Των Ελένης Σωτηρίου και Ρούντι Ρινάλντι*
Καθοριστική παράμετρος η συσπείρωση και η ουσιαστική συμμετοχή του λαού
«Ένας λαός κινείται όταν υπάρχει κινούσα ιδέα που θα βάλει φωτιά στην ψυχούλα του. Μια κινούσα ιδέα, η οποία θα τον συναρπάσει, θα τον συνεγείρει για να τους σαρώσει. Αυτή την κινούσα ιδέα θα την πούμε στρατηγική αντίληψη για να βγούμε από τα αδιέξοδά μας. Τι είναι αυτό το στρατηγικό διά ταύτα; Πρέπει να είναι κάτι το πάρα πολύ απλό. Να είναι σαφές, να είναι κρουστικό, για να είναι πειστικό, να το πάρει ο κόσμος, να το κάνει τραγούδι και αυτό να τον οδηγεί»¹.
Στις παρούσες συνθήκες ζητούμενο και αναγκαίο είναι ένα σχέδιο δράσης για την ελληνική κοινωνία, το οποίο θα καταρτίζεται ανοιχτά, δημόσια και θα βρίσκεται σε διαρκή διάλογο με τις λαϊκές τάξεις και τους ενεργούς πολίτες. Δεν έχουμε ανάγκη άλλο ένα κυβερνητικό πρόγραμμα παρουσίασης «λύσεων» από κάποιους ειδικούς στα προβλήματα κάποιων άλλων, από τους οποίους ζητείται απλά εκλογική υποστήριξη.
Το πρόγραμμα μιας αυριανής αριστερής κυβέρνησης στην κατάρτισή του, στην εξαγγελία του και στην εφαρμογή του, οφείλει:
α) Να ξεκλειδώνει σε κάθε τομέα τις δημιουργικές δυνάμεις των πολιτών, αφού αυτές αποτελούν το σπουδαιότερο παράγοντα διεξόδου από το σημερινό τέλμα.
β) Να προωθήσει μια τεράστια αλλαγή στο περιεχόμενο της πολιτικής και των αποφάσεων, να προωθεί μια δημοκρατική επανάσταση στον τρόπο που η κοινωνία σχεδιάζει και υλοποιεί το μέλλον της.
γ) Να οδηγεί στην ανάκτηση της αξιοπρέπειας του λαού που δεν μπορεί να έρθει σαν δευτερεύουσα συνέπεια οικονομικής δραστηριότητας με οδηγό το κέρδος.
δ) Να διαπερνιέται από ένα συλλογικό παραγωγικό όραμα, ικανό να συγκινήσει ευρύτατα στρώματα του ελληνικού λαού.
Η κατάρτιση ενός προγράμματος οφείλει να περιλαμβάνει την αποτύπωση της συγκυρίας, τον καθορισμό του κεντρικού στόχου και τη διαδικασία μετάβασης μέσω της επίτευξης βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων, στόχων που, όμως, θα συνδέονται και θα εξυπηρετούν την επίτευξη του βασικού στόχου.
Με βάση αυτά τα κριτήρια, είναι σημαντικό να διευκρινίζονται με σαφήνεια οι στρατηγικοί στόχοι – βασικοί πυλώνες, να έχει προτεραιότητα η πολιτική κοστολόγηση έναντι της οικονομικής. Σε γενικές γραμμές, η πρόταση (το σχέδιο) πρέπει να βρίσκεται στην τροχιά μιας πορείας σύναψης προγραμματικής συμφωνίας που θα θεωρεί προτεραιότητα για την υλοποίησή της την ενεργό δράση του λαϊκού παράγοντα και θα έχει τη στήριξή του.
Η ελληνική κρίση δεν θα ξεπεραστεί, εάν η χώρα δεν αποκτήσει τη παραγωγική της δύναμη, την αυτοεκτίμησή της, τη δημιουργική ψυχή – στυλοβάτη της παραγωγικής της υπόστασης. Αν, δηλαδή, δεν ανασυστήσει με νέα ήθη και νοοτροπίες, την ιδιαίτερη επιστημονική, τεχνολογική και προπαντός τεχνική ενδογενή της βάση, τον ελάχιστο αναγκαίο όρο για να υπερβεί τα αδιέξοδα και να ανακτήσει την εθνική της ανεξαρτησία. Άρα, ο πυλώνας της παραγωγικής ανασυγκρότησης -μαζί με αυτόν της πραγματικής δημοκρατίας – είναι θεμελιακός.
Γίνεται έτσι αναγκαία μια συγκεκριμένη ανάλυση -αιτιολόγηση- αποσαφήνιση της σημερινής ελληνικής και διεθνούς παραγωγικής πραγματικότητας. Γιατί η απουσία ενός πραγματικά εναλλακτικού λόγου είναι εκείνη που χαρίζει την πρωτοβουλία των κινήσεων στα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα.
Όπως είπε και ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, «κανείς δεν πάει στη σύγκρουση για να θυσιαστεί. Πάει στην σύγκρουση για να νικήσει», πράγμα αδύνατο αν δεν διαθέτει σαφέστατη συγκεκριμένη ανάλυση του πραγματικού ζητήματος, των αληθινών προοπτικών που ανοίγονται και της πραγματικής υποκειμενικής του δυνατότητας να συνεισφέρει στη λύση, όχι απλά σαν ψηφοφόρος αλλά κυρίως σαν ενεργό κοινωνικό πολιτικό και παραγωγικό υποκείμενο.
Το πρόβλημα είναι πολιτικό
Το κεντρικό πρόβλημα της χώρας είναι πολιτικό και όχι οικονομικό. Με την έννοια πως οποιαδήποτε αλλαγή, επί της ουσίας, έχει πολιτικά προαπαιτούμενα και έπονται οι οικονομικές δυνατότητες και οι δυσκολίες που θα παρουσιαστούν. Όπως είναι αναγκαία μια μεγάλη πολιτική αλλαγή (σωστά γίνεται λόγος για δημοκρατική επανάσταση) έτσι και για κάθε μέτρο του προγράμματος αλλά και για το σύνολό του, προηγείται η πολιτική κοστολόγηση έναντι της οικονομικής. Η παραμονή στο στείρο έδαφος ενός οικονομισμού, αντί να απελευθερώνει και οικονομικές δυνατότητες, οδηγεί σε εγκλωβισμό στους νεοφιλελεύθερους μονόδρομους. Με άλλα λόγια, προτάσσουμε σε κάθε πρόταση, μέτρο, τμήμα, σύνολο του προγράμματος μια πολιτική κοστολόγηση, δηλαδή τι σημαίνει η εφαρμογή τους, ποιοι την στηρίζουν, τι κοινωνικός και πολιτικός συσχετισμός δημιουργείται από την προώθησή τους κ.λπ.
Είναι διαφορετική η πολιτική κοστολόγηση μέτρων ενός προγράμματος που έχει ενεργό λαϊκή στήριξη, είναι άλλη αν εκφράζει μια «προοδευτική κυβέρνηση» με δυνάμεις που ερωτοτρόπησαν με το μνημονιακό κατεστημένο, είναι άλλη αν εκφράζει μιαν εναλλαγή στην ίδια ρότα και δεν προωθεί τομές.
Ο κεντρικός στόχος της παραγωγικής ανασυγκρότησης δεν στηρίζεται απλά στο τι είναι «εφικτό» ή «πραγματοποιήσιμο» με τους όρους του εκσυγχρονισμένου μεταπρατικού μοντέλου ή του μοντέλου της αποικίας χρέους που έχουν επιβληθεί. Σε αυτή τη βάση δεν υπάρχει πραγματοποιήσιμη παραγωγική ανασυγκρότηση.
Η παραγωγική ανασυγκρότηση είναι μια κινούσα κεντρική ιδέα και στόχος που έχει στρατηγική σημασία και επιζητείται η καταρχήν πολιτική συσπείρωση και στήριξη ενός τέτοιου μάχιμου στόχου. Αφού τεθούν κεντρικοί στρατηγικοί στόχοι -αναγκαίοι για μια διαφορετική πορεία- τότε αναζητούνται και μπαίνουν σε κίνηση όλες εκείνες οι υλικές και πνευματικές δυνάμεις που τους στηρίζουν και μπορούν να τους προωθήσουν.
Πρόγραμμα έμπνευσης και ενεργοποίησης του λαού
Ιδιαίτερα σήμερα, με την προεκλογική χροιά της τρέχουσας κατάστασης, χρειάζεται να τονίσουμε πως το εκλογικό-κυβερνητικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να είναι ούτε πρόγραμμα επικοινωνιακού χαρακτήρα απλά και μόνο για να πάρουμε τις εκλογές, ούτε τεχνοκρατική παράθεση των πολιτικών και διοικητικών μέτρων που θα εφαρμόσει η κυβέρνηση.
Ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται ένα πρόγραμμα τόσο για να κερδίσει τις εκλογές όσο και για να κυβερνήσει. Το να πείσει όμως ο ΣΥΡΙΖΑ το εκλογικό σώμα δεν είναι ζήτημα απλώς επικοινωνιακό, όπως και το να κυβερνήσει δεν είναι ζήτημα απλώς και μόνο κυβερνητικών μέτρων. Το να «πείσεις» το λαό σημαίνει να τον εμπνεύσεις να πάρει μέρος σε μια μεγάλη αναμέτρηση που αφορά τη διέξοδο της χώρας, και το να «κυβερνήσεις» σημαίνει να διεξαγάγεις αυτή τη μεγάλη προσπάθεια όχι εν ονόματι του λαού, με τη σιωπηλή συγκατάθεση ή την ανοχή του, αλλά με την ουσιαστική συσπείρωση και την ενεργό εμπλοκή του.
Ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται ένα πρόγραμμα, ο τόπος έχει απόλυτη ανάγκη από ένα πολιτικό κίνημα διεξόδου της χώρας. Η διακυβέρνηση σε προοδευτική κατεύθυνση έχει προϋπόθεση ένα λαϊκό κίνημα για μια μεγάλη πολιτική αλλαγή. Για όλα αυτά χρειάζεται ένα συνεκτικό σχέδιο κι αυτόν ακριβώς τον χαρακτήρα πρέπει να έχει το πρόγραμμα. Να είναι ένα καθολικό «επιχειρησιακό σχέδιο» που η ελληνική κοινωνία και η Αριστερά ως ηγέτιδα πολιτική της δύναμη οφείλει να φέρει σε πέρας μέσα στο συγκεκριμένο ιστορικό ορίζοντα.
Ορίζοντας το χαρακτήρα της αναμέτρησης
Το πρόγραμμα οφείλει να καλύπτει τρεις βασικές λειτουργίες:
- Να ορίζει το πλαίσιο διεξαγωγής της αντιπαράθεσης / διεξόδου με κεντρικό, αλλά όχι αποκλειστικό, πεδίο την κυβέρνηση (γενικός σκοπός, επιμέρους στόχοι, φίλοι-εχθροί, μέτρα-δράσεις, εναλλακτικά σενάρια).
- Να προσδιορίζει τους ιδιαίτερους επιμέρους ρόλους και τις αναγκαίες συνέργειες κυβέρνησης, κόμματος, κινημάτων, κοινωνίας.
- Να εντάσσει το «επιχειρησιακό πλαίσιο»-πρόγραμμα σ’ έναν ευρύτερο στρατηγικό ορίζοντα μετάβασης και κοινωνικού μετασχηματισμού.
Ορίζοντας τον χαρακτήρα της αναμέτρησης ως αντιμνημονιακό-αντινεοφιλεύθερο· για το σταμάτημα της εθνικής και κοινωνικής καταστροφής, για τη σωτηρία και την ανασυγκρότηση της χώρας,
ορίζοντας σαν αντίπαλο τη συγκυβέρνηση, το πολιτικό σύστημα, την τρόικα, τα κυρίαρχα ΜΜΕ, την κρατικοδίαιτη παρασιτική ολιγαρχία (μεγαλοεργολάβοι, μεγαλοτραπεζίτες, μεγαλολαθρέμποροι κ.λπ.),
οφείλουμε να συγκροτήσουμε ένα πολιτικό και κοινωνικό ρεύμα διεξόδου που θα στηρίζεται σε πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες έχοντας σαν βασικά του στοιχεία:
- Νέα μεταπολίτευση του λαού – Ειρηνική δημοκρατική επανάσταση – Κοινωνική χειραφέτηση.
- Πραγματική δημοκρατία (λαϊκή κυριαρχία, απόδοση δικαιοσύνης).
- Νέα πολιτειακή διάρθρωση (λαϊκή συμμετοχή, διάκριση εξουσιών, νέο σύνταγμα).
- Παραγωγική ανασυγκρότηση.
- Σεισάχθεια (εξωτερική και εσωτερική).
- Εθνική και κοινωνική συνοχή – Ασφάλεια – Αλληλεγγύη
- Γεωπολιτικός αναπροσανατολισμός – Ανεξαρτησία, συνεργασία, αμυντική θωράκιση.
Τι δείχνει η Κύπρος
Δύο φορές μέσα σε λίγο διάστημα η ευρωκρατία και ο μερκελισμός έδειξαν τις προθέσεις τους για τον Ευρωπαϊκό Νότο. Αναφερόμαστε στον τρόπο που συμπεριφέρθηκαν στην Κύπρο, τόσο πριν από ένα χρόνο, που της «έσπασαν τη σπονδυλική στήλη» (το τραπεζικό σύστημα) και τώρα, που για να εκταμιεύσουν τη δόση των 350 εκατ. ευρώ απαίτησαν να παρθούν πίσω μέτρα προστασίας της πρώτης κατοικίας που είχε θεσπίσει η κυπριακή Βουλή. Ο «μύθος ομιλεί για μας» και δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε πως μια διαπραγμάτευση θα λήξει με ευνοϊκά για μας αποτελέσματα. Μάλλον για το αντίθετο ενδεχόμενο πρέπει να προετοιμαζόμαστε από τώρα και να έχουμε εναλλακτικές.
Όσα αναφέρθηκαν ας θεωρηθούν ως μία συμβολή σε ένα σημαντικό και κρίσιμο ζήτημα του εγχειρήματος του ΣΥΡΙΖΑ, της πορείας διεξόδου της χώρας, της ανασυγκρότησης του μαζικού λαϊκού κινήματος, του αναγκαίου σχεδίου δράσης για μια διαφορετική πορεία σε Ελλάδα και Ευρώπη σε ιδιαίτερα κρίσιμες γεωπολιτικά συνθήκες.
(1) Λαοκράτης Βάσσης, Διαπερνώντας το τείχος των εμπλοκών στην Ελλάδα της κρίσης
* Η Ελένη Σωτηρίου και ο Ρούντι Ρινάλντι είναι μέλη της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ
φωτο: Henri Cartier-Bresson, Hyères, Γαλλία, 1932
