του Γιάννη Σχίζα
1. Το 1983, σε συνέντευξη που έπαιρνα από την Claire Holman του Ινστιτούτου Earthscan, συγγραφέα του βιβλίου «Climate and Mankind», διατυπωνόταν η υπόθεση ότι έστω και μια εβδομάδα παρατεταμένου καύσωνα μπορεί να καταστρέψει μεγάλο μέρος της παραγωγής και να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε λιμό! Τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα μπορεί να παράγει και μια εβδομάδα υπερβολικού ψύχους! Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Οικολογία και Περιβάλλον».
2. Στην Ελλάδα του 1987, οι νεκροί από τον καύσωνα ήταν 2.500 χιλιάδες, σύμφωνα με σχετικό εξώφυλλο της Ελευθεροτυπίας, και υπολογίστηκαν καθώς δεν χωρούσαν στους υπάρχοντες ψυκτικούς θαλάμους. Κυρίως ήταν ηλικιωμένοι που ζούσαν σε διαμερίσματα μόνοι τους και πέθαναν ελλείψει στοιχειώδους βοήθειας. Ο ελληνικός πληθυσμός ήταν γενικά «ανοχύρωτος» από κλιματική άποψη, δεν διέθετε ως κλιματισμό παρά μόνο την απομάκρυνση από το χώρο εργασίας. Γι’ αυτό οι επιπτώσεις ήταν τρομακτικές.
3. Το επεισόδιο του 1987 με τον καύσωνα επακολούθησε το επεισόδιο του 1988, με πολύ λιγότερους νεκρούς. Πάντως το πρώτο επεισόδιο του 1987 ήλθε μετά τον Μάρτιο με την κακοκαιρία και την μοναδική –αξέχαστη πραγματικά!‒ χιονόπτωση. Επίσης ήλθε μετά από 15 μήνες το επεισόδιο του Τσερνομπίλ.
4. Τη δεκαετία του 1990, σε προβολή που διοργανώθηκε από το περιοδικό Προσανατολισμοί για τη πορεία δυο Ελλήνων μοτοσικλετιστών από το Πεκίνο μέχρι τη Θεσσαλονίκη –στα βήματα της πορείας του μεταξιού‒ η διέλευση από την έρημο Γκόμπι παρουσιάζεται με ένα θερμόμετρο χειρός, όπου η θερμοκρασία είναι 51,6 βαθμοί Κελσίου: Η έρημος είναι έρημος, αλλά η θερμοκρασία λαμβάνεται υπό σκιάν.
5. Πυρκαγιές μπορεί να πιάσουν οπουδήποτε και με οποιοδήποτε τρόπο. Π.χ. η εξαπόλυση βεγγαλικών σε εορταστικές περιόδους, στο Αρχαίο Θέατρο της Παλιάς Επιδαύρου τον Ιούλιο του 2017 ή στην Κάρυστο, τις 14/8/21. Ή στη Μονεμβασιά, προ ετών, παρά την ρητή απαγόρευση της Δασικής Υπηρεσίας.
6. Η διολίσθηση του κλίματος και η συσσώρευση νεκρής βιομάζας μέσα στα δάση υποθάλπει τις πυρκαγιές, οπότε αυτές τείνουν προς ένα ανώτατο σημείο: Όπως έδειξαν τα μεγάλα καταστρεπτικά επεισόδια τύπου Αυστραλίας, Καλιφόρνιας, Πορτογαλίας, Ρωσίας, Ηλείας του 2007, οι πυρκαγιές ξεπέρασαν την «εναρκτήρια ποιότητα» των χωρικά συγκεκριμένων μετώπων φωτιάς για να μετατραπούν σε διάσπαρτες! Για να είναι ουσιαστικά απρόσβλητες!
7. Ο Νίκολας Στερν, σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης το 2006, έλεγε ότι ένα επεισόδιο παρατεταμένου καύσωνα μέσω των πυρκαγιών ισοδυναμεί με τις υλικές απώλειες ενός πολέμου. Η σταθεροποίηση του κλίματος και η επαναφορά του σε μια σειρά από χώρες στην κατάσταση του «εύκρατου» ‒όπου «ευ-κρατο» είναι το κλίμα που «καλά κρατεί» αποκλείοντας τα ακραία φαινόμενα‒ απαιτεί την αναδάσωση εκτάσεων 250 έως 400 εκατομμύριων εκταρίων, περίπου όσο το μισό της Ευρώπης! Αυτό διατείνεται ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Princeton, Robert Sokolow.
8. Σήμερα το «βαρύ πυροβολικό» κατά των πυρκαγιών είναι εναέριο, ακολουθεί το επίγειο με τους πυροσβεστικούς κρουνούς και τέλος έρχεται το ελαφρό, το «πεζικό», με τους διαπιστευμένους εθελοντές, που γίνεται με πτυοσκάπανα ή με οποιαδήποτε άλλα μέσα, που σβήνει τις μικρές ή απόκρυφες εστίες φωτιάς που σιγοκαίνε… Και τα τρία αυτά μέσα είναι απαραίτητα.
9. Η παλιά συζήτηση για τις αντιπυρικές ζώνες επανέρχεται στο διάλογο. Οι αντιπυρικές ζώνες ακόμη και αν έχουν πλάτος 400 μέτρων δεν αποτρέπουν την εξάπλωση της φωτιάς! Μια μικρή απόδειξη αυτού του γεγονότος είναι η υπέρβαση των ορίων της εθνικής οδού από τις πυρκαγιές! Εκτός αν αποφασίσουμε τον όλεθρο του δάσους για να το σώσουμε από την πυρκαγιά! Δεν μπορούμε να επαναλαμβάνουμε τις κοτσάνες της Αυριανής ούτε φυσικά των διαφόρων ατόμων, που κάνουν ρεπορτάζ στις πυρκαγιές: Οι αντιπυρικές ζώνες συνιστούν μια ομοιοπαθητική μέθοδο, μια αντιμετώπιση της δασικής καταστροφής δια της δασικής καταστροφής… Οι μόνες αντιπυρικές ζώνες που είναι αποδεκτές και χρήσιμες είναι οι ζώνες ad hoc, για την αντιμετώπιση ιδιαίτερων συνθηκών, και όχι βέβαια οι προκατασκευασμένες ζώνες.
10. Οι περιουσίες μέσα στο πράσινο… Οι περιουσίες μέσα στα πεύκα, οι βίλες και τα συμπαρομαρτούντα που χτίζονται σε δενδρώδες περιβάλλον, είναι καταδικασμένες να ζουν σε αιώνια αγωνία. Όχι, δεν θα ασχοληθούμε με την απώλεια του δάσους για χατίρι τους…
11. Τα δύσφλεκτα είδη μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ένα βαθμό για την ατομική προστασία: Οι βελανιδιές, κυπαρίσσια, ευκάλυπτοι, ακακίες, κουτσουπιές, αείλανθοι, χαρουπιές, σπάρτα, πικροδάφνες και συκιές ακόμη, μπορούν να φυτευτούν σε περιορισμένες εκτάσεις, όχι όμως στην ολότητα ενός οικοσυστήματος. Προσωπική εμπειρία: Οι ευκάλυπτοι που ήταν φυτεμένοι στην Ηλιούπολη σε δασική έκταση, μετά από πυρκαγιά έβγαλαν νέα φυλλαράκια μετά από 19 μέρες(!), πράγμα που δείχνει την αντοχή του είδους! Όσον αφορά τις συκιές, μετά από παρατήρηση της εμφάνισης του είδους στον Υμηττό και σε άλλες περιοχές της χώρας, ο υποφαινόμενος ύστερα από κατάλληλη προετοιμασία φύτεψε ιδιοχείρως 15 φυτά σε δασική έκταση, από τα οποία «πρόκοψαν» τα 10. Δυστυχώς τα φυτά αυτά , τα ομολογουμένως δύσφλεκτα, δεν αποδείχθηκαν και άκαυστα, γι’ αυτό κάηκαν μερικώς σε επόμενη πυρκαγιά. Υποτίθεται ότι όλα τα δύσφλεκτα είδη μπορούν να φυτευτούν στην άκρη των δρόμων και να επιβραδύνουν την εξάπλωση μιας πυρκαγιάς, όπως βέβαια και τα σπάρτα, τα οποία εκτός από τη συγκεκριμένη υπηρεσία παρέχουν σε διάφορες δασικές περιοχές και τη στερέωση των πρανών, που είναι εξαιρετικά επικίνδυνα.
12. Πόσες εκτάσεις κάηκαν στις πυρκαγιές 1981, 1985, 1989; Πέρασαν το 1 εκατομμύριο στρέμματα και ήταν σε προεκλογικές περιόδους. Αρκούντως διδακτική παρατήρηση, για τις επιδόσεις του κράτους που υπόσχονταν την αναδάσωση όλων των καμένων…
13. Πότε πρωτοχρησιμοποιήθηκε το αεροπλάνο για τις πυρκαγιές; Από τη δεκαετία του 1980 αρχίζει η συστηματική χρήση των αεροπλάνων, που θα ενισχυθεί αργότερα από την υποστήριξη των ελικόπτερων. Η Πολεμική Αεροπορία διαθέτοντας ένα μεγάλο στόλο από CL-415, CL-215 και PZL M-18B συμμετέχει κάθε χρόνο στο έργο της πυρόσβεσης, εκτός βεβαίως από το νοικιασμένο ρωσικό «γίγαντα» BERIEV-BE 20,που μπορεί να ξαποστείλει 42 τόνους νερό αλλά είναι μάλλον δυσκίνητο! Η εμπειρία αυτών των μέσων είναι αρκούντως διδακτική, όχι όμως και επαρκής.
14. Τα επικίνδυνα καθοδικά ρεύματα απειλούν με συντριβή τα εναέρια μέσα. Επίσης είναι απειλητική για την όλη προσπάθεια η κακή στόχευση – ο πιλότος πρέπει να αισθάνεται ως βομβαρδιστής! Άλλοι περιορισμοί των εναέριων μέσων: Οι πυκνοί καπνοί που συσκοτίζουν την εμφάνιση του πεδίου και παρεμποδίζουν την κάθοδο στα χαμηλότερα. Το γεγονός ότι τα εναέρια μέσα είναι διαθέσιμα μόνο για τη διάρκεια της ημέρας. Για τους παραπάνω λόγους τα αεροπλάνα και τα ελικόπτερα δεν μπορούν να θεωρούνται πανάκεια.
15. Περιττό να πούμε ότι η αφαίρεση της δασοπυρόσβεσης από τα δασαρχεία από την κυβέρνηση Σημίτη το 1998 και η μεταφορά της αρμοδιότητας στην πυροσβεστική υπηρεσία, είχε σαν αποτέλεσμα να τεθεί επί κεφαλής της κάθε συγκεκριμένης προσπάθειας ένα πρόσωπο σχετικά άσχετο. Η μεταφορά αυτή ήταν καθαρά εκδικητική, απέβλεπε να τιμωρήσει τους δασικούς υπαλλήλους για τα προσκόμματα που έβαζαν στον εξαστισμό ή την ιδιοποίηση δασικού χώρου.
16. Η ευθύνη του κράτους – η ευθύνη της κοινωνίας: Με την ηθική αυτουργία της κοινωνίας των οικοπεδοφάγων έρχεται η άμεση αυτουργία του κράτους να ολοκληρώσει τις καταστροφές. Το κράτος αναφέρεται στην προληπτική δράση την επαύριο κάθε μεγάλης πυρκαγιάς! Το κράτος μιλάει για την πρόληψη του θερμοκηπίου αφού προηγουμένως αφήσει την λήψη μέτρων στα άλλα κράτη!
17. Η συζήτηση περί αναδασώσεων –τρίτη κατά σειράν προτίμηση στον πρωθυπουργικό λόγο‒ είναι στην καλύτερη περίπτωση κατευναστική απέναντι στην κοινή γνώμη. Οι αναδασώσεις έχουν ως φυσικό περιορισμό το γεγονός ότι τα δασικά εδάφη κατά κανόνα έχουν μεγάλες κλίσεις. Πέρα από αυτό, οι αναδασώσεις δεν μπορούν να προβούν σε επιλογή των «δένδρων που συμφέρουν»: Η ελληνική γη έχει δυστυχώς προβλέψει γι αυτά.
18. Τουλάχιστον ο νυν Πρωθυπουργός το 2017 και άλλοι πολλοί στο παρελθόν, έχουν αναφερθεί στους ανιχνευτές υπέρυθρης ακτινοβολίας, που είναι δυνατόν να ανιχνεύσουν πυρκαγιά εντός δάσους και να ενημερώσουν (ταχύτατα) τους υπεύθυνους για καταστολή. Παλαιότερα στο χώρο της Ε.Ε., γινόταν αναφορά για τη σημασία της έγκαιρης ενημέρωσης τουλάχιστον 10 λεπτών μετά το ξέσπασμα της πυρκαγιάς. Τώρα τα 10 λεπτά δεν αρκούν…
19. Πολλά από τα ποώδη αρωματικά φυτά διακρίνονται για τη περιεκτικότητα αλκοόλης, που υπό ειδικές συνθήκες μπορεί μέσω της υπερθέρμανσης να προκαλέσουν μικροαναφλέξεις. Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα ποώδη φυτά φύονται σε ανοικτές εκτάσεις και κατά τούτο δεν επεμβαίνουν στις μεγάλες πυρκαγιές.
20. Ο Ιούλιος του 2021 ήταν ο θερμότερος μήνας που έχει καταγραφεί στη Γη, σύμφωνα με την διαβεβαίωση της «Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας» (ΝΟΑΑ). Οι ΑΠΕ φαίνεται ότι στηρίζουν την ανάγκη μείωσης ή σταθεροποίησης του διοξειδίου του άνθρακα και του μεθανίου στην ατμόσφαιρα, όμως πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο σύνολό τους, σαν δραστηριότητες που κινητοποιούν φωτοβολταϊκά και άλλες ΑΠΕ, κι ακόμη πρέπει να θεωρούνται αποτελεσματικές οι λύσεις της αναδάσωσης: Πριν απ’ όλα των δασών του Αμαζονίου και της Ινδονησίας, κατά δεύτερο λόγο της Ευρώπης.
21. Οι ιδιωτικοί κλιματισμοί καταργούν την ανοικτότητα του ιδιωτικού χώρου την εποχή που αυτή χρειάζεται περισσότερο, ενώ επίσης δημιουργούν μεγάλες και ανθυγιεινές αποκλίσεις ανάμεσα στη θερμοκρασία του περιβάλλοντος και στη θερμοκρασία τέλεσης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Επιπλέον επιβαρύνουν τους ατομικούς λογαριασμούς, αυξάνουν το πραγματικό κόστος ζωής παρά την απατηλή εικόνα του αυξανόμενου Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος, ενισχύουν τη συλλογική ενεργειακή σπατάλη, επιβαρύνουν θερμικά το μικροκλίμα των πόλεων.
22. Τα δάση είναι πλούτος της κοινωνίας, είναι «κτήμα εσαεί», είναι πηγή ευημερίας και ευεξίας, γι’ αυτό το κύριο μέσο πρόληψης των πυρκαγιών είναι η ανάθεση της συγκεκριμένης λειτουργίας σε πρόσωπα φύσει αρμόδια, που γνωρίζουν τις λειτουργίες και τη συμπεριφορά του δάσους, που ξέρουν την ποιότητα της καύσιμης ύλης, που είναι γνώστες των δρόμων και μονοπατιών – και τέτοια είναι οι δασολόγοι.
