Ελλιπής ερμηνεία η απόδοση των εξελίξεων στην αντιπαλότητα σουνιτών-σιιτών
του Ερρίκου Φινάλη
Το καθεστώς της σαουδαραβικής μοναρχίας, εκτελώντας μαζικά 48 «τρομοκράτες», μεταξύ των οποίων και έναν εκ των ηγετών της σιιτικής μειονότητας της χώρας, ήρθε στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής. Κάτι όχι συνηθισμένο, αφού τα δυτικά ΜΜΕ προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να κρατούν στο απυρόβλητο το πιο οπισθοδρομικό ίσως, από κάθε άποψη, καθεστώς του πλανήτη – που όμως τυχαίνει να είναι εδώ και δεκαετίες πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ.
Και πολύ καλός πελάτης τους: όπλα αξίας 46 δισεκατομμυρίων δολαρίων έχει αγοράσει η Σαουδική Αραβία από τις ΗΠΑ μόνο στα χρόνια της θητείας Ομπάμα. Συν τα αντίστοιχα εξοπλιστικά προγράμματα με τον Καναδά (αξίας 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων), τη Γαλλία και άλλες δυνάμεις της «δημοκρατικής» Δύσης. Οι οποίες φυσικά και δεν έχουν αναστολές για το πώς χρησιμοποιούνται τα «προϊόντα» που πωλούν σε τέτοιου είδους καθεστώτα.
Το τελευταίο διάστημα η σαουδαραβική μοναρχία επιχειρεί να παίξει πολύ πιο ενεργητικό ρόλο στις διαρκείς ανακατατάξεις της ευρύτερης περιοχής, με πολλούς τρόπους. Ο ουαχαβιτισμός, το επίσημο δόγμα του καθεστώτος, που αποτελεί την πλέον καθυστερημένη και σκοταδιστική διαστροφή του Ισλάμ, είναι ταυτόχρονα βασικό μέσο για την άσκηση «εξωτερικής πολιτικής» από το Ριάντ. Που μπορεί όμως να αποδεικνύεται επιλεκτικά πολύ ανοιχτόμυαλη: για παράδειγμα όταν διατηρεί τις καλύτερες σχέσεις με το σιωνιστικό Ισραήλ!
Έμμεσες και άμεσες στρατιωτικές επεμβάσεις
Μεταξύ άλλων, η Σαουδική Αραβία πρωτοστατεί σε αιματηρές κατασταλτικές επεμβάσεις σε τρίτες χώρες, όπως στο γειτονικό Μπαχρέιν, την ειρηνική λαϊκή εξέγερση του οποίου κυριολεκτικά έπνιξε στο αίμα ο σαουδαραβικός στρατός για λογαριασμό της δυναστείας Καλίφα. Μάλιστα μετέτρεψε σε… πάρκινγκ την Πλατεία των Μαργαριταριών, που ήταν το σημείο συγκέντρωσης των εξεγερμένων πολιτών, ώστε να εξαλείψει ακόμη και ως τοποθεσία το έως τότε επίκεντρο των αγώνων για δημοκρατία.
Επίσης, συγκρότησε το λεγόμενο «αραβικό ΝΑΤΟ» και τέθηκε επικεφαλής του, επεμβαίνοντας στρατιωτικά στην Υεμένη και αλλού, προσπαθώντας να εγκαταστήσει φιλικά προς αυτήν καθεστώτα. Μονάχα στην Υεμένη η σαουδαραβική εκστρατεία έχει προκαλέσει μέχρι στιγμής 7.500 θανάτους, στη μεγάλη πλειοψηφία τους αμάχων που σκοτώθηκαν στη διάρκεια αεροπορικών βομβαρδισμών από τη σαουδαραβική συμμαχία. Και φυσικά η Σαουδική Αραβία συμμετέχει έμμεσα αλλά ενεργητικά στη συριακή σύρραξη, ενισχύοντας πλουσιοπάροχα με χρήματα και όπλα μια σειρά τζιχαντιστικές οργανώσεις που πολεμούν εναντίον του Άσαντ.
«Αντιπαραγωγική» η εκτέλεση του σιίτη κληρικού;
Κι όμως, αυτά όλα περνούσαν στα ψιλά μέχρι τώρα. Γιατί η εκτέλεση του μετριοπαθούς σιίτη κληρικού Αλ Νιμρ (το μοναδικό «έγκλημα» του οποίου ήταν ότι ζητούσε δημοκρατικά δικαιώματα!) έριξε τα φώτα της δημοσιότητας πάνω στο Ριάντ; Ίσως επειδή, όπως και άλλες περιφερειακές δυνάμεις, η Σαουδική Αραβία παίρνει πλέον λίγο περισσότερες πρωτοβουλίες από αυτές που επιθυμεί η Ουάσιγκτον, η οποία πρόσφατα ομαλοποίησε κάπως τις σχέσεις της με την Τεχεράνη και συνυπέγραψε μαζί με άλλες διεθνείς και περιφερειακές δυνάμεις τη «διεθνή συμφωνία για ειρήνευση στη Συρία».
Αυτό υποδεικνύει η πυρετώδης προσπάθεια που καταβάλλει ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Τζον Κέρι, ο οποίος τις τελευταίες μέρες επικοινωνεί αλλεπάλληλα τόσο με το Ριάντ όσο και με την Τεχεράνη καλώντας και τις δύο πλευρές «να εκτονώσουν τη μεταξύ τους αντιπαράθεση». Ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Τζον Κίρμπι δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «ο ΥΠΕΞ επιθυμεί να επανέλθει κατά το δυνατόν η ηρεμία, διότι υπάρχουν άλλα σημαντικά θέματα προς διευθέτηση στην περιοχή», διευκρινίζοντάς τα: «Να μην παγώσει ή παρεκκλίνει η προσπάθεια ειρήνευσης στη Συρία, αυτό είναι σαφώς η πρώτη προτεραιότητα των ΗΠΑ».
Η εκτέλεση του Αλ Νιμρ, που έγινε εν γνώσει του γεγονότος ότι θα προκαλούσε οργισμένες αντιδράσεις από το Ιράν και τους συμμάχους του, ίσως να αποσκοπούσε και σ’ αυτό: να υπενθυμίσει έμμεσα στις ΗΠΑ ότι η Σαουδική Αραβία δεν θα δεχτεί την παραμικρή υποβάθμισή της. Η συνέχιση των θερμών επεισοδίων παρά τις «κατευναστικές» προσπάθειες της Ουάσιγκτον (με τελευταίο τον βομβαρδισμό της ιρανικής πρεσβείας στην Υεμένη από σαουδαραβικά μαχητικά αεροσκάφη) δείχνει ότι η όξυνση δεν θα καταλαγιάσει σύντομα.
Προστίθεται έτσι άλλη μια «αιφνιδιαστική» απευθείας αντιπαράθεση περιφερειακών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, μετά την εξίσου «τολμηρή» κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους από την Τουρκία στα τουρκοσυριακά σύνορα. Το κουβάρι διαρκώς περιπλέκεται, και δεν αρκεί πια ένα χτύπημα του χεριού στο τραπέζι από τις ΗΠΑ για να «συμμαζευτούν» οι πάλαι ποτέ πειθήνιοι σύμμαχοι. Αν υποθέσουμε βέβαια ότι δεν υπάρχουν σχεδιασμοί εκμετάλλευσης της όξυνσης για να ανασχεθούν οι ρωσικές επιτυχίες στην περιοχή (με σημαντικότερη την επιβεβαίωση ότι η ρωσική επέμβαση και παρουσία στη Συρία και γενικότερα στη Μέση Ανατολή δεν θα είναι «στιγμιαία»).
Εσωτερική καταστολή
Όμως η εκτέλεση του κληρικού-συμβόλου αποτελούσε προειδοποίηση και στο εσωτερικό της χώρας: παρά την απίστευτη τρομοκρατία, τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι τολμούν να αμφισβητούν την απολυταρχική μοναρχία των Σαούντ. Και, σε αντίθεση με ό,τι προβάλλεται από τα διεθνή ΜΜΕ, η αμφισβήτηση αυτή δεν καθορίζεται από την ένταξη σε αυτό ή το άλλο ρεύμα του Ισλάμ. Διότι στη Σαουδική Αραβία δεν διαμαρτύρονται μονάχα οι σιίτες, που αποτελούν μειοψηφία, αλλά πολύ ευρύτερες κατηγορίες υπηκόων, περιλαμβανομένων βέβαια και σουνιτών. Η μαζική εκτέλεση «τρομοκρατών» στόχευε λοιπόν και την εσωτερική δυσαρέσκεια.
Χαρακτηριστικό (και φυσικά άγνωστο στην κατά τα άλλα «ευαίσθητη» Δύση) παράδειγμα της «ευρύτητας» της καταστολής είναι αυτό του σουνίτη Χαλίντ Αλ Ουμαγίρ, ο οποίος σαπίζει εδώ κι εφτά χρόνια στη φυλακή μόνο και μόνο επειδή αποπειράθηκε να διαδηλώσει εναντίον της εισβολής του Ισραήλ στη Γάζα! Διότι την αρμονικότατη σχέση Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ δεν πρέπει να τη διαταράσσει ποτέ τίποτα… Δεν είναι βέβαια μοναδικό αυτό το παράδοξο: και οι Τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους δεν έχουν ανοίξει ούτε μια φορά το στόμα τους, έστω και για τα μάτια, εναντίον του σιωνιστικού Ισραήλ.
Μοναδικός στόχος η επιβίωση της δυναστείας των Σαούντ
Είναι λοιπόν μάλλον λάθος, η τωρινή αντιπαράθεση της Σαουδικής Αραβίας και των συμμάχων της με το Ιράν και τους συμμάχους του να παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα της «παραδοσιακής έχθρας» μεταξύ δύο ρευμάτων του Ισλάμ. Βέβαια αυτήν την εξήγηση προβάλλουν τόσο η σαουδαραβική μοναρχία, που επιχειρεί έτσι να συσπειρώσει σουνιτικούς πληθυσμούς επικαλούμενη τις «επιθέσεις αιρετικών», όσο και τα διεθνή ΜΜΕ, που βολεύονται με αυτήν την… ισλαμική εκδοχή της ψευτοθεωρίας του Χάντιγκτον περί «πολέμου πολιτισμών». Τόσα ξέρουν, ή μάλλον δεν θέλουν να μάθουν περισσότερα.
Στην πραγματικότητα η Σαουδική Αραβία κάνει αυτό που έκανε πάντα, εντός και εκτός του εδάφους της: προσπαθεί να πνίξει εν τη γενέσει της οποιαδήποτε φωνή αμφισβήτησης ή, ακόμη χειρότερα, κίνηση μαζών την οποία θεωρεί απειλητική για τη συνέχιση του απολυταρχικού καθεστώτος της. Έτσι εξηγείται η διαχρονική συνεργασία με το Ισραήλ ενάντια στα κινήματα Αντίστασης της Παλαιστίνης και όχι μόνο, αλλά π.χ. και η παλιότερη συνεργασία της με σιίτες αντιδραστικούς στην Υεμένη που πολεμούσαν ενάντια στις σοσιαλιστικές δυνάμεις της χώρας αυτής. Το μοναδικό «δόγμα» που υπαγορεύει την εξωτερική πολιτική του Ριάντ δεν έχει λοιπόν σε τίποτα να κάνει με τη θρησκεία, αλλά μονάχα με την επιβίωση της δυναστείας των Σαούντ. Φυσικά για να το πετύχει καλλιεργεί κι εκμεταλλεύεται διαρκώς την αντίθεση σιιτών-σουνιτών. Το αν θα τα καταφέρει έτσι, είναι άλλος λογαριασμός: και ο Ερντογάν άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου με την απευθείας επίθεση στη Ρωσία, αλλά μέχρι στιγμής δεν μοιάζει και πολύ κερδισμένος.
