του Γιώργου Κυριακού
Τα Βαλκάνια, κατά τη μετάβασή τους στην λεγόμενη «οικονομία της αγοράς» και τον κοινοβουλευτισμό, αντιμετώπισαν σειρά κρίσεων – με αποκορύφωμα τους αποσχιστικούς πολέμους στη Γιουγκοσλαβία και τη στρατιωτική επέμβαση της συλλογικής Δύσης εναντίον αυτής της χώρας το 1999. Η Δύση αντιμετώπισε τα Βαλκάνια ως αποικίες, στρατιωτικούς διαδρόμους ή βάσεις, ενώ δεν έλειψε και η διείσδυση-επιρροή της Τουρκίας, της Κίνας και της Ρωσίας. Σταδιακά οι νέες βαλκανικές ελίτ, εκπαιδευμένες στον αυταρχισμό και στη διαφθορά, εξελίσσονταν σε εργαλεία των μεγάλων παικτών του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε.
Τώρα, στο φόντο του ουκρανικού μετώπου, η κρίση στα Βαλκάνια καθρεφτίζεται στην πρωτοφανή αντιρωσική συμπαράταξη των κυβερνήσεων (με την εξαίρεση της Σερβίας και ορισμένων αντιπολιτεύσεων στα Βαλκάνια), καθώς στη γειτονιά μας εξελίσσεται ένα στρατιωτικό – ενεργειακό – τεχνολογικό πείραμα της συλλογικής Δύσης. Ενόσω εντείνεται και το ενδιαφέρον της Ε.Ε. να εντάξει τα Δυτικά Βαλκάνια, η απειλή του πολέμου, σε συνθήκες αναθέρμανσης των εθνικών ζητημάτων, καθίσταται όλο και πιο ορατή.
Σε αυτό το βαλκανικό τοπίο και η Αλβανία αντιμετωπίζει μια σοβαρή κρίση, χωρίς να διαφαίνεται προοπτική υπέρβασής της. Η κρίση ξεκίνησε με την ανακήρυξη ως persona non grata από τις ΗΠΑ του ιστορικού ηγέτη της μεταπολιτευτικής Αλβανίας, Σαλί Μπερίσα, του οποίου το «παναλβανικό» όραμα δεν συμβάδιζε πλέον με τα σχέδια της Ουάσιγκτον. Ταυτόχρονα εκδηλώθηκε, κατά παραγγελία των ΗΠΑ, η απομάκρυνση του πρωθυπουργού Έντι Ράμα από την προοπτική ένωσης Αλβανίας-Κοσόβου. Ο «σοσιαλιστής» Ράμα, που παρέχει προστασία σε ολιγάρχες και επενδυτές μαύρου χρήματος, κυριαρχεί στη ζωή της χώρας χωρίς αντιπολίτευση.
Τελευταίο δείγμα γραφής του Αλβανού πρωθυπουργού ήταν οι κατ’ εντολήν του αποφάσεις της Δικαιοσύνης και της Βουλής για την άρση ασυλίας του Μπερίσα με κατηγορίες για παθητική διαφθορά, που κατέληξαν στην κατ’ οίκον κράτησή του. Ο Δρόμος συνομίλησε με Αλβανούς πολιτικούς και δημοσιογράφους που έχουμε κατά καιρούς φιλοξενήσει στην εφημερίδα μας, ζητώντας τους να μας εκθέσουν τα αίτια της σημερινής κρίσης στη χώρα τους. Όπως θα διαπιστώσουν οι αναγνώστες μας, στις απαντήσεις τους θίγεται και το ζήτημα της ομηρίας του προφυλακισμένου δημάρχου Χιμάρας Μπελέρη, παρ’ όλο που δεν τους τέθηκε από εμάς.
Πώς φτάσαμε στη σημερινή κρίση
Τοποθέτηση του Σκερντιάν Δούλι*
Πρώτον, η κυβέρνηση, καταλαμβάνοντας το δικαστικό σύστημα, επηρέασε την κρίση στο Δημοκρατικό Κόμμα. Το δικαστήριο SPAK («Ειδικό Δικαστήριο Κατά της Διαφθοράς») αρχικά έδωσε τη δυνατότητα στον Μπερίσα να εξοντώσει πολιτικά τον Λουλζίμ Μπάσα, στον οποίο είχε παραδώσει την ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος. Αυτό συνέβη υπό την καθοδήγηση του Ράμα, που χρειαζόταν το τέλος του Μπάσα. Στη συνέχεια, με εντολή του Ράμα, το SPAK άνοιξε τον φάκελο του Μπερίσα. Τώρα πραγματοποιείται η τελική πράξη εξόντωσης του Δημοκρατικού Κόμματος. Δεύτερον, η κρίση έρχεται ως αποτέλεσμα της μη τήρησης από τη Βουλή του Συντάγματος, που ορίζει τη σύσταση Εξεταστικών Επιτροπών με το 1/5 των βουλευτών, διότι ο Ράμα δεν επιθυμεί να διερευνηθούν υποθέσεις διαφθοράς. Τρίτον, ο διεθνής παράγοντας ανέχεται τον Ράμα για την οποιαδήποτε κατάχρηση των νόμων και παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η υπόθεση του Δήμου Χιμάρας, όπου κέρδισε η αντιπολίτευση αλλά ο Ράμα τον έκλεψε χρησιμοποιώντας τη Δικαιοσύνη, έγινε ανεκτή από μεγάλο μέρος των διπλωματών στα Τίρανα. Τέταρτον, η απομόνωση του Μπερίσα θα επιφέρει de facto το τέλος του Δημοκρατικού Κόμματος. Προβλέπω ότι το Δικαστήριο θα τον βάλει σε κατ’ οίκον περιορισμό για αρκετούς μήνες, μέχρι να χάσει τη βουλευτική του έδρα [ΣΣ: η συνομιλία μας πραγματοποιήθηκε πριν όντως συμβούν αυτά]. Η μόνη διέξοδος είναι το Δημοκρατικό Κόμμα να προχωρήσει σε μια διαδικασία ενοποίησης με έναν νέο ηγέτη αποδεκτό διεθνώς, αλλά και από το δεξιό εκλογικό σώμα. Αυτό θα ενέτεινε την πίεση στον Ράμα και, γιατί όχι, θα τον κέρδιζε στις επόμενες εκλογές. Όμως το Δικαστήριο εξακολουθεί να κρατά σε ομηρία το Δημοκρατικό Κόμμα, και ο Μπάσα δεν αποσύρεται από τη θέση του de jure προέδρου.
* Ο Σκερντιάν Δούλι είναι δικηγόρος, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου του Δημοκρατικού Κόμματος και υπεύθυνος υποστήριξης της εκλογικής καμπάνιας του Φρέντη Μπελέρη (βλ. Ο Αλβανός συμπαραστάτης του Μπελέρη στο φύλλο 650).
Βαθαίνει το αίσθημα απελπισίας
Δήλωση του Τέλνις Σκούκι*
Τα τελευταία 11 χρόνια η πολιτική κρίση προκάλεσε μεγάλες κοινωνικές εντάσεις και σημαντικές προκλήσεις για τη λειτουργία των δημοκρατικών διαδικασιών. Στο πλαίσιο αυτό, η άρση της ασυλίας του Σαλί Μπερίσα έχει γίνει πρόσχημα για περαιτέρω αντιπαραθέσεις. Οι Αλβανοί δεν ψηφίζουν ελεύθερα. Οι αυτοδιοικητικές εκλογές δεν έφεραν ισορροπία δυνάμεων. Η νίκη της αντιπολίτευσης στον Δήμο Ρογκόζιν κλέβεται ανοιχτά, ενώ στη Χιμάρα ο πραγματικός νικητής «εκτελέστηκε» χωρίς δικαστική απόφαση. Αυτά βαθαίνουν το αίσθημα απελπισίας των πολιτών, μειώνουν την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και βαθαίνουν τον σκεπτικισμό απέναντι στις πολιτικές διεργασίες. Μια κυβέρνηση που απειλεί τη δικαιοσύνη οδηγεί τη χώρα στην απώλεια της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Μετατρέπεται σε εργαλείο ενός αυταρχικού ηγέτη που καθοδηγείται από τις προσωπικές του φιλοδοξίες. Το σύστημα δικαιοσύνης, το κύριο προπύργιο της υπεράσπισης της δικαιοσύνης και της ελευθερίας, έχει μετατραπεί σε εργαλείο στα χέρια της εξουσίας. Η χρήση του για την καταδίωξη των πολιτικών αντιπάλων και τη διάλυση της αντιπολίτευσης είναι ένα σαφές σημάδι. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος από τις έντονες διαμαρτυρίες για την αποκατάσταση του πολιτικού και εποικοδομητικού διαλόγου.
* Ο Τέλνις Σκούκι είναι δημοσιογράφος. Από το 2014 ζει στη Νορβηγία, όπου του έχει δοθεί άσυλο (βλ. Ο Ράμα έχει δημιουργήσει ένα ανθυγιεινό περιβάλλον» στο φύλλο 651).
Ο Ράμα καλλιεργεί κλίμα τρόμου
Ανάλυση του Ίλι Μανιάνι*
Η Αλβανία βρίσκεται σε συνθήκες σοβαρής πολιτικής ανισορροπίας. Η κυβέρνηση του Έντι Ράμα έχει θέσει τους θεσμούς υπό τον έλεγχό της, ενώ η αντιπολίτευση βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Το 2017 ο Ράμα και το Σοσιαλιστικό Κόμμα έλαβαν, για πρώτη φορά, εντολή να κυβερνήσουν χωρίς συνεργασία με άλλα κόμματα. Λόγω του λανθασμένου προσανατολισμού του Δημοκρατικού Κόμματος, επί ηγεσίας Μπάσα, και του LSI του Ιλίρ Μέτα [ΣΣ: πρώην πρόεδρος της Αλβανίας], ο Ράμα κέρδισε την κυβερνητική αυτοδυναμία. Όπως συμβαίνει σε χώρες ουραγούς της δημοκρατίας, η μονοκομματική κυβέρνηση γίνεται πιο ισχυρή και αποκλείει τις πολιτικές εναλλακτικές. Η κυβέρνηση του Ράμα, υποστηριζόμενη ανοιχτά από ξένους παράγοντες, έγινε ακόμη πιο ισχυρή. Ενισχύθηκε περαιτέρω από τις ΗΠΑ όταν η αντιπολίτευση του Μπάσα αποφάσισε να αποχωρήσει από τη Βουλή το 2018, και να μην συμμετάσχει στις αυτοδιοικητικές εκλογές ένα χρόνο αργότερα. Στις εθνικές εκλογές του 2021, ο Ράμα έλαβε μια δεύτερη εντολή κυβερνητικής αυτοδυναμίας, «βοηθούμενος» και από τον Μπάσα, ο οποίος –όπως αποδείχθηκε– εκβιάστηκε από την κυβέρνηση για μια υπόθεση με αδήλωτες πληρωμές σε υπηρεσίες λόμπι στην Αμερική [ΣΣ: έτσι εξασφάλισε ο Μπάσα κοινή φωτογράφηση με τον Τραμπ…]. Μετά το 2021, η κατάσταση στην αντιπολίτευση επιδεινώθηκε επειδή ο εκβιασμένος Μπάσα έδιωξε τον Μπερίσα από το κόμμα που είχε ιδρύσει, με το σκεπτικό ότι είχε κηρυχθεί ανεπιθύμητος από τις ΗΠΑ. Μετά από αυτή την απόφαση, προϊόν εκβιασμού, η αντιπολίτευση μπήκε σε ακόμη βαθύτερη εσωτερική κρίση.
Στις φετινές αυτοδιοικητικές εκλογές η κυβέρνηση κέρδισε 55 Δήμους από τους 61. Η αντιπολίτευση κέρδισε μόλις 6, όπου αυτός της Χιμάρας βρίσκεται σε διαδικασία απαγωγής με μονταρισμένη διαδικασία κατά του κ. Μπελέρη. Επί του παρόντος. κάθε θεσμός, κάθε ιδιωτική επιχείρηση συμπεριφέρεται σύμφωνα με τις επιθυμίες της κυβέρνησης. Σε αυτό το περιβάλλον είναι δύσκολο να μιλάμε για ελευθερία, δικαιώματα, ελεύθερη οικονομία, ασφαλή ιδιωτική ιδιοκτησία ή ανεξάρτητους θεσμούς. Η αλβανική οικογένεια έχει υποστεί σοβαρά πλήγματα και έχει αυξηθεί το μεταναστευτικό ρεύμα. Το άδειασμα της επικράτειας είναι τόσο τρομακτικό που η τρέχουσα οικονομική επιβίωση και το ίδιο το μέλλον του έθνους μας είναι αμφίβολα. Σε αυτό το πλαίσιο, το παράνομο μαγείρεμα για τον Μπερίσα εξυπηρετεί μόνο το κλίμα πολιτικού τρόμου που σπέρνει η κυβέρνηση στους επικριτές της. Ουσιαστικά ακολουθείται το πρότυπο του Ενβέρ Χότζα, αλλά με σύγχρονες μεθόδους. Υπάρχουν δυνάμεις που μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση; Αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται να υπάρχουν. Η μάχη, καταρχήν, είναι να αποκαταστήσουμε τις πλουραλιστικές ισορροπίες στην πολιτική, και μετά να σκεφτούμε κάτι άλλο. Προσωπικά το βρίσκω δύσκολο.
* Ο Ίλι Μανιάνι ήταν υπουργός Δικαιοσύνης της κυβέρνησης Ράμα, από τον οποίο καθαιρέθηκε «λόγω διαφωνιών για τη δικαστική μεταρρύθμιση» (βλ. «Και Αλβανοί διώκονται σαν τον Μπελέρη στο φύλλο 646).
Να οργανώσουμε τη δυσαρέσκεια
Πρόταση του Αρλίντ Κιορί*
Η άρση της ασυλίας του Μπερίσα και η σύλληψή του είναι από τα τελευταία στάδια της πολιτικής υποβάθμισης της αντιπολίτευσης στην Αλβανία, η οποία επί 10 χρόνια αδυνατεί να προσφέρει μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση στη διεφθαρμένη και όλο και πιο αυταρχική εξουσία του Ράμα. Η κρίση του Δημοκρατικού Κόμματος είναι βαθιά και πλέον ανεπανόρθωτη, κάτι που φαίνεται και στον ολοένα και μικρότερο αριθμό υποστηρικτών του Μπερίσα που συγκεντρώνονται για να δείξουν αλληλεγγύη στον αρχηγό τους. Από την άλλη, η κυβέρνηση του Ράμα είναι απόλυτα ταυτισμένη με τα συμφέροντα της οικονομικής ολιγαρχίας και των μελών εγκληματικών οργανώσεων. Οι πρώτοι επωφελούνται από προβληματικές οικοδομικές άδειες στην πόλη των Τιράνων και στην ακτή, καθώς και από ειδική νομοθεσία που επιτρέπει μη ανταγωνιστικά κέρδη. Η αλβανική ολιγαρχία δεν έχει παραγωγικό χαρακτήρα, παρά μόνο κερδοσκοπικό και διεφθαρμένο. Η οικονομική ανάπτυξη βασίζεται στον εκβιασμό και την κερδοσκοπία. Άμεση συνέπεια είναι ο πολύ μεγάλος αριθμός Αλβανών που εγκαταλείπουν τη χώρα, κυρίως για τη Γερμανία και τη Μεγάλη Βρετανία.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η αλβανική κοινωνία βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι μεταξύ της αυξανόμενης δυσαρέσκειας και της απαισιοδοξίας ότι η κατάσταση δεν μπορεί να αλλάξει. Ο ρόλος μας ως νέο αντιπολιτευτικό κίνημα είναι να οργανώσουμε τη λαϊκή δυσαρέσκεια, ενθαρρύνοντας τους πολίτες να βγουν από την κατάσταση της παθητικότητας. Οι προσπάθειές μας με εργαζόμενους, σπουδαστές και άλλα μέλη των υποτελών τάξεων πηγαίνουν προς τη σωστή κατεύθυνση. Αυτό που μας κάνει να ελπίζουμε είναι ότι στο εγγύς μέλλον θα δημιουργηθεί ένα μαζικό κίνημα κοινωνικής αντίστασης στην Αλβανία. Πιο συγκεκριμένα για τον Δήμο Τιράνων, όπου το «Κίνημα ΜΑΖΙ» εκπροσωπείται στο δημοτικό συμβούλιο, χρησιμοποιούμε όλα τα νόμιμα μέσα για να ζητήσουμε λογαριασμό για το πώς δαπανώνται τα χρήματα των πολιτών. Επίσης, αναζητούμε αναλυτικές πληροφορίες για τις οικοδομικές άδειες και άλλες δημοτικές πολιτικές. Από την άλλη, το «Κίνημα ΜΑΖΙ» προσπαθεί να χτίσει γέφυρες μεταξύ εργατικών σωματείων, φοιτητικών οργανώσεων, αλλά και εκπροσώπων μικρών επιχειρήσεων και ανεξάρτητων επαγγελμάτων.
* Ο Αρλίντ Κιορί είναι ηγετικό στέλεχος του κόμματος Κίνημα ΜΑΖΙ και δημοτικός σύμβουλος Τιράνων (βλ. Τα Τίρανα έχουν καταληφθεί… στο φύλλο 635).
