Μια γνώμη για το βιβλίο του Αντώνη Ανδρουλιδάκη
Του Γιώργου Μουργή
Το αφήγημα του βιβλίου κατά μια έννοια ουσιαστικοποιεί την κοινωνική και ψυχολογική διάσταση των μνημονιακών χρόνων.
Δεν πρόκειται μόνο για την περιγραφή της απόληξης ή την κατάληξη του ατομικού βιωματικού επίδικου της ψυχοφθόρας διαδικασίας που συντελέσθηκε στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Ούτε για το αποτέλεσμα των οικονομικών μέτρων με τις συνέπειες τους στο ζωντανό σώμα του συλλογικού μας βίου.
Το Ελληνικό τραύμα του Αντώνη Ανδρουλιδάκη, αποτελεί μια σύνθεση από πολυεπίπεδους άξονες και συνισταμένες, με αναφορές, ιστορικά γεγονότα, μελέτες στοιχείων, βιβλιογραφία και προσωπικό στοχασμό, ώστε να μην το κατατάξει κανείς με ευκολία σαν άλλο ένα ακόμα βιβλίο, που μιλά για την μνημονιακή κρίση.
Πρόκειται για ένα διαφορετικό ανάγνωσμα, με προσέγγιση σε όλα όσα οδήγησαν στην συναισθηματική ατροφία ή τον ψυχαναγκαστικό ευνουχισμό του συλλογικού της κοινωνίας και του λαού μας.
Μια συνθετική ενδοσκόπηση του κοινωνικού ιστού, όπου αναδεικνύονται, άλλοτε συνολικά και άλλοτε αποσπασματικά, οι άρρηκτες σχέσεις μεταξύ των οικονομικών και κοινωνιο – ψυχολογικών σχέσεων, όπως προέκυψαν από τον συνδυασμό με τον παρελθόντα χρόνο, για να φτάσουμε στο παρόν, δρασκελίζοντας στο αύριο.
Η οικονομική θυματοποίηση ενός λαού, όπως χτίστηκε, πάνω στο ενοχικό σύνδρομο «όλοι μαζί τα φάγαμε», ή «ζούσατε πάνω από τις δυνατότητες σας», είναι ενδεικτική για να κατανοήσουμε τον τρόπο που επιχείρησε το οικονομικό και πολιτικό κατεστημένο να παραμείνει το ίδιο ζωντανό σε βάρος της συλλογικής οντότητας μας.
Με αφορμή το βιβλίο ας αναρωτηθούμε για τα δυο παραπάνω, ποιος τα ορίζει, ποιος τα εκφράζει και με ποιο τρόπο.
Το Ελληνικό τραύμα απαντάει μέσα από τη συγγραφική «ενσυναίσθηση» του Αντώνη Ανδρουλιδάκη, σε μια σειρά από ερωτήματα, που εδράζονται πολύ πριν την μνημονιακή λαίλαπα. Πολύ πριν μας φορτωθούν, τα μνημόνια που εδραιώθηκαν ως η πολιτική λογική του ορθού, ώστε να μη χρεοκοπήσουμε δήθεν, οικονομικά.
Αδιαφορώντας από την άλλη μεριά πλήρως για τις συνέπειες της ηθικής, πολιτικής, πολιτισμικής και εντέλει συναισθηματικής κοινωνιο – ψυχολογικής χρεωκοπίας μας.
Το πέρασμα στην πνευματική – συναισθηματική μνημονιακή αφασία, περιγράφεται στο βιβλίο με όρους και αναφορές άλλοτε ιστορικού περιεχόμενου, διασυνδέοντας οικονομικά δεδομένα με ψυχολογικές μελέτες, και άλλοτε μέσα στα όρια της υπαρξιακής παραίτησης που γέννησε αυτό που ονομάζουμε κρίση.
Η μελέτη του νεοέλληνα της μεταπολίτευσης, ο ρόλος της οικογενείας, της μάνας, το έλλειμμα οικονομικής, εθνικής και δημοκρατικής αυτονομίας, η δυσανεξία που επιδείξαμε στη μεγιστοποίηση της εθνική μας μειονεξίας και αυτοτέλειας, ο τρόπος που παγιδεύτηκε η κοινωνία και οι τάξεις της στη συλλογική ανεπάρκεια αλλά και ο ρόλος των επικυρίαρχων οικονομικών και πολιτικών ελίτ, βρίσκονται πυκνογραμμένα αλλά με μεστή γραφή στο βιβλίο.
Καίρια ερωτήματα
Με καίριο τρόπο, τις παθογένειες αιώνων γι’ αυτό που ονομάζεται πολιτικό και οικονομικό σύστημα, ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης, πετυχαίνει να τις εντοπίσει, να τις ερμηνεύσει, κυρίως όμως να τις μεταποιήσει στο συγγραφικό του αφήγημα, ώστε να θεμελιώσει πώς εισάγαμε στο συλλογικό μας σώμα, στο όλον δηλαδή, το τραύμα ή την θεραπεία του ατομικού.
Η ταξική διάσταση της κρίσης, διασυνδεδεμένη με το υποκείμενο της ψυχολογικής καταβαράθρωσης συνολικά μιας κοινωνίας, ενός λαού που επιμένει να υπομένει…
Είναι ο ευρωπαϊσμός η πανάκεια, η θεραπευτική μέθοδος ή αποτελεί την παιδική ασθένεια του ελληνισμού;
Η Ευρώπη του διαφωτισμού, τελειώνει ή αρχίζει με το μακιαβελικό σχέδιο εξόντωσης ενός λαού;
Η «δυτικοσύνη» μας είναι ψευδαίσθηση ή νομισματικός ψυχαναγκασμός μέσω του ευρώ;
Η κοινωνία μας σταμάτησε το μετασχηματισμό της, δια της ενοχοποίησης της; Αποτελεί αυτή η πρακτική, μέθοδο κοινωνικού ελέγχου;
Δημιουργούνται κοινωνικοί αυτοματισμοί, τεχνητά, ώστε η λογική του διαίρει και βασίλευε να αδρανοποιεί τις κοινωνικές μάζες, ακινητοποιώντας τες στο βάλτο της παθητικοποιήσης, μέσα από την αδράνεια ή την άρνηση δημιουργίας ενός πόλου αντίστασης;
Ο ιδεολογικός βομβαρδισμός της μη χρεωκοπίας «σχεδιάστηκε » για να ενισχύσει βαθιά ριζωμένες νοοτροπίες σχετικά με το ρόλο των υποτελών τάξεων;
Είναι τελικά τα μνημόνια μια ψυχολογική εξάρτηση από μόνα τους;
Το βιβλίο δίνει μια σειρά απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, ενώ παράλληλα ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης αναστοχάζεται την αδήριτη ανάγκη να εντοπιστούν οι κοινωνιο – ψυχολογικές επιδράσεις και οι συνέπειες της κρίσης, πάνω στο συλλογικό σώμα που εδράζεται το Ελληνικό τραύμα.
Δεν ξέρω αν δίνει και συνολικές λύσεις, αλλά αφήνει στο περιθώριο το ατομικό, ώστε τα βασικά βήματα από – παγίδευσης της συλλογικότητας μας, να ορίζονται με στοιχειώδη προαπαιτούμενα, οριοθετώντας ακόμα, ακόμα και τα προνομία που κρατάμε στα χέρια, ως την υπέρβαση του αδιεξόδου.
Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου βρίσκει κανείς, ίσως, το πιο ανθρώπινο βιωματικό κομμάτι του συγγραφέα και την έγνοια του για ζωή, χωρίς να περιχαρακώνεται στο εγώ του, χαρίζοντας στο εμείς τη θέση που «μας» αξίζει.
Δεν σας κρύβω ότι η «λογική αντικειμενικότητα» που πρέπει να επιδείξει κάποιος που του έλαχε να παρουσιάσει το βιβλίο αυτό, νικήθηκε από τη συναισθηματική φόρτιση, στα όρια της συγκίνησης, στο σημείο που τέμνεται η αόρατη γραμμή της κοινής μας ζωής, της κοινής μας ύπαρξης, του κοινού μας αγώνα.
Έστω και μέσα από την ξεχωριστή μας υποκειμενικότητα, διαβάζοντας το, διαπίστωσα σε αυτό το τελευταίο μέρος του βιβλίου το τραύμα μου.
Το Ελληνικό τραύμα δηλαδή που οφείλουμε να αυτοθεραπεύσουμε αν χρειαστεί συλλογικά και όχι ο καθένας αφ’ εαυτού.
Οι ψυχολογικές συνέπειες της κρίσης δεν μπορούν να αποτελούν την παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, ακόμα κι αν χρειαστεί η ρήξη με το παρελθόν μας να είναι οριστική και αμετάκλητη.
Η αναγκαιότητα να ανασυστήσουμε τις σχέσεις μας πολιτικά και κοινωνικά, να ξανασυναντηθούμε, να ξανασυστηθούμε που λένε, με αφορμή τον Αντώνη Ανδρουλιδάκη και το βιβλίο του, χωρίς συμβολισμούς χωρίς διλήμματα, μακριά από τον προτεσταντικό ορθολογισμό, είναι βήμα ώστε το τραύμα, το Ελληνικό τραύμα όσο μεγάλο σημάδι κι αν αφήσει στο συλλογικό σώμα μας, ίσως στο βάθος αποτελεί την αφορμή να μην επιτρέψουμε να αφήσει κανένα αποτύπωμα στις ψυχές μας.
