Το σκάνδαλο της Petrobras συγκλονίζει τη χώρα
Της Νατάσας Ακριβάκη
Όταν η Petrobras ανακηρύχτηκε η πιο «ηθική» εταιρία πετρελαιοειδών και αερίου στον κόσμο για το 2008, ελάχιστοι φαντάζονταν ότι θα έμπαινε στο στόχαστρο των ερευνών για τη μεγαλύτερη υπόθεση διαφθοράς στην ιστορία της Βραζιλίας, στην οποία εμπλέκονται μεγαλοεπιχειρηματίες και πολιτικοί ηγέτες τόσο της κυβέρνησης όσο και της αντιπολίτευσης. Η Petrobras, στην οποία την πλειοψηφία των μετοχών έχει το βραζιλιάνικο δημόσιο, δεν είναι μια τυχαία εταιρία: είναι μια πολυεθνική, η μεγαλύτερη στη Νότια Αμερική, η τρίτη μεγαλύτερη σε ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο και η έκτη μεγαλύτερη στον κόσμο, που ανταγωνίζεται στα ίσα τα οικονομικά μεγαθήρια της Δύσης. Δραστηριοποιείται σε 27 χώρες, της ανήκουν τεράστια αποθέματα πετρελαίου και αερίου σε 3 ηπείρους, και παράγει 2 εκατομμύρια βαρέλια τη μέρα. Εδώ και έξι χρόνια, θεωρείται ότι ξεπέρασε σε αξία ακόμη και τη Microsoft.
Η Petrobras παίρνει και μοιράζει δισεκατομμύρια
Αυτή λοιπόν η εταιρία βρίσκεται από το Μάρτιο του 2014 στο επίκεντρο μιας τεράστιας έρευνας των δικαστικών αρχών της Βραζιλίας για διαφθορά. Πολλά διευθυντικά στελέχη της Petrobras έχουν ήδη φορτωθεί με τις κατηγορίες της παθητικής δωροδοκίας από κατασκευαστικές εταιρίες, με αντάλλαγμα την παροχή σκανδαλωδώς ευνοϊκών συμβολαίων προς τις δεύτερες. Η κατηγορούσα αρχή και η ομοσπονδιακή αστυνομία ισχυρίζονται ότι τα στελέχη αυτά έχουν καρπωθεί ποσά δωροδοκιών πάνω από το 5% της αξίας των συμβολαίων, ποσοστό που αντιστοιχεί σε περίπου 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Αλλά το πάρτι της Petrobras δεν σταματά εδώ: οι αρχές εικάζουν ότι μέρος αυτών των χρημάτων έχει διοχετευθεί σε αξιωματούχους που ανήκουν τόσο στο κυβερνών Κόμμα Εργατών (ΡΤ) όσο και στην αντιπολίτευση.
Στο στόχαστρο το κυβερνητικό κόμμα
Η έρευνα για την Petrobas, που έχει τον κωδικό «Επιχείρηση Lavo Jato» (στα βραζιλιάνικα σημαίνει «Πλυντήριο Αυτοκινήτων») και συγκλονίζει εδώ και μήνες ολόκληρη τη χώρα, επιτείνει και τη συνεχιζόμενη πολιτική κρίση και επιβεβαιώνει την απέχθεια των πολιτών προς ολόκληρο το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Ενώ πλέον μπαίνουν στο στόχαστρο των ερευνών ακόμη και «σύμβολα» όπως ο πρώην πρόεδρος της χώρας Λούλα, ήδη αρκετοί εκπρόσωποι του πολιτικού κόσμου έχουν συλληφθεί: από το κυβερνητικό στρατόπεδο παραμένει προφυλακισμένος μεταξύ άλλων ο Ζοάο Βακάρι Νέτο, ταμίας του Κόμματος Εργατών, που κατηγορείται για «παράνομες οικονομικές ενισχύσεις» από επιχειρηματίες. Οι επιπτώσεις του σκανδάλου στη δημοτικότητα της προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ είναι, βέβαια, καταστροφικές… Ο πρώην πρόεδρος Λούλα, η πρόεδρος Ρούσεφ και συνολικά η κυβέρνηση αρνούνται φυσικά οποιαδήποτε ανάμιξή τους στο σκάνδαλο.
Η βραζιλιάνικη κυβέρνηση διακηρύσσει ότι εργάζεται σκληρά για την πάταξη της διαφθοράς, διαφημίζοντας ως μεγάλο όπλο της τον αντίστοιχο νόμο, που είναι σε ισχύ από πέρυσι, και την «ενθάρρυνση της συνέχισης των ερευνών για την Petrobras». Διαφημίζει επίσης την ίδρυση του «Ινστιτούτου Συμμόρφωσης» (προς τους νόμους), το οποίο είναι εμπνευσμένο από το νόμο κατά της διαφθοράς και έχει επικεφαλής τη δικηγόρο Sylvia Urquiza. Στόχος του είναι η προώθηση των καλύτερων πρακτικών για την εφαρμογή των νόμων και «η παροχή κάθε είδους βοήθειας προς τις επιχειρήσεις ώστε να είναι σε θέση να τηρούν τις υποχρεώσεις τους βάσει των περιορισμών που θέτει ο νόμος». Μέχρι στιγμής πάντως, αυτά τα επιχειρήματα δεν βελτιώνουν τους καταποντισμένους δείκτες δημοφιλίας της Ρούσεφ, καθώς γενικεύεται η λαϊκή δυσπιστία προς την επιχειρηματική και πολιτική τάξη της χώρας.
Και η δεξιά αντιπολίτευση στο… πλυντήριο
Όμως τώρα η δυσπιστία δυναμώνει κι άλλο, αφού οι έρευνες αγγίζουν πλέον και την κεντροδεξιά αντιπολίτευση, που είχε κάνει σημαία της την υπόθεση Petrobras – εγείροντας υποψίες ότι εκμεταλλεύεται το σκάνδαλο για να προωθήσει την ακραία νεοφιλελεύθερη ατζέντα της, που περιλαμβάνει την ιδιωτικοποίηση της υπό δημόσιο έλεγχο βραζιλιάνικης πολυεθνικής. Έτσι, πριν λίγες μέρες συνελήφθη και προφυλακίστηκε ο Εντουάρντο Κούνια, ο συντηρητικός ευαγγελιστής πρόεδρος της Κάτω Βουλής, κατηγορούμενος ότι αυτός και οι συνεργάτες του δωροδοκήθηκαν με πάνω από 40 εκατομμύρια δολάρια – που προσπάθησε να τα «ξεπλύνει» μέσω της κατασκευής μια θηριώδους ευαγγελικής εκκλησίας! Έτσι βρέθηκε να κάνει παρέα στον έγκλειστο Νέτο ο μεγαλύτερος, ως πρόσφατα, κατήγορός του, τον οποίο τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ είχαν ονομάσει «η Νέμεσις της προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ»…
Πολιτικοί αναλυτές τονίζουν ότι η σύλληψη του δεξιού προέδρου της Κάτω Βουλής, που κι αυτός αρνείται κάθε κατηγορία, μπορεί να ανοίξει πραγματικά τους ασκούς του Αιόλου. Αν «σπάσει» ο Κούνια κι αρχίσει να μιλά, ολόκληρο το πολιτικό σύστημα μπορεί να καταρρεύσει. Έτσι, παράγοντες τόσο της κυβέρνησης όσο και της αντιπολίτευσης διαπραγματεύονται υπογείως ένα συμβιβασμό που θα θέτει τέλος στην προσπάθεια της αντιπολίτευσης να επιδιώξει πρόταση μομφής και εκδίωξης της προέδρου Ρούσεφ, από τη μια, και την παύση των «εκδικητικών διώξεων» ηγετών της αντιπολίτευσης, από την άλλη. Ένας συμβιβασμός που μοιάζει δύσκολος, αφού τα γρανάζια των διώξεων δύσκολα θα μπλοκαριστούν, αλλά κυρίως επειδή μια τέτοια προσπάθεια συγκάλυψης μπορεί να προκαλέσει ανεξέλεγκτες πλέον λαϊκές διαμαρτυρίες σε ένα φόντο τεράστιας πολιτικής αστάθειας.
