Αν καταλάβεις πως δεν έχει σημασία τι μουρμουράς
μα τι κραδαίνεις
μπορείς απ’ την κλειστή γροθιά να βγάλεις περιστέρι
και ας ξέρεις κατά βάθος
πως πρόκειται για βρομόπουλα.
Ξεκίνησα με ένα δείγμα γραφής του Σπύρου Γούλα από την ποιητική του συλλογή «Τα περσινά τους βάζουν για καλά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, πιστεύοντας ότι ο καλύτερος τρόπος για αν μιλήσεις για ένα ποίημα είναι το ίδιο το ποίημα.
Κάθε σελίδα αυτής της συλλογής είναι και μια έκπληξη. Η ανατροπή καραδοκεί από στίχο σε στίχο και οι στερεότυπες εικόνες θρυμματίζονται: «Σε αγαπώ τελείως πρόχειρα / με ό,τι περισσεύει και βρίσκεται εύκαιρο / στον ελάχιστο χρόνο / πριν η πόρτα να κλείσει / προλαβαίνω και σε αγαπώ».
Η «αιώνια αγάπη» πάει… περίπατο, όπως και όλες οι βεβαιότητες, μέσα σε ένα παιχνίδι λέξεων που όμως δεν στερείται καθόλου νοήματος. Το χιούμορ και ο σαρκασμός βρίσκουν τη θέση τους. Όπως και η τρυφερότητα.
Ανακαλύπτουμε πως η ποίηση μπορεί να είναι διασκεδαστική και δεν χρειάζεται πάντοτε να βουρκώνουμε με τους στίχους. Μπορούμε ακόμη και να γελάμε. Ελεύθερα!
«Προδίδετε πάλι την ποίηση θα μου πεις / την ιερότερη εκδήλωση του ανθρώπου» που έλεγε κι ο Αναγνωστάκης.
Ναι. Η ποίηση «προδίδεται» για να την εφευρίσκουμε εκ νέου. Να είναι αιχμηρή. Να ανακαλύπτει τη μαγεία του υπερρεαλισμού…
Εκεί όπου «μια αρκούδα κρατά σπίρτα»: «Αυτό το οργανωμένο σχέδιο αλληλεπίδρασης / με ξεκουρδίζει. / Πες το όπως θες / αναγνωρίζω έναν εμπρησμό / όταν τον βλέπω.»
Μια νέα και πολύ ελπιδοφόρα φωνή που βγάζει την ποίηση από το φανταστικό «μουσείο» στο οποίο την έχουμε τοποθετήσει, αποξενώνοντάς την από ένα ευρύτερο κοινό. Απολαυστική και παιγνιώδης η γραφή, όπως και η ανάγνωσή της.
Αν παραδεχτούμε πως κάποια πράγματα δύσκολα «βγάζουν» ποίημα, είναι σαν να λέμε πως κάποια άλλα βγάζουν εύκολα, κάτι με το οποίο διαφωνώ
Γράφεις γενικότερα; Τι είναι αυτό που σου αρέσει περισσότερο στην ποίηση;
Γράφω από την εφηβεία μου. Αυτό που μου αρέσει περισσότερο στην ποίηση είναι ο επαναπροσδιορισμός που επιβάλλει το ποίημα. Η ανατροπή και επανασυσχέτιση, η καταστρατήγηση του αναμενόμενου, η έξυπνη αλλαγή της οπτικής, η νοηματική πύκνωση και γλωσσική επανεφεύρεση είναι τα στοιχεία που μου αρέσουν περισσότερο στον ποιητικό λόγο.
Πολλοί αναρωτιούνται πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να εκδοθεί ένα βιβλίο με ποιήματα. Χρειάστηκε να ξεπεράσεις κάποια εμπόδια;
Η δυσκολία έγκειται στο να καταλάβεις πότε είναι έτοιμο και πότε χρειάζεται περισσότερη δουλειά και αργότερα στο να βρεθεί ένας εκδότης που θα σε τιμήσει με την εμπιστοσύνη του. Από αυτήν την άποψη είμαι ιδιαίτερα ευγνώμων στις εκδόσεις Πόλις. Ο εκδότης είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αλυσίδας.
Από εκεί και πέρα, μιλώντας σε προσωπικό επίπεδο, το εμπόδιο που χρειάστηκε να ξεπεράσω (και δεν το ξεπερνάς ποτέ οριστικά, το βρίσκεις μπροστά κάθε μέρα) ήταν αυτό της πειθαρχίας. Χρειάστηκε να διαβάσω περισσότερο και να θέσω ένα πρόγραμμα συστηματικού γραψίματος.
Πινελιές μαύρου χιούμορ, σαρκασμού και αυτοσαρκασμού, ανατροπές εικόνων και βεβαιοτήτων. Πόσο δύσκολο είναι να βγει ένα ποίημα από όλα αυτά;
Αν παραδεχτούμε πως κάποια πράγματα δύσκολα «βγάζουν» ποίημα, είναι σαν να λέμε πως κάποια άλλα βγάζουν εύκολα, κάτι με το οποίο διαφωνώ. Γενικά πιστεύω πως όλες οι συνθήκες κυοφορούν τον ποιητικό λόγο.
Παίζεις με τις λέξεις, τις κόβεις στη μέση, βγάζεις διπλά νοήματα. Είναι σα να κλείνεις το μάτι στον αναγνώστη. Ήταν στις προθέσεις σου να τον κάνεις συν-μέτοχο ή συν-ένοχο;
Η πρόθεσή μου ήταν να παρουσιάσω κάτι το ενδιαφέρον και διαφορετικό. Η γλώσσα δεν είναι άκαμπτη. Νομίζω πολύς κόσμος και ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι έχουν μία πολύ συγκεκριμένη εικόνα για τον ποιητικό λόγο, ενίοτε μουχλιασμένη και στείρα. Το παιχνίδι με τις λέξεις είναι για να δείξω μία άλλη οπτική. Οπωσδήποτε θέλω να κάνω τον αναγνώστη συνένοχο. Πρόκειται για μία πράξη αμφισβήτησης.
Μου έκαναν εντύπωση και οι τίτλοι που δίνεις στα ποιήματα, με έντονα παιγνιώδη διάθεση. Τους διάβασα μάλιστα στη σειρά και πιστεύω πως φτιάχνουν ένα ακόμη ποίημα. Τι σκεφτόσουν όταν έβαζες αυτούς τους τίτλους;
Στους τίτλους μού επιτρέπω μεγαλύτερη ελευθερία και συχνά προσπαθώ να συμπυκνώσω αυτά που θέλω να πω ακόμα περισσότερο από όσο κάνω στο ίδιο το ποίημα. Σίγουρα υπάρχει μία διάθεση παιχνιδιού, συμφωνώ απόλυτα με την επιλογή της λέξης.
Δεν είχα σκεφτεί ποτέ αυτό που λέτε για τη σειρά των τίτλων, ωστόσο το πώς διαβάζεται και ερμηνεύεται μία συλλογή, άπαξ και φύγει από αυτόν που την έγραψε, δεν έχει να κάνει με τον ίδιο, αλλά με τον αναγνώστη. Και αυτό είναι το ωραίο, δεν νομίζετε;
***
Μπαίνω στον πειρασμό να κλείσω με άλλο ένα δείγμα γραφής, όπως ξεκίνησα αυτή την παρουσίαση:
γιος & γιος
Με βουτώ από τον λαιμό
και μου κάνω «την κουβέντα»
να προσέχω
να σέβομαι
να παίρνω προφυλάξεις
να μη με πηδάω
χωρίς συγκατάθεση.
