Στις 4 Φεβρουαρίου πέντε παιδιά κάηκαν μέσα στο σπίτι τους σε μια φτωχογειτονιά της Αστάνα, πρωτεύουσας του Καζακστάν. Τα αδέλφια ήταν μόνα τους όταν ξέσπασε η πυρκαγιά, καθώς οι γονείς τους δούλευαν διπλοβάρδια για να τα βγάλουν πέρα. Το γεγονός αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για τις μεγαλύτερες λαϊκές κινητοποιήσεις από το 2011. Τότε μια απεργία των εργατών πετρελαίου είχε εξελιχθεί σε πανεθνική διαμαρτυρία, η οποία όμως πνίγηκε στο αίμα, με δεκάδες νεκρούς και χιλιάδες συλληφθέντες*. Η τωρινή αναταραχή οδήγησε τελικά στην παραίτηση του… παντοτινού προέδρου της χώρας Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ – που παραμένει όμως ισόβιος πρόεδρος του πανίσχυρου Συμβουλίου Ασφαλείας της χώρας (στο οποίο φρόντισε να προσδώσει πέρυσι συνταγματικές εξουσίες).
Το Καζακστάν, μια τεράστια σε έκταση και πλούσια σε πρώτες ύλες χώρα 19 εκατομμυρίων κατοίκων στην Κεντρική Ασία, ανεξαρτητοποιήθηκε το 1991, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Όμως αποτελεί υπόδειγμα… συνέχειας του κράτους: Ο φέρελπις νεαρός –για τα σοβιετικά δεδομένα– Ναζαρμπάγεφ έγινε πρωθυπουργός της «Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας» του Καζακστάν ήδη το 1984. Το 1986 κατάφερε να διώξει τον τοπικό αντίζηλό του Κουνάγιεφ, Α΄ γενικό γραμματέα του Κ.Κ. Καζακστάν, και λίγο αργότερα ο Γκορμπατσόφ του έδωσε και αυτό το πόστο, ενώ τον έκανε και μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΣΕ. Έτσι «φυσιολογικά» ο Ναζαρμπάγεφ έγινε ο πρώτος πρόεδρος του ανεξάρτητου Καζακστάν. Χωρίς όμως την παραμικρή διάθεση να μοιραστεί την… εκδημοκρατισμένη πλέον εξουσία του.
Φρόντισε βέβαια να μετασχηματιστεί αρχικά σε «δημοκράτη σοσιαλιστή» κι έπειτα, γρήγορα, σε σουνίτη, κατάφερε δε να κρατήσει θετικές σχέσεις με τη Μόσχα, ενώ ταυτόχρονα ανοίχτηκε στη Δύση, το Ισραήλ και τη λοιπή «δημοκρατική» διεθνή κοινότητα. Και ιδιωτικοποίησε τον τεράστιο φυσικό πλούτο της χώρας του (μεταξύ άλλων πετρέλαιο, αέριο και μεταλλεύματα), ξεπουλώντας τον σε δυτικές κυρίως πολυεθνικές – με το αζημίωτο για τον ίδιο και την κλίκα του: το 1999 αποκαλύφθηκε ότι 85 εκατομμύρια δολάρια από συμφωνίες με τη Mobil κατέληξαν στον προσωπικό λογαριασμό του Ναζαρμπάγεφ στην Ελβετία. Ούτε γάτα ούτε ζημιά: η «βουλή» του Καζακστάν ψήφισε αμέσως έναν νόμο που δίνει στον Ναζαρμπάγεφ ισόβια ασυλία….
Αγαπητός… στη Δύση
Όμως ο Ναζαρμπάγεφ είχε πάντα από τη Δύση μια αντιμετώπιση παρόμοια με αυτή της Σαουδικής Αραβίας: όλοι γνωρίζουν το ποιόν του, αλλά τον υμνούν. Ο Ομπάμα τον χαρακτήρισε «ξεχωριστό ηγέτη, που έφερε ανάπτυξη και ευημερία στη χώρα του», ενώ ο Τραμπ μίλησε για το… «καζάκικο θαύμα». Πρόκειται πράγματι για θαύμα, αφού ο Ναζαρμπάγεφ κυριαρχεί στο Καζακστάν εδώ και 35 χρόνια, κι όποιος τολμά να τον αμφισβητήσει «εξαφανίζεται» δια παντός. Ίσως γι’ αυτό μόλις προχθές και ο έτερος προμαχώνας των δυτικών αξιών, η Ε.Ε., τον χαρακτήρισε «πρωτεργάτη των εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμίσεων και της διεθνούς και περιφερειακής συνεργασίας».
Συμπέρασμα: ο Ναζαρμπάγεφ μπορεί να είναι κάπως οξύθυμος και λίγο αυταρχικός, αλλά δεν είναι δα και Μαδούρο. Άλλωστε στις τελευταίες προεδρικές «εκλογές» πήρε… 98%! Είναι μάλιστα και «Πατέρας του Έθνους», σύμφωνα με τον επίσημο τίτλο που του έδωσε η λεγόμενη βουλή του Καζακστάν. Η οποία αυτήν την εβδομάδα αποφάσισε να μετονομάσει την πρωτεύουσα Αστάνα σε Νουρσουλτάν, και αμέσως μετά εξέλεξε πρόεδρό της την κόρη του Ναζαρμπάγεφ (η οποία αναμένεται να τον διαδεχθεί στις επόμενες «εκλογές»). Οι διάδοχοι του 79χρονου σήμερα Ναζαρμπάγεφ θα έχουν πάντως να αντιμετωπίσουν το φάντασμα μιας έμμεσης απειλής την οποία είχε εκστομίσει ο Πούτιν σε μια περίοδο που το Καζακστάν έχανε την… ισορροπία του και έκλινε υπερβολικά προς τη Δύση: «Ιστορικά, δεν υπήρξε ποτέ καζάκικο κράτος πριν τον Ναζαρμπάγεφ. Είναι προς το συμφέρον του Καζακστάν να παραμείνει εντός του μεγάλου ρωσικού κόσμου»…
* Βλ. συνέντευξη εκπροσώπου του Κ.Κ. Καζακστάν στο Δρόμο: «Ο λαός δεν θα συγχωρήσει ποτέ τα εγκλήματα της εξουσίας» (φύλλο 99). Το Κ.Κ. Καζακστάν τέθηκε οριστικά εκτός νόμου το 2015 επειδή… είχε 39.000 μέλη αντί για το ελάχιστο των 40.000 που απαιτεί ο νόμος! Δεν του αφαιρέθηκε απλά η αναγνώριση ως κόμματος, αλλά διατάχθηκε η οριστική διάλυσή του. Κάποια στελέχη του ίδρυσαν ένα άλλο «κομμουνιστικό» κόμμα, που έκτοτε υποστηρίζει το καθεστώς Ναζαρμπάγεφ…
