Στέρεα και ακατάσχετα συμπεράσματα
Τα γεγονότα έρχονται πυκνά, καταιγιστικά. Παρέρχονται όμως σαν αυτοτελή επεισόδια της σειράς και πριν καλά-καλά τελειώσει το προηγούμενο, έχουμε προχωρήσει ήδη στο επόμενο. Η κυρίαρχη άποψη είναι πως χρειάζονται γύρω στις 15 μέρες για να ξεχαστούν όσα κατά καιρούς συμβαίνουν. Τα παραδείγματα πολλά. Τα πλέον πρόσφατα: Σαρωνικός, Μάνδρα, Πολυτεχνείο, Προσφυγικό, μέρισμα, σκάνδαλο Καμμένου, προϋπολογισμός. Σκηνές εγκληματικότητας, αλλά και από τις ουρές της Black Friday (που αναγράφεται στις διαφημίσεις και ως Μπλακ Φράιντεη, ώστε να προφέρεται σωστά και από τους συνταξιούχους), μια δημοσκόπηση κάθε τόσο, ενώ σε λίγες μέρες καταφτάνει και ο Ερντογάν…
Ο καταιγιστικός χαρακτήρας των γεγονότων και η εναλλαγή της «ατζέντας» με διάφορα θέματα, αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της συγκυρίας, αλλά πάνω σε αυτόν τον καμβά εκτυλίσσονται πολιτικές διαχείρισης και χειραγώγησης του κοινού νου.
Το κυρίαρχο σχήμα του χειρισμού, είναι να κατασκευαστούν πολίτες ανήμποροι να σκεφτούν, να συμπεράνουν, να κρίνουν. Το μόνο που επιτρέπεται (δηλαδή εκείνο που επιδιώκεται) είναι να νοιώθουν όλοι –από τους πολύ νέους έως τους γηραιότερους– εντελώς ανήμποροι γενικώς. Να πεισθούν ότι τίποτα δεν αλλάζει, ότι δεν μπορεί να υπάρξει κάτι καλύτερο από το ήδη υπάρχον. Πως κάθε προσπάθεια για κάτι διαφορετικό, ορθότερο, είναι καταδικασμένη σε πλήρη αποτυχία.
«Η χειρότερη οδύνη για τους ανθρώπους είναι να ξέρεις πολλά και να μην έχεις καμία δύναμη» (1)
Οι περισσότεροι άνθρωποι νοιώθουν πλήρη αδυναμία μπροστά σε όσα συμβαίνουν. Ανήμποροι, κι αυτό είναι μια οδύνη μεγάλη, ειδικά όταν «ξέρουν πολλά». Γιατί οι περισσότεροι ξέρουμε ότι μας λένε ψέματα, ότι όλοι είναι βυθισμένοι στη διαφθορά, ότι τα μνημόνια ήρθαν για να μείνουν και να διαλύσουν τη χώρα, ότι η περιοχή μας παίζεται στα ζάρια, ότι η πολιτική ζωή και ολόκληρες περιοχές μαφιοποιούνται, ότι δεν υπάρχει δικαιοσύνη και πάντα την πληρώνουν οι φτωχοί.
Ενώ όμως ξέρουμε αυτά «τα πολλά», είμαστε τελείως αδύναμοι να τα αλλάξουμε. Να βρούμε τον τρόπο, τον δρόμο που μπορεί να οδηγήσει σε μια άλλη κατάσταση. Από την άποψη αυτή, μάλλον δεν «ξέρουμε πολλά». Ξεχνιέται ότι η διάλυση της λαϊκής διαθεσιμότητας είναι στοχευμένο αποτέλεσμα πολιτικών διαχείρισης και γίνεται μέσω γιγάντιων χειριστικών μηχανισμών που βομβαρδίζουν τον πολίτη σε κάθε πτυχή της κοινωνικής του δραστηριότητας.
Η κυρίαρχη άποψη είναι απλή και ρεαλιστική: Αυτό έχουμε, δεν αλλάζει τίποτα, ο σώζων εαυτόν σωθήτω, προσαρμοστείτε, βολευτείτε όπως μπορείτε. Υπάρχουν άλλες απόψεις; Βεβαίως. Υπάρχει αυτή του ΚΚΕ. Για όλα φταίει η κερδοφορία του κεφαλαίου, κάποτε θα γίνει η επανάσταση (θα μεριμνήσουμε εμείς γι αυτό), προς το παρόν ψηφίστε μας και βλέπουμε. Στην ουσία, πρόκειται για πρόταση ακινησίας και μαντρώματος. Υπάρχει και η άποψη της ακατάσχετης καταγγελιολογίας του συστήματος, της Ε.Ε., της Ευρωζώνης, της ανατροπής των πάντων με μαγικό τρόπο. Αυτή εκφράζεται από διάφορους αριστερούς ή προσωποπαγείς σχηματισμούς. Υπάρχει και ο «αντιεξουσιαστικός ακτιβισμός» ως άποψη. Αυτός ξεμπλέκει εξ αρχής με το πρόβλημα της πολιτικής διαμεσολάβησης και επιλέγει πεδία που φέρνουν την άμεση σύγκρουση με διάφορους μηχανισμούς (αστυνομία, μικροεργοδότες, φασίστες, διακινητές κ.λπ.). Δείχνουν πιο ρεαλιστές, άμεσοι, αποτελεσματικοί, συγκινούν περισσότερο ένα νεανικό δυναμικό για μια φάση της ζωής του.
Η αστική άποψη είναι κυρίαρχη. Απευθύνεται σε ολόκληρη την κοινωνία και έχει τα μέσα να επιβληθεί. Οι υπόλοιπες που αναφέραμε, δεν απευθύνονται καν σε ολόκληρη την κοινωνία, ούτε μπορούν να κατανοήσουν την πραγματικότητα, πόσο μάλλον να την αλλάξουν. Αυτές συνήθως εδράζονται στη θεώρηση πως η κυρίαρχη αντίθεση στη χώρα είναι αυτή μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας και τέλος. Για να γίνει πιο σαφές: Θεωρούν την Ελλάδα χώρα ιμπεριαλιστική, μετέχουσα στη ληστεία που προωθούν οι μεγάλες δυνάμεις και δεν μπορούν να δουν τις αντιθέσεις που δημιουργούνται μέσα στα νέα (πλάι στα παραδοσιακά) πλέγματα ιμπεριαλιστικής εξάρτησης και μετατροπής της χώρας σε νέου τύπου αποικία, μέσω του μνημονιακού καθεστώτος.
Όμως, ένα μεγάλο κίνημα απελευθέρωσης από αυτά τα σύγχρονα δεσμά, ένα πραγματικό μαζικό λαϊκό κίνημα, δεν θα οικοδομηθεί πάνω στην αντίθεση κράτος / αντιεξουσία, ούτε στην αντίθεση κεφάλαιο / εργασία. Τα αιτήματα της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας, της δημοκρατίας, της αποκεντρωμένης ενδογενούς ανάπτυξης, του πολιτισμού, της ελευθερίας, μιας νέας θέσης της Ελλάδας στον κόσμο, πρέπει να συνδεθούν και να αποτελέσουν εναλλακτική πρόταση πορείας προς μια μετάβαση κοινωνικού μετασχηματισμού.
Κι όμως, όσο και να ξενίζει στην παρούσα φάση, πρέπει να «ξεκινήσουμε» από τον «ανήμπορο άνθρωπο» και την αναγκαιότητα να μεταπλαστεί η συνείδησή του.
«Τίποτε στη ζωή δεν είναι για να το φοβόμαστε, αλλά για να το κατανοήσουμε» (2)
Η φράση αυτή ανήκει σε μια τολμηρή επιστήμονα, στη Μαρί Κιουρί που άνοιξε δρόμους στην επιστήμη και βρήκε τον θάνατο στην προσπάθειά της να κατανοήσει και να ανακαλύψει πράγματα στον τομέα της. Δεν προτείνεται να αντιγράψουμε τον δικό της δρόμο. Η θέση ότι «τίποτα στη ζωή δεν είναι για να το φοβόμαστε» κι ότι όλα, ακόμα και τα χειρότερα, όταν τα κατανοήσουμε μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε, δημιουργεί προϋποθέσεις να μην κλειστούμε στο καβούκι μας, να μην παραλύσουμε μπροστά στις δυσκολίες, να μην παλινδρομήσουμε σε παλιά σχήματα που απέτυχαν. Να έχουμε την τόλμη και το θάρρος να κολυμπήσουμε σε δύσκολα νερά, αναζητώντας συλλογικές προτάσεις με πλατιά κοινωνική απεύθυνση.
Όλα αλλάζουν και μάλιστα με καταπληκτική ταχύτητα. Αλλάζει ο καπιταλισμός, αλλάζει ο σύγχρονος κόσμος άρδην. Υπάρχουν πράγματα που δεν αλλάζουν; Δεν αλλάζει η Αριστερά στις ποικίλες της εκφράσεις (αδυνατεί να κατανοήσει τι συμβαίνει) και –όπως διακηρύσσουν οι χειριστικοί μηχανισμοί– δεν αλλάζει η «ανθρώπινη φύση». Κι όμως, είναι ψέμα πως ο άνθρωπος και η ανθρώπινη φύση δεν τροποποιούνται.
Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα αλλάζουν προς το καλύτερο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, βρισκόμαστε σε περίοδο κυοφορίας και μετάβασης. Ούτε έχουμε δει τι κυοφορείται, ούτε προς τα πού είναι η μετάβαση. Αλλά σίγουρα δεν ζούμε στον 19ο ή τον 20ο αιώνα. Ο 21ος αιώνας είναι ανοικτός και προς την βαρβαρότητα και προς την πρόοδο. Είναι παιζόμενο εντελώς.
«Όπως μπορείς πια δούλεψε, μυαλό» (3)
Είναι εποχή κατανόησης. Λόγος και όχι λόγια. Συλλογισμοί και όχι λέξεις καταγγελίας. Συμπεράσματα, γνώμη ή κρίση που προκύπτει ως αποτέλεσμα συλλογισμού. Από μια καταστροφή όπως αυτή του Σαρωνικού ή της Μάνδρας, ποια συμπεράσματα βγαίνουν; Από το 2010 μέχρι σήμερα ποια συμπεράσματα βγαίνουν; Η σημερινή γενική αίσθηση ανημπόριας πώς προέκυψε; Πώς μπορεί να αναστραφεί;
Θα δώσουν, λένε, σε κάποιους ένα μέρισμα. Και θα είναι «ακατάσχετο». Δεν ντρέπονται για τη λέξη, οι άθλιοι. Υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούν να μας τα πάρουν. Είναι εντελώς –από τη φύση τους– ακατάσχετα. Τα στέρεα συμπεράσματα, την κρίση, την τόλμη να σκεφτόμαστε. Κι από εκεί ξετυλίγεται η απάντηση στην ανημπόρια. «Τόλμησον φρονείν!». (4)
Σημειώσεις:
(1) Ηρόδοτος
(2) Μαρί Κιουρί
(3) Κωνσταντίνος Καβάφης
(4) Αισχύλος
