του Ηρόστρατου
Στον Πόρο του Γιώργου Σεφέρη
…Άκουσα τη φωνή
καθώς εκοίταζα στη θάλασσα να ξεχωρίσω
ένα καράβι που το βούλιαξαν εδώ και χρόνια·
το ‘λεγαν «Κίχλη»· ένα μικρό ναυάγιο· τα κατάρτια,
σπασμένα, κυματίζανε λοξά στο βάθος, σαν πλοκάμια
ή μνήμη ονείρων, δείχνοντας το σκαρί του
στόμα θαμπό κάποιου μεγάλου κήτους νεκρού
σβησμένο στο νερό. Μεγάλη απλώνουνταν γαλήνη…
Γιώργος Σεφέρης, Κίχλη
Περπατώντας το τριήμερο της 28ης Οκτωβρίου σε έναν συννεφιασμένο Πόρο με διαρκές ψιλόβροχο, τα βήματά μου με έφεραν μπροστά στη περίφημη Βίλα Γαλήνη. Και στη συνέχεια στις ακρογιαλιές που γεννήθηκε η Άρνηση, αλλά κι απέναντι στο μικρό νησάκι, το Δασκαλειό, όπου ο Σεφέρης εμπνεύσθηκε την Κίχλη. Από το ναυάγιο ενός βοηθητικού καραβιού του Πολεμικού Ναυτικού που βύθισε ο ίδιος ο καπετάνιος του για να μη πέσει στα χέρια των Γερμανών…
Ο Πόρος έχει δεθεί στο μυαλό μου με τις μορφές του Κοσμά Πολίτη και του Γιώργου Σεφέρη. Εδώ, σε αυτό το νησί, Σεφέρης και Μαρώ έγιναν για πρώτη φορά ζευγάρι το 1936. Κι από τότε πολλές φορές φιλοξενήθηκαν στη Βίλα Γαλήνη.
Όπως κι ο Βενιζέλος, ο Παρθένης, ο Καραγάτσης, ο Κοσμάς Πολίτης, ο Τσαρούχης, ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Σαχτούρης αλλά και ο Σαγκάλ, ο Χένρι Μίλερ, η Γκρέτα Γκάρμπο και τόσοι άλλοι.
Το σπίτι που ανήκε στην οικογένεια Δραγούμη είχε μετατραπεί σε ξενώνα για αρκετές δεκαετίες. Σήμερα είναι κατοικία κάποιου ιδιώτη και μη επισκέψιμο…
Γράφει ο ποιητής: «Ο Πόρος, κλειστός, όπως είναι ,μου θυμίζει ωστόσο πως είναι λίγα τα πράγματα που χρειάζομαι, πως θα ’πρεπε να παραμερίζω πράγματα που μ’ εμποδίζουν να βλέπω. Το πρωί πήραμε τη βάρκα και πήγαμε γύρω στο Δασκαλειό για μπάνιο. Ανάμεσα στο νησάκι και στην ακτή, βουλιαγμένη η Κίχλη. Αυτή η ατμόσφαιρα θερμοκηπίου του Πόρου… Η «ομορφιά» έξω σε διακόπτει ολοένα…».
Είναι πολλά αυτά που θα μπορούσε να πει κανείς, αλλά εντυπωσιάζει η απουσία οποιασδήποτε υπόμνησης του περάσματος του ποιητή από τοποθεσίες του Πόρου που πέρασαν και μέσα στο έργο του. Ο μη υποψιασμένος επισκέπτης του νησιού ίσως να προσέξει την εντυπωσιακή Βίλα Γαλήνη, αλλά δεν θα μάθει τίποτε για όσα κρύβονται, στα μνημεία, στις παραλίες και στα νησάκια του.
Θα δει ολόκληρα χαλιά από κυκλάμινα να φθάνουν ώς τη θάλασσα, αλλά δεν θα ξέρει πως υπάρχουν και σε κάποια ποιήματα του Σεφέρη.
Καθώς σκοτείνιαζε ένα φως άναψε στη Βίλα. Μια γάτα πέρασε καμαρωτή πάνω στον πέτρινο φράχτη. Τα κυκλάμινα έβαφαν με το μοναδικό τους χρώμα τα σκαλιά της Βίλας…
Γυρνώντας πίσω στην Αθήνα θα ανακάλυπτα ότι η Κίχλη ολοκληρώθηκε στη Βίλα Γαλήνη ακριβώς πριν από εβδομήντα χρόνια. Στις 31 Οκτωβρίου του 1946. Καθώς η χώρα έμπαινε σε μια ακόμη δραματική φάση της σύγχρονης ιστορίας της.
Και το τέλος του ποιήματος είναι κάτι παραπάνω από εύγλωττο:
γιατί θα φύγουν τα πεύκα και τα καθρεφτισμένα βουνά
και το τιτίβισμα των πουλιών
θ᾿ αδειάσει ἡ θάλασσα, θρυμματισμένο γυαλί, από βοριά
και νότο
θ᾿ αδειάσουν τα μάτια σου απ᾿ το φως της μέρας
πως σταματούν ξαφνικά κι όλα μαζί τα τζιτζίκια.
Σε ένα γράμμα του προς τον Λόρενς Ντάρελ έγραφε ότι Πόρος «σημαίνει δίοδος, δίοδος όμως προς τα πού; Αυτό είναι το ερώτημα που μου θέτω λοιπόν εδώ. Μετά την ουδετερότητα, μετά τον πόλεμο, μετά την “απελευθέρωση”, εδώ, μου θέτω το ερώτημα αυτό»…
Κι εγώ μένω να αναρωτιέμαι πότε θα έρθει η εποχή να ανακαλύψουμε με έναν νέο τρόπο τους ποιητές μας, γνωρίζοντας τη χώρα και την ταυτότητά μας. Για να είμαστε ταξιδιώτες κι όχι τουρίστες…
Λογοτεχνία και Παιδεία
Με αφορμή τα όσα γράφω πιο πάνω, θα ήθελα να αναφερθώ και στο πολύ ενδιαφέρον Συνέδριο που λαμβάνει χώρα στα Ιωάννινα.
Πρόκειται για το 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Παιδαγωγικής Εταιρίας Ελλάδος με θέμα: Λογοτεχνία και Παιδεία που ξεκίνησε χθες -Παρασκευή- και ολοκληρώνεται την Κυριακή.
Πολλές και ενδιαφέρουσες οι θεματικές ενότητες και πλήθος οι εισηγήσεις που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως:
Παιδαγωγικές διαστάσεις της λογοτεχνίας, Διεπιστημονικές προσεγγίσεις της Λογοτεχνίας, Λογοτεχνία και Θέατρο, Λογοτεχνία και Ιστορία, Λογοτεχνία και Λαογραφία, Λογοτεχνία και Κινηματογράφος, Λογοτεχνία και φύλο, Λογοτεχνία για παιδιά και νέους, Καλλιέργεια και ανάπτυξη της Φιλαναγνωσίας, Λογοτεχνία και Ειδική Αγωγή.
