Στις 24 Οκτωβρίου 1994 άφησε την τελευταία του πνοή ο Γιάννης Χοντζέας στο νοσοκομείο Άγιος Σάββας μετά από μια επώδυνη οκτάμηνη μάχη με τον καρκίνο. Σημαντική μορφή του κομμουνιστικού κινήματος της Ελλάδας, στην πράξη και στο μυαλό, και από τους βασικούς ανθρώπους που αντιτάχθηκαν στην προσαρμογή και διάλυση του ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος του 20ού αιώνα, με βαθιές γνώσεις ιστορίας και φιλοσοφίας, πολυδιαβασμένος, με μεγάλη πρακτική πείρα και τεράστιες αγωνιστικές αντοχές στις πιο σκληρές αντιπαραθέσεις, ιδιαίτερα όταν στάθηκε μόνος του απέναντι στα θηρία-ανθρώπους-βασανιστές-δολοφόνους∙ γενικά ένας ασυμβίβαστος άνθρωπος που ήθελε να είναι χρήσιμος και να υπηρετήσει τον λαό του και την εργατική τάξη.
Από την άλλη μεριά υπήρξε από τις πιο φωτεινές μορφές του μαρξιστικού λενινιστικού κινήματος και ξεχώρισε γιατί έβλεπε πιο πέρα από το τι έλεγαν τα «κέντρα», από τον μη δογματισμό του και από την επιμονή του να υπηρετήσει δύο μεγάλες «βουτιές» που έπρεπε να γίνονται ταυτόχρονα: Τη «βουτιά στο παρελθόν» (δηλαδή τι έγινε και γιατί βρεθήκαμε στην α ή στη β κατάσταση – ιδιαίτερα σημαντικό για τη χώρα μας) και ιδιαίτερα διεισδυτικός και κριτικός για πολλές επιλογές που είχε κάνει το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα ή η ηγεσία του ΚΚΕ, και τη «βουτιά στο παρόν» δηλαδή στον σύγχρονο κόσμο και όχι στο κρύψιμο πίσω από φόρμουλες, γενικές καταγγελίες, ιερά κείμενα, παλιές ιστορίες και νοσταλγία.
Τα τελευταία 15 χρόνια της ζωής του, «άστεγος» κομματικά τα αφιέρωσε σε μια πολυσχιδή ενασχόληση με αυτά τα θέματα. Βοήθησε στην ιδεολογική και πολιτική διαμόρφωση της Α/συνεχεια, μετάφρασε βιβλία και άρθρα, έγραψε κείμενα και άφησε αρκετό υλικό που μέρος του εκδόθηκε μετά τον θάνατό του από τις εκδόσεις Α/συνεχεια. Το 1993 εκδόθηκε το βιβλίο του «Το “τέλος” του κομμουνισμού» το οποίο αποτελεί ιδιαίτερα πολύτιμο υλικό για την ιστορία του 20ού αιώνα και τη δράση του κομμουνιστικού κινήματος μέσα σε αυτόν. Ένα βιβλίο που όποιος θέλει να «αναμετρηθεί» με την πορεία και ιστορία του υπαρκτού ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος του 20ού αιώνα, δεν μπορεί να αγνοεί.
Ο Γιάννης Χοντζέας υποστήριζε ότι έχει μεγάλη σημασία να λες αυτό που πρέπει, τη στιγμή που πρέπει. Ο ίδιος το εφάρμοσε σε όλη τη ζωή του, είπε πράγματα σημαντικά στην ώρα τους κι όχι μετά από μια δυο δεκαετίες
Μια άλλη πλευρά του, που όσοι είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν, ήταν το πόσο ευχάριστος και πολυεπίπεδος άνθρωπος ήταν, πόσο χιούμορ είχε, τι καλαμπούρια έκανε, πώς σχολίαζε διάφορα πράγματα, πώς χαρακτήριζε διάφορες καταστάσεις, πώς μιλούσε, πώς διηγιόνταν ή ανέλυε ζητήματα, πώς επιδρούσε πάνω σου, χωρίς να σταματά να απαιτεί ακόμα και έμμεσα μια ορισμένη ανθρώπινη και αγωνιστική στάση.
Στο σύντομο αυτό σημείωμα, θα θυμηθώ μια φράση του που έλεγε σχετικά συχνά σχολιάζοντας διάφορους ανθρώπους και διάφορες καταστάσεις. Η φράση ήταν η αντιστροφή της γενικά αποδεκτής και κάπως συγκαταβατικής ρήσης «κάλλιο αργά, παρά ποτέ». Εκείνος το αντέστρεφε σε «κάλλιο ποτέ, παρά αργά» και έβαζε τον συνομιλητή του σε προβληματισμό. Επειδή, πολλές φορές, είχε –και έχει– τύχει πολλοί να κάνουν μια «ανακάλυψη» μετά από χρόνια, για κάτι που όσο συνέβαινε και οδηγούσε σε αρνητικά αποτελέσματα, οι ίδιοι είχαν συμβάλει ώστε να πάνε έτσι τα πράγματα. Υποστήριζε με δικά του λόγια ότι έχει μεγάλη σημασία να λες αυτό που πρέπει, τη στιγμή που πρέπει. Ο ίδιος το εφάρμοσε σε όλη τη ζωή του, είπε πράγματα σημαντικά στην ώρα τους κι όχι μετά από μια δυο δεκαετίες.
Σκεφτείτε αυτήν τη φράση για πολλά που γίνονται και στις μέρες μας. Κολλάει μια χαρά. Γιατί δεν είναι τόσο έξυπνο να εκτιμάς ότι όλα έγιναν «λαμπόγυαλο» και πολλές φορές να έχεις κάνει τα πάντα για να γίνουν «λαμπόγυαλο» – και μάλιστα να έχεις κάνει ό,τι μπορούσες για να αποφύγεις να δεις τα «προειδοποιητικά» σημάδια, να έχεις «κυνηγήσει» όσους εκτιμούσαν ότι θα φθάσουμε εκεί που φθάσαμε ή έβλεπαν το κακό να έρχεται.
Θα θυμόμαστε τον Γιάννη Χοντζέα, έναν μεγάλο κομμουνιστή μιας μεγάλης εποχής!
Ρούντι Ρινάλντι
Κείμενα και βιβλία του Γιάννη Χοντζέα από τις εκδόσεις Α/συνεχεια
- Μάης ’68 – 15 χρόνια μετά, 1983
- Ανολοκλήρωτες θύελλες και η προσαρμογή τους, 1985
- Κρίση της οικονομίας-κόσμος, 1992
- Νίκος Ζαχαριάδης: τυμβωρυχία, καπηλεία και ιστορία, 1992
- Το «τέλος» του κομμουνισμού, 1993
- Για το έργο του Μάο Τσε Τουνγκ, 1993
- Μερικά ζητήματα για την περίοδο ’44-’49, [1975] 1994
- 60 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΕ, [1978] 1994
- Κριτική αποτίμηση του μ-λ κινήματος στην Ελλάδα, 1994
- 15 χρόνια από το θάνατο του Ι. Στάλιν, [1968] 1995
- Κείμενα της εξορίας 1970-1971,1995
- Σελίδες από το ημερολόγιο ενός μαχητή της 105ης Ταξιαρχίας, [1959, 1960] 1995
- Σημειώσεις για το εργατικό κίνημα και το λενινισμό, [1984] 1996
- Η αναγνώριση της τάξης, [1981, 1993] 1996
- Για το κομμουνιστικό πρόγραμμα της εποχής μας, 2000
- Για το κομμουνιστικό κίνημα της Ελλάδας, 2004
