1. Η «ειρήνη» της Νέας Τάξης
Το 1989, μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, την πτώση του τείχους και του «υπαρκτού σοσιαλισμού», το αφήγημα των ελίτ σε Δύση και Ανατολή έκανε λόγο για έναν αναδυόμενο νέο Κόσμο. Οι πόλεμοι θα αποτελούσαν πια παρελθόν και οι λαοί θα ρίχνονταν στον ειρηνικό συναγωνισμό. Η «Νέα Τάξη Πραγμάτων» που διακηρύχθηκε από τον Μπους το 1991 και ακολούθησε τη «Νέα Σκέψη» της «μετασοσιαλιστικής» και μεταψυχροπολεμικής εποχής, επιφύλασσε μια τελείως διαφορετική εξέλιξη. Ο πόλεμος στο Ιράκ το 1991 ήταν η μεγάλη πρόβα, ενώ είχε προηγηθεί και μια αμερικάνικη εισβολή, αυτή στον Παναμά ήδη το 1989. Σειρά είχαν τα Βαλκάνια με την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας να εξελίσσεται μεθοδικά τη δεκαετία του ’90. Ο 20ος αιώνας θα κλείσει με τον βομβαρδισμό της Σερβίας το 1999, έναν πόλεμο μεγάλης κλίμακας με τρομακτικές συνέπειες.
2. Η δεύτερη βαλκανοποίηση
Κατά την πρώτη «βαλκανοποίηση», τα σύνορα στη χερσόνησο χαράκτηκαν και επαναχαράκτηκαν κατά πώς βόλευε τις μεγάλες δυνάμεις, κάνοντας την περιοχή εργαστήρι ανάλογων παγκόσμιων διευθετήσεων. Δεκαετίες μετά, και αφού μεσολάβησε ακόμα μια εφήμερη «βαλκανοποίηση», αυτή της «Νέας Τάξης» του Χίτλερ, η δεκαετία του 1990 εισάγει στη φάση της δεύτερης βαλκανοποίησης. Τα σύνορα αλλάζουν με γρήγορους ρυθμούς, εθνότητες σπρώχνονται στην αλληλοσφαγή και δεκάδες πολεμικές συγκρούσεις αλλάζουν τους συσχετισμούς στην περιοχή. Από 5 χώρες οδηγούμαστε σε 11, με κορυφαίο γεγονός τη διάλυση της ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας και τη δημιουργία προτεκτοράτων. Εθνότητες και μειονότητες υιοθετούνται από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Η Γερμανία θα διαδραματίσει ιδιαίτερο ρόλο, ειδικά στην πρώτη φάση, μέσω της οικονομικής και πολιτικής επιρροής της, ενώ στη συνέχεια οι ΗΠΑ θα αξιοποιήσουν στο έπακρο το αλβανικό στοιχείο. Ο βομβαρδισμός της Γιουγκοσλαβίας τον Μάρτιο και Απρίλιο του 1999 θα αποτελέσει την κορύφωση του εγκλήματος.
3. Ο παραδειγματικός πόλεμος
Ο πόλεμος στη Σερβία εγκαινίασε μια νέα σελίδα στην πολεμική ιστορία της Δύσης. Ορισμένες πρακτικές, όπως η live μετάδοση των πολεμικών επιθέσεων και η μεγάλης κλίμακας χρήση των ΜΜΕ για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, είχαν προηγηθεί στον Πόλεμο του Κόλπου το 1991, αλλά τελειοποιήθηκαν το 1999. Στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας, έχουμε έναν ολοκληρωτικό και καταστροφικό πόλεμο χωρίς χερσαία εισβολή, με σκοπό το πλήρες γονάτισμα μιας χώρας που πρέπει να παραδοθεί. Δεκάδες χιλιάδες βόμβες κατέστρεψαν όλες τις υποδομές με σκοπό το απόλυτο τσάκισμα της σπονδυλικής στήλης του αντιπάλου. Οι «παράπλευρες απώλειες» με τη δολοφονία αμάχων καθιερώθηκε σαν αναπόφευκτη συνέπεια, ενώ χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον το επιχείρημα του «ανθρωπιστικού πολέμου».
Στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας, έχουμε έναν ολοκληρωτικό και καταστροφικό πόλεμο χωρίς χερσαία εισβολή, με σκοπό το πλήρες γονάτισμα μιας χώρας που πρέπει να παραδοθεί. Δεκάδες χιλιάδες βόμβες κατέστρεψαν όλες τις υποδομές με σκοπό το απόλυτο τσάκισμα της σπονδυλικής στήλης του αντιπάλου. Οι «παράπλευρες απώλειες» με τη δολοφονία αμάχων καθιερώθηκε σαν αναπόφευκτη συνέπεια, ενώ χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον το επιχείρημα του «ανθρωπιστικού πολέμου»
4. Αυτοδιάθεση και διάλυση
Το δικαίωμα στην «αυτοδιάθεση των λαών», είναι γνωστό ότι έχει χρησιμοποιηθεί στην ιστορία πολλές φορές σαν μοχλός για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων. Ειδικά στα Βαλκάνια αποτελούσε πάντα συνταγή για την κατά παραγγελία αλλαγή συνόρων και συσχετισμών. Στην περίπτωση της σύγχρονης βαλκανικής κρίσης, το «δικαίωμα» χρησιμοποιήθηκε για τη διάλυση ενός ομοσπονδιακού κράτους που έπρεπε οπωσδήποτε να πάψει να υπάρχει, ώστε να προχωρήσουν οι σχεδιασμοί των ισχυρών. Φυσικά, αυτό που αρνούνται μετά βδελυγμίας, για παράδειγμα, στους Καταλανούς ή τους Παλαιστίνιους βαφτίζοντάς το αναχρονισμό και εθνικισμό, μετατρέπεται σε «ιερό και απαράβατο» δικαίωμα όταν τους βολεύει.
5. Οι «επιτυχίες» της Ε.Ε.
Πολλές φορές υποστηρίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση οδήγησε στο ξεπέρασμα των πολέμων ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς λαούς. Πριν δυο μήνες, ο «βουλευτής – φιλόσοφος» Κ. Δουζίνας έγραψε: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση χτίστηκε σε δύο επιτυχίες: τη μεταβολή των πολεμικών συγκρούσεων σε οικονομικό ανταγωνισμό και την απαξίωση των εθνικισμών». Τι είναι μεγαλύτερο ψέμα από αυτό; Απλώς, με τον «οικονομικό ανταγωνισμό» (τι ωραίος όρος), δηλαδή με τον οικονομικό πόλεμο, το ευρωπαϊκό (κυρίως γερμανικό) επιτελείο καταφέρνει συχνά να επιβάλει με μικρότερο κόστος τη θέλησή του. Τους δε εθνικισμούς τους καταδικάζει όταν στρέφονται εναντίον του και τους υποδαυλίζει ανοιχτά όταν το βοηθούν. Στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας, είδαμε τις «επιτυχίες» της Ε.Ε. να αναδεικνύονται πλήρως, με πρωταγωνιστικό ρόλο της Γερμανίας, πριν οι ΗΠΑ αναλάβουν το πρώτο βιολί έχοντας δίπλα τους όλα τα κράτη και τους θεσμούς της Ε.Ε.
6. Η ένοπλη Κεντροαριστερά
Ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας αποτέλεσε τη μεγαλύτερη ντροπή της ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς στη δύση του προηγούμενου αιώνα. Σοσιαλιστές, σοσιαλδημοκράτες και πρώην κομμουνιστές, παίρνουν θέση υπέρ του ΝΑΤΟ, με κορυφαίο τον γλοιώδη Κον Μπετίτ που δηλώνει «έχουμε το δικαίωμα της ανθρωπιστικής παρέμβασης» και τους Σρέντερ, Μπλερ, Ζοσπέν, Ντ’ Αλέμα να ντύνονται στα χακί δίπλα στον Μπιλ Κλίντον, άλλον μεγάλο αστέρα του «προοδευτισμού». Από κοντά, και άλλες αριστερές δυνάμεις που αναμάσησαν τα επιχειρήματα του ΝΑΤΟ και μια πλειάδα «ριζοσπαστών» διανοούμενων που έθεσαν το ιδεολογικό υπόβαθρο των βομβαρδισμών.
7. Η ελληνική συμμετοχή
Οι βομβαρδισμοί στη Γιουγκοσλαβία, βρήκαν την Ελλάδα με κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και Κώστα Σημίτη. Ο «εκσυγχρονισμός» ήταν στα φόρτε του, λίγα χρόνια πριν την Ολυμπιάδα και με το όραμα της βαλκανικής διείσδυσης να είναι ακόμα ενεργό. Η Ελλάδα, λόγω των παραδοσιακών της δεσμών με τη Σερβία, χρησιμοποιήθηκε σαν ένας βολικός ενδιάμεσος από το ΝΑΤΟ. Η ελληνική κυβέρνηση δεν έβαλε κανένα εμπόδιο στους πολεμικούς σχεδιασμούς στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. Η τεράστια αντίδραση του ελληνικού λαού δεν επέτρεψε την ακόμα πιο ενεργή εμπλοκή της, αλλά τα λιμάνια, ειδικά αυτό της Θεσσαλονίκης, οι υποδομές της χώρας, πολεμικά πλοία, και φυσικά οι στρατιωτικές βάσεις, εντάχθηκαν πλήρως στους πολεμικούς σχεδιασμούς.
Σήμερα, έχουμε τη «ριζοσπαστική Αριστερά» στην εξουσία να αποτελεί έναν από τους πιο πιστούς συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή, υλοποιώντας με ελαφρότητα, αλλά και «ιδεολογική» επένδυση, κάθε παραγγελία τους. Άλλωστε, μια σειρά διανοούμενων και πολιτικών στελεχών του «εκσυγχρονισμού» έχει ήδη προσχωρήσει στην κυβερνώσα Αριστερά μέσω των «γεφυρών» που στήθηκαν για την ασφαλή τους διέλευση
8. Απαρχές του ελληνικού «εθνολαϊκισμού»
Σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες, υπήρξαν αντιπολεμικές κινητοποιήσεις, αλλά κατά γενική ομολογία η καθολική καταδίκη του πολέμου που υπήρξε στην Ελλάδα, δεν συναντήθηκε πουθενά αλλού. Στην Ελλάδα, δεν βρήκαν καμιά ανταπόκριση τα επιχειρήματα περί «ανθρωπιστικού πολέμου» και «προοδευτικών βομβαρδισμών» για να συνετιστεί ο «χασάπης Μιλόσεβιτς». Η Γιουγκοσλαβία ήταν πολύ κοντά, τα αντιαμερικάνικα αισθήματα έντονα και ο λαός καταλάβαινε καλά τις επιδιώξεις πίσω από τον βρώμικο πόλεμο. Οι «εκσυγχρονιστές» απέδωσαν αυτή τη μαζική αντίδραση σε καθυστερημένα εθνικιστικά και λαϊκιστικά σύνδρομα και στην «οπισθοδρομική» ελληνοσερβική φιλία. Έπρεπε να έρθει 20 χρόνια μετά ο Αλ. Τσίπρας να λανσάρει την έννοια του «ετερόκλητου όχλου», αλλά ουσιαστικά ως τέτοιος κατηγορήθηκε από τότε ο ελληνικός λαός, αφού αξιοποιήθηκαν διάφορα επιχειρήματα, όπως η διαφωνία συντηρητικών πολιτών και της Εκκλησίας με τους βομβαρδισμούς.
9. Τα Βαλκάνια σήμερα…
Η Βαλκανική σήμερα μπαίνει ξανά σε περίοδο αναβρασμού. Η «μεγάλη Αλβανία» είναι και πάλι πυροκροτητής εξελίξεων. Η Συμφωνία των Πρεσπών, όχι μόνο δεν κλείνει αλλά ανοίγει τον ασκό του Αιόλου και ο «μακεδονισμός» ενισχύεται ως παράγοντας νέων αναμοχλεύσεων, ενώ η βόρεια Ελλάδα δοκιμάζει επιδιώξεις γενικής ρευστοποίησης. Η Τουρκία απλώνει και προς τα δω τα «σύνορα της καρδιάς», χρησιμοποιώντας τις θερμές σχέσεις της με Τίρανα, Σκόπια και μουσουλμανικό στοιχείο. Το ΝΑΤΟ είναι πανταχού παρόν (μόνο οι Σέρβοι δηλώνουν ότι δεν θα γίνουν ποτέ μέλος του) και ο ψυχρός πόλεμος με τη Ρωσία έχει ζεσταθεί ξανά. Η Ελλάδα υποβαθμίζεται ραγδαία και βρίσκεται στο επίκεντρο αρνητικών εξελίξεων και σχεδιασμών. Ας μην ξεχνάμε ότι η Γιουγκοσλαβία δεν ήταν πριν την τελευταία δεκαετία του περασμένου αιώνα κάποιο «παρακατιανό» κράτος αλλά μια σχετικά ισχυρή και αναπτυγμένη χώρα. Ποιος μπορεί να νιώθει ασφαλής και μακάριος σε αυτό το περιβάλλον;
10. …και οι Έλληνες Ντ’ Αλέμα και Κον Μπετίτ
Τότε, το «μακρινό» 1999, «ριζοσπάστες» σαν το πρώην σύμβολο του «1968», εναλλακτικοί διανοούμενοι και «πρώην κομμουνιστές» σαν τον τότε Ιταλό πρωθυπουργό, φάνταζαν στην Ελλάδα απίστευτα φαινόμενα μιας μετάλλαξης χωρίς όρια. Ήδη βέβαια ήταν υπό εκκόλαψη ένα στρώμα διανοούμενων «εκσυγχρονιστικού», σημιτικού τύπου, έτοιμο να δικαιολογήσει και να υπηρετήσει τα πάντα. Σήμερα, έχουμε τη «ριζοσπαστική Αριστερά» στην εξουσία να αποτελεί έναν από τους πιο πιστούς συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή, υλοποιώντας με ελαφρότητα, αλλά και «ιδεολογική» επένδυση, κάθε παραγγελία τους. Άλλωστε, μια σειρά διανοούμενων και πολιτικών στελεχών του «εκσυγχρονισμού» έχει ήδη προσχωρήσει στην κυβερνώσα Αριστερά μέσω των «γεφυρών» που στήθηκαν για την ασφαλή τους διέλευση. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά δυστυχώς όχι πάντα σαν φάρσα αλλά συχνά σαν νέα και πιο αναβαθμισμένη τραγωδία.
Μικρό χρονικό της ίδρυσης και διάλυσης μιας χώρας
1918
Τον Δεκέμβριο, το σλοβενοκροατικό κράτος που μόλις είχε προκύψει από τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώνεται με το Βασίλειο της Σερβίας που είχε ήδη ενοποιηθεί την ίδια χρονιά με τη Βοϊβοντίνα και το Βασίλειο του Μαυροβουνίου. Το νέο κράτος ονομάζεται Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων και αργότερα (1929) Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας.
1941
Οι δυνάμεις του Άξονα εισβάλλουν στις 6 Απριλίου και διαλύουν τη Γιουγκοσλαβία.
Η Νέα Τάξη του Χίτλερ προβλέπει τη διάσπαση σε νέα ελεγχόμενα κρατίδια. Μεγάλα τμήματα εδαφών προσαρτούνται σε Γερμανία, Ιταλία, Βουλγαρία, Αλβανία και Ουγγαρία. Ακόμα, δημιουργούνται τρία προτεκτοράτα από τους Κροάτες φασίστες Ουστάσι, τους δοσίλογους της Σερβίας (Νέντιτς) και αυτούς του Μαυροβουνίου.
1941-1945
Το αντιφασιστικό κίνημα στη Γιουγκοσλαβία είναι το ισχυρότερο στην Ευρώπη. Τον Νοέμβριο 1942 ιδρύεται το Συμβούλιο Εθνικής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας. Οι αντάρτες δίνουν εκατοντάδες μάχες, απελευθερώνουν εκτεταμένες περιοχές και προξενούν μεγάλες απώλειες στους Ναζί.
Το φθινόπωρο του 1944 απελευθερώνεται το Βελιγράδι και στις 8 Μαρτίου 1945 σχηματίζεται επίσημη κυβέρνηση υπό τον Τίτο.
Δημιουργείται η Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, με έξι ομόσπονδες δημοκρατίες και δύο αυτόνομες περιοχές.
Θα υπάρξει για δεκαετίες, σε γενικές γραμμές, συνύπαρξη των διαφορετικών εθνοτήτων και θα διαμορφωθεί μια κοινή γιουγκοσλαβική συνείδηση. Χωρίς να εξαφανιστούν οριστικά οι εθνικιστικές τάσεις, ειδικά σε τμήματα των πολιτικών και διοικητικών μηχανισμών.
1948
Ρήξη Γιουγκοσλαβίας – Σοβιετικής Ένωσης. Ο Τίτο κατηγορείται για μεγαλοκρατικές και εθνικιστικές βλέψεις. Έχουν προηγηθεί μια σειρά υπόγειες ή φανερές προστριβές με τη Βουλγαρία, την Αλβανία, αλλά και τους Έλληνες κομμουνιστές, αφού με το πρόσχημα μιας «βαλκανικής ομοσπονδίας», ο Τίτο επιχειρεί να επιβάλει έναν δικό του ηγεμονικό ρόλο στα Βαλκάνια.
Τα επόμενα ψυχροπολεμικά χρόνια, ο Τίτο θα ανακτήσει πολύ καλές σχέσεις με το στρατόπεδο της Δύσης, ενώ από το 1961 προσχωρεί στο «κίνημα των Αδεσμεύτων».
1990
Τον Ιανουάριο διαλύεται η Ένωση Κομμουνιστών Γιουγκοσλαβίας, αφού Σλοβένοι και Κροάτες αποχωρούν. Ήδη από τη δεκαετία του ‘70 και ακόμα περισσότερο του ’80, είχαν υπάρξει διαφωνίες και εντάσεις ανάμεσα στις πολιτικές ελίτ των διαφορετικών εθνοτήτων, αλλά και διαμαρτυρίες πολιτών για εθνικούς λόγους σε Κροατία, Σερβία, Κόσσοβο και αλλού.
1991
Οι γιουγκοσλαβικές Δημοκρατίες της Σλοβενίας, Κροατίας και «Μακεδονίας» κηρύττουν την ανεξαρτησία τους. Πρωταγωνιστικός είναι ο ρόλος της Γερμανίας που είχε ήδη αναπτύξει προνομιακές σχέσεις ειδικά με τις βόρειες δημοκρατίες της Ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας και πίεζε με κάθε τρόπο για τον διαμελισμό της.
1992
Η Βοσνία κηρύττει την ανεξαρτησία της. Ξεκινά ο Πόλεμος της Βοσνίας. ΝΑΤΟ και ΗΠΑ βομβαρδίζουν θέσεις των Σερβοβόσνιων. Κυρώσεις του ΟΗΕ εναντίον της Γιουγκοσλαβίας.
Σλοβενία, Κροατία και Βοσνία γίνονται μέλη του ΟΗΕ, οι απεσταλμένοι του οποίου πιστοποιούν την ίδια χρονιά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
1995
Νέες αεροπορικές επιδρομές του ΝΑΤΟ στη Βοσνία. Κροατικός και βοσνιακός στρατός εξαπολύουν κοινή επίθεση εναντίον της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας.
Συμφωνία του Ντέιτον στο Παρίσι, με αρχιτέκτονα τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Χόλμπρουκ, και τέλος του πολέμου στη Βοσνία. Η Βοσνία γίνεται προτεκτοράτο των μεγάλων δυνάμεων.
Ο απολογισμός, απάνθρωπες σφαγές αμάχων, πάνω από 100.000 νεκροί και αγνοούμενοι και δύο εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι και πρόσφυγες.
1996
Η Γιουγκοσλαβία αναγνωρίζει Κροατία και Βοσνία. Ξεσπούν πολεμικές συγκρούσεις στο Κοσσυφοπέδιο μεταξύ Αλβανών αυτονομιστών και γιουγκοσλαβικών αρχών.
1998
Εντείνονται οι οργανωμένες επιθέσεις του UCK στο Κόσσοβο. Οι ένοπλοι αυτονομιστές στηρίζονται και εξοπλίζονται ανοιχτά από ΗΠΑ και Δύση.
1999
«Ειρηνευτικός διάλογος» με προαποφασισμένο τέλος μεταξύ Σέρβων και Κοσσοβάρων στο Ραμπουγέ της Γαλλίας τον Φεβρουάριο.
Πρωταγωνίστρια η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μαντλίν Ολμπράιτ. Με συνεχείς προκλήσεις, οδηγεί μεθοδικά σε αδιέξοδο αφού, όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, όλες οι προετοιμασίες για τους βομβαρδισμούς είχαν ήδη ολοκληρωθεί από το καλοκαίρι του 1998.
Στα τέλη Φεβρουαρίου, οι Σέρβοι αποσύρονται τελικά από τις συνομιλίες.
Στις 12 Μαρτίου Τσεχία, Πολωνία και Ουγγαρία μπαίνουν εσπευσμένα στο ΝΑΤΟ.
Στις 24 Μαρτίου ξεκινούν οι βομβαρδισμοί με πρόσχημα το δικαίωνα των Αλβανών Κοσσοβάρων στην αυτοδιάθεση. Οι ΗΠΑ ηγούνται της επίθεσης με πρόθυμους συμμάχους τις Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία και άλλα κράτη του ΝΑΤΟ.
Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και Κ. Σημίτη συντάσσεται και παρέχει κάθε είδους πολιτική και στρατιωτική διευκόλυνση.
Σε 11 βδομάδες, περισσότερα από χίλια πολεμικά αεροσκάφη εκτοξεύουν συνολικά 420.000 βλήματα και βόμβες, ενώ τα νατοϊκά πλοία στην Αδριατική 1.300 πυραύλους τύπου Κρουζ. Δεκάδες χιλιάδες βόμβες διασποράς προκάλεσαν τους περισσότερους θανάτους μεταξύ των αμάχων, ενώ τα βλήματα με απεμπλουτισμένο ουράνιο προξένησαν τεράστια καταστροφή.
Οι σερβικές αρχές υπολογίζουν σε 2.500 τους νεκρούς, εκ των οποίων περίπου 1.000 ένστολοι, και σε 12.500 τους τραυματίες, μεταξύ των οποίων 2.700 παιδιά. Ανεξάρτητες πηγές ανεβάζουν τον αριθμό των νεκρών σε 4.000.
Δεκάδες «λάθη» των νατοϊκών καθιερώνουν τον όρο «παράπλευρες απώλειες». Χαρακτηριστικοί ήταν οι βομβαρδισμοί κονβόι προσφύγων, αλλά και ξένων πρεσβειών.
Η υλική καταστροφή εκτιμάται σε δεκάδες έως και εκατό δισεκατομμύρια δολάρια. Καταστράφηκαν 25.000 κτίρια, μεταξύ των οποίων τα κυβερνητικά κτίρια, οργανισμοί, η δημόσια τηλεόραση κ.λπ., όλες οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις, 14 αεροδρόμια, δύο διυλιστήρια, εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, σχεδόν όλα τα εργοστάσια της χώρας. Όπως και 44 μεγάλες γέφυρες και τεράστιο τμήμα του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου.
Οι πολίτες της Γιουγκοσλαβίας επιδεικνύουν ισχυρό φρόνημα. Συνεχίζουν με κάθε τρόπο την κοινωνική και πολιτιστική ζωή, συγκεντρώνονται κατά εκατοντάδες σε γέφυρες και κτίρια, αντιστέκονται με κάθε τρόπο στη διάλυση της χώρας τους.
Στην Ευρώπη, σημειώνονται αρκετές αντιδράσεις, αν και οι περισσότερες επίσημες αριστερές δυνάμεις, και φυσικά οι σοσιαλδημοκράτες και η Κεντροαριστερά, στηρίζουν την επίθεση, αναπαράγοντας τα επιχειρήματα των ΗΠΑ περί «ανθρωπιστικών βομβαρδισμών». Χαρακτηριστικότερη η στάση της κεντροαριστερής κυβέρνησης του πρώην κομμουνιστή Ντ’ Αλέμα στην Ιταλία.
Στην Ελλάδα, η καταδίκη του πολέμου είναι πάνδημη. Όλος ο λαός καταδικάζει τους βομβαρδισμούς. Στις δημοσκοπήσεις τα ποσοστά πολιτών που τάσσονται κατά του πολέμου είναι της τάξης του 95%. Σημειώνονται μεγάλες διαδηλώσεις και κάθε είδους αντιδράσεις χιλιάδων πολιτών, πολιτικών κομμάτων και οργανώσεων, μαζικών φορέων, αλλά και ένστολων.
Στις 9 Ιουνίου υπογράφεται στο Κουμάνοβο συμφωνία με την οποία σταματούν οι βομβαρδισμοί.
Το Κόσσοβο μετατρέπεται σε κανονικό προτεκτοράτο με διοίκηση του ΟΗΕ, αλλά και σε μεγάλη στρατιωτική βάση του ΝΑΤΟ. Αργότερα, το 2008, θα ανακηρύξει μονομερώς την ανεξαρτησία του από τη Σερβία.
2000
Ανατρέπεται η κυβέρνηση Μιλόσεβιτς. Και νέος «Αλβανικός Απελευθερωτικός Στρατός», αυτή τη φορά στη σερβική κοιλάδα του Πρέσεβο, αλλά η δράση του δεν ενθαρρύνεται περισσότερο, αφού έχουν ήδη επέλθει πολιτικές αλλαγές, ενώ το βλέμμα των ΗΠΑ στρέφεται κυρίως προς το Ιράκ και τη Μέση Ανατολή.
2001
Τον Φεβρουάριο ξεσπά ένοπλη σύρραξη στις δυτικές περιοχές της ΠΓΔΜ μεταξύ κυβερνητικών και «Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού». Τερματίζεται με τη Συμφωνία της Οχρίδας τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς.
