Στο προηγούμενο σημείωμα υποσχεθήκαμε να απαντήσουμε σε δύο κρίσιμα, θεμελιώδη –στην εποχή της μεταβατικής αβεβαιότητας και έντασης όλων των αντιθέσεων– ερωτήματα: «Ποια στάση και ποιος προσανατολισμός απέναντι στις τρεις μεγαλοκρατικές δυνάμεις της σύγχρονης εποχής; Ποια η στάση και ο προσανατολισμός μιας μικρής σχετικά χώρας απέναντι στις μεγάλες ανακατατάξεις ισχύος και στους επικείμενους μεγάλους κραδασμούς;». Με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη νέα εποχή που εγκαινιάζει στις διεθνείς σχέσεις και συσχετισμούς, και τις παρεπόμενες αναταράξεις που προκαλεί, η απάντηση στα ερωτήματα αποκτά μια επείγουσα σημασία. Ξεκαθαρίζω εξαρχής ότι δεν πρόκειται για εύκολα ερωτήματα, και δεν υπάρχουν οι απαντήσεις έτοιμες προς εφαρμογή. Θα μου επιτρέψει παρ’ όλα αυτά ο αναγνώστης να αναπτύξω τις σκέψεις μου, επειδή πιστεύω πως η σκέψη είναι «πράξη αντιστασιακή» στους ζοφερούς καιρούς που ζούμε.
Πρώτη διαπίστωση
Κατ’ αρχάς –πέρα από όσα διακηρύσσονται προπαγανδιστικά– οδηγούμαστε σε έναν κόσμο με ένταση όλων των αντιθέσεων, με κυρίαρχο τον ανταγωνισμό τριών κοσμοκρατορικών δυνάμεων (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία), και σε αναγκαστικές στρατοπεδεύσεις απέναντι σε αυτές τις δυνάμεις. Η λογική των πραγμάτων οδηγεί σε αμφισβήτηση του στάτους κβο που υπήρξε τόσο μεταπολεμικά, όσο και μετά την πτώση της ΕΣΣΔ και του ανατολικού συνασπισμού. Και αυτό φέρει αναπόφευκτα το στοιχείο του πολέμου σε μια καθοριστική θέση στα «δρώμενα». Όμως απουσιάζει δραματικά από τον άμεσο ορίζοντα και κοντά στην περιοχή μας, ένας πόλος που να εκφράζει μια ανεξάρτητη πολιτική και έναν ανεξάρτητο δρόμο, ένας πόλος συσπείρωσης κινημάτων και χωρών που να διεκδικεί μια άλλη πορεία από την προδιαγραφόμενη από τους ισχυρούς της Γης – δηλαδή τις 3 κοσμοκρατορικές δυνάμεις και τους στενούς συνεργάτες τους, αλλά και τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις της εποχής, είτε κεντρικές είτε περιφερειακές.
Η κατάσταση είναι εν ολίγοις εντελώς διαφορετική από την κατάσταση στη δεκαετία του 1930, δηλαδή στις παραμονές και την προετοιμασία του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Τότε υπήρχαν μεγάλα λαϊκά μέτωπα, υπήρχε η ΕΣΣΔ και ο Κόκκινος Στρατός, υπήρχε το εργατικό κίνημα με ενεργή παρουσία ιδιαίτερα στην Ευρώπη, και ο Λαϊκός Στρατός στην Κίνα.
Σήμερα, στον δυτικό και ευρωπαϊκό κόσμο δεν υπάρχει καν ένα μεγάλο κίνημα που, σε συνθήκες βαθύτατης κρίσης, να αμφισβητεί τις επιλογές του συστήματος και να χαράσσει μια χειραφετητική ατζέντα και πολιτική (ήδη μεγάλα ριζοσπαστικά τμήματα απορροφήθηκαν εντελώς από την κίνηση της παγκοσμιοποίησης και του δικαιωματισμού, και πρόσφατα, κατά την περίοδο της πανδημίας, παραδόθηκαν ή αφοπλίστηκαν εντελώς – πολιτικά και ιδεολογικά).
Δεν υπάρχει, επίσης, ένα σημαντικό κίνημα υπέρ της ειρήνης που να είναι σε θέση να κινητοποιεί ενάντια στον πόλεμο και ναεπιδιώκει έναν άλλο ρόλο της Ευρώπης στη νέα εποχή.
Με αυτά θέλουμε να επισημάνουμε εμφατικά ότι δεν υπάρχει μια διεθνής αναφορά ούτε ένας πόλος δυνάμεων, γεγονός που κάνει πιο πολύπλοκο τον ρόλο και τη θέση προοδευτικών δυνάμεων στον κόσμο, και ιδιαίτερα μικρών χωρών. Συνεπώς στον συνολικό υπολογισμό του συσχετισμού δυνάμεων πρέπει να παρθεί σοβαρά υπόψη αυτό το δεδομένο.
Δεύτερη διαπίστωση
Μία δεύτερη καθοριστική διαπίστωση –όπως έχουμε αναφέρει επανειλημμένα σε πολλές ευκαιρίες τα τελευταία χρόνια– είναι ότι υπάρχουν όροι κουρελιάσματος της χώρας μας:
α) με την ανοικτή αμφισβήτηση της κυριαρχίας μας δια του γκριζαρίσματος περιοχών και των διεκδικήσεων της Τουρκίας,
β) με την απώλεια της κυριαρχίας μας δια μέσου των μνημονίων και ειδικών καθεστώτων,
γ) με την εμφύτευση στρατιωτικών βάσεων σε όλη την επικράτεια της χώρας,
δ) με τη σύναψη συμφωνιών όπως των Πρεσπών,
και τώρα ε) με την ανοικτά αντιρωσική στάση.
Μην περνά απαρατήρητο το γεγονός πως το κουρέλιασμα επέρχεται πάντα μετά (ή και παραλλήλως) από μια εσωτερική αποσυγκρότηση σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής (οικονομία, θεσμούς, πολιτική, πολιτισμό, φρόνημα λαού κ.λπ). Βρισκόμαστε εδώ και καιρό σε μια τέτοια φάση εσωτερικής αποσυγκρότησης, στην οποία «συνεισφέρουν» πολλοί παράγοντες του επίσημου και ανεπίσημου χώρου, τα κόμματα και το πολιτικό σύστημα, μεγάλη μερίδα της διανόησης, και φυσικά τα ΜΜΕ, το διαδίκτυο κ.λπ.
Όλες αυτές οι ροπές δημιουργούν μια δύσκολη αφετηρία για οποιαδήποτε ανορθωτική πορεία διεξόδου της χώρας και απόκτησης βαθμών κυριαρχίας.
Τι έχουμε ανάγκη
Σε ένα νέο σύστημα διεθνών σχέσεων στο οποίο θα κυριαρχεί η επαναφορά του συστήματος Μεγάλων Δυνάμεων, και με έντονους αναδασμούς σε ευρύτατες περιοχές του κόσμου (υπάρχουμε σε μια τέτοια ακριβώς περιοχή), είναι απαραίτητο να είναι καθαρό το τι πρέπει να περιμένουμε από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Να έχουμε καθαρό το πώς μας «βλέπουν», πώς μας αξιολογούν-κοστολογούν. Και, κυρίως, να έχουμε εντελώς ξεκάθαρο το ότι όλες ανεξαιρέτως ενδιαφέρονται για τα δικά τους συμφέροντα (μην κρύβοντας τον κυνισμό και την ωμότητά τους).
Αυτή η αλήθεια οφείλει να μας οδηγήσει στην εκτίμηση ότι έχουμε ανάγκη από μια στρατηγική αυτονομία από τις τρεις κοσμοκρατορικές δυνάμεις και τον ανταγωνισμό τους, να μην συρόμαστε στο άρμα καμιάς από αυτές, και να μην εναποθέσουμε τις τύχες της χώρας σε κάποια από αυτές. Όσο κι αν μοιάζει δύσκολο, υπάρχουν περιθώρια και δυνατότητες να ασκηθεί μια άλλη ρεαλιστική πολιτική, που να θέτει σε πρώτο επίπεδο τα ιδιαίτερα συμφέροντα και την ίδια την υπόσταση της χώρας ως κυρίαρχης δύναμης. Η διεκδίκηση μιας άλλης θέσης και μιας στάσης, που θα βάζει στην πρώτη γραμμή την κατοχύρωση και ενδυνάμωση των βαθμών κυριαρχίας της χώρας, είναι ένας δρόμος, δύσκολος μεν, αλλά απαραίτητος για την επιβίωση της Ελλάδας και την αποφυγή εθνικών και κοινωνικών ακρωτηριασμών.
Μια τέτοια επιλογή προϋποθέτει τη συγκρότηση ενός ενεργητικού και συνειδητού λαού γύρω από αυτόν τον προσανατολισμό, και παράλληλα την καλλιέργεια όλων εκείνων των στοιχείων που μπορούν να συγκροτήσουν μια εθνική λαϊκή πολιτική συμμαχία ικανή να σηκώσει και να προωθήσει μια τέτοια κατεύθυνση.
Η Ελλάδα παράγοντας ειρήνης
Εφαρμόζοντας άμεσα αυτά τα κριτήρια θα έπρεπε, για παράδειγμα, να τονίζουμε ότι οι σύμμαχοί μας (ΝΑΤΟ-ΗΠΑ-Γερμανία-Αγγλία-Ε.Ε. κ.λπ.) έχουν ανοικτά φιλοτουρκική στάση σε σχέση με Αιγαίο, νησιά και Κύπρο. Επιπλέον, στη βάση της ύπαρξης ελληνικής ομογένειας στην Ουκρανία, στη ζώνη του πυρός, να τονίζουμε πως δεν πρέπει και δεν θέλουμε να εμπλακούμε στις πολεμικές επιχειρήσεις και προετοιμασίες. Όπως και ότι δεν επιθυμούμε και δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι βάσεις επί ελληνικού εδάφους και ότι οφείλουν να αναστείλουν τη λειτουργία τους σε περίπτωση εμπλοκής του ΝΑΤΟ. Δεν αποδεχόμαστε τον ορισμό της χώρας μας ως «ΝΑΤΟϊκά εδάφη» τα οποία θα «προστατεύσει» ο κύριος Μπάιντεν και ο κύριος Στόλτενμπεργκ. Ο ατλαντισμός υπονομεύει την ευρωπαϊκή διάσταση και ανοίγει το δρόμο προς τον πόλεμο. Άρα άρνηση συμμετοχής, και μάλιστα ενεργητικής, σε μια αντιρωσική συμπαράταξη με ακραία καταγγελτική στάση και με υπερψήφιση όλων των κυρώσεων ενάντια στη Ρωσία. Παράλληλα, απαιτούμε σαφείς εγγυήσεις για την ελληνική ομογένεια στις διεκδικούμενες περιοχές. Την ίδια στιγμή, επικρίνουμε τις εντελώς άστοχες δηλώσεις του Λαβρόφ για την Κύπρο και τη λεγόμενη «Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» (γιατί αυτό είναι καθαρό κλείσιμο του ματιού προς την Τουρκία με στόχο τη διασφάλιση της ανεμπόδιστης διέλευσης του ρώσικου στόλου από τα Δαρδανέλια…).
Η Ελλάδα, αντί να είναι ουραγός των αμερικανονατοϊκών επιδιώξεων, οφείλει να καταστεί παράγοντας ειρήνης στην περιοχή και στον κόσμο, κατοχυρώνοντας διαρκώς μεγαλύτερους βαθμούς κυριαρχίας.
Η Ελλάδα οφείλει να αντιταχθεί στο κουρέλιασμά της, στους κινδύνους για την ίδια την υπόστασή της. Οφείλει να αντέξει σε όλους τους τομείς, μέσα από μια ενεργητική πολιτική κι ένα κοινωνικό συμβόλαιο που να απηχεί την εθνική λαϊκή πατριωτική δημοκρατική ενότητα. Μόνο έτσι μπορεί να έχει κάποιο ρόλο σε μια μεγάλη, απαραίτητη αλλαγή στη διεθνή σκηνή υπέρ των λαών και των χωρών που θέλουν να προχωρήσουν σε ένα δρόμο ελευθερίας, κοινωνικής δικαιοσύνης, ειρήνης, πραγματικής δημοκρατίας, χειραφέτησης από όλα τα σύγχρονα δεσμά και τους μονόδρομους που επιβάλλουν οι κοσμοκράτορες.
Αυτό που απαιτείται δηλαδή, και με κατεπείγοντα τρόπο, είναι ένα συνειδησιακό άλμα μέσα στην ελληνική κοινωνία, και ένα ξεκαθάρισμα στόχων και τρόπου πορείας σε ένα νέο, εντελώς ταραγμένο περιβάλλον που όλα τα «δελτία καιρού» προαναγγέλλουν με στεντόρειο ήχο…
