Του Βασίλη Ασημακόπουλου*. Η έκβαση της σύγκρουσης μεταξύ Κύπρου και Ευρωζώνης, αποτυπώνει το συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στην κυπριακή αστική τάξη και το γερμανικό ιμπεριαλισμό που ηγήθηκαν των δύο σχηματισμών, στο γενικευμένο πλαίσιο καπιταλιστικής κρίσης και χρηματιστικής συσσώρευσης κεφαλαίου.
Για τις δυνάμεις που προσδοκούν και αγωνίζονται για μια άλλη προοπτική από τη μνημονιακή βαρβαρότητα είναι απαραίτητο να εξαχθούν ορισμένα βασικά συμπεράσματα, έχοντας υπ’ όψιν ότι τα ζητήματα δεν είναι μονοδιάστατα ή μονοθεματικά. Διαφορετικά ειπωμένο το οικονομικό στοιχείο καθορίζει, αλλά σε «τελευταία ανάλυση», όπως απέδειξε και η κυπριακή κρίση. Ο περιορισμένος χώρος ενός άρθρου προσδιορίζει και τα όρια. Αυτός είναι και ο λόγος που γεωπολιτικές και γεωοικονομικές διαστάσεις1 της κρίσης δεν αναφέρονται.
1. Το εθνικό κέντρο «πούλησε» τους αδελφούς Κυπρίους. Για μιαν ακόμα φορά. Μπορούμε ν’ αριθμήσουμε τουλάχιστον άλλες τέσσερις. Τη δεκαετία του ’50, όταν οι Κύπριοι πάλευαν για την αυτοδιάθεση-ένωση με την Ελλάδα απέναντι στον βρετανικό ιμπεριαλισμό και το λαϊκό κίνημα στην Ελλάδα υπό την ηγεμονία της Αριστεράς (ΕΔΑ-ΚΚΕ) στήριζε έμπρακτα και μαχητικά τη δίκαιη υπόθεση, η κυβέρνηση Καραμανλή ισορροπώντας μεταξύ κραταιού αμερικανικού νεοαποικισμού και καταρρέουσας βρετανικής αποικιοκρατίας υποχρέωσε την Κύπρο σε δοτή «ανεξαρτησία» υπό καθεστώς εγγυητριών δυνάμεων (Συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου, Φεβρουάριος 1959). Τον Ιούλιο-Αύγουστο 1974 με το ιωαννιδικό χουντικό πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και την άρνηση υπεράσπισης της Κύπρου από την εισβολή του τουρκικού Αττίλα, αφού προηγουμένως η παπαδοπουλική χούντα είχε αποσύρει την ελλαδική μεραρχία από την Κύπρο (1967) και διαρκώς υπονόμευε την Κυπριακή Δημοκρατία. Τον Απρίλιο 2004 με την προσπάθεια επιβολής (Σημίτης-Γιώργος Παπανδρέου 2002-2004) στην Κύπρο του αμερικανοβρετανικού νεοαποικιακού Σχεδίου Ανάν2 . Τον Φεβρουάριο-Μάρτιο 2012 με το ελλαδικό PSI και το κούρεμα 4,5 δισ. ευρώ ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου που είχαν στην κατοχή τους κυπριακές τράπεζες. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
2. Η εξέλιξη του Κυπριακού αναδεικνύει το κεντρικής σημασίας ζήτημα της ηγεμονικής κοινωνικής τάξης στον πολιτικό αγώνα3. Το κυπριακό ζήτημα το διαχειρίστηκαν στην Ελλάδα και την Κύπρο οι κυρίαρχες αστικές τάξεις, που αδυνατούσαν να συγκρουστούν είτε με την αμερικανοκρατία και το βρετανικό ιμπεριαλισμό, όπως η ελλαδική αστική τάξη τη δεκαετία ’50, είτε με την Ευρωζώνη και τους μηχανισμούς της, όπως η κυπριακή αστική τάξη που αδυνατεί να ολοκληρώσει το «όχι» της Βουλής των Αντιπροσώπων με τη συγκρότηση ενός αυτοδύναμου σχεδίου -όπως αυτό ήταν δυνατόν να υπάρξει- για τη ριζική αντιμετώπιση της κρίσης προς όφελος των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων, με έλεγχο κίνησης κεφαλαίων εκ μέρους της κυπριακής δημοκρατίας, δημοψήφισμα και έξοδο από το ευρώ, σε μια ανεξαρτησιακή και δημοκρατική προοπτική. Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει η διαφορά μεταξύ ελλαδικής και κυπριακής αστικής τάξης, όπως αποτυπώθηκε στη μνημονιακή συγκυρία. Για να μην πάμε σε παλιότερες εποχές, η ελλαδική αστική τάξη παραδόθηκε στους δανειστές με αντάλλαγμα τη διεκδίκηση μεριδίου στην υπερεκμετάλλευση της εγχώριας εργατικής τάξης και την καταστροφή των μικροαστικών στρωμάτων. Η κυπριακή αστική τάξη επιχείρησε να διαπραγματευτεί, η κυρίαρχη όμως χρηματιστική μερίδα προσδιόρισε και τα όρια. Και η Αριστερά;
3. Η σύγχρονη κυπριακή τραγωδία καθιστά σαφές ότι δεν υπάρχει διαπραγμάτευση χωρίς την έξοδο από το ευρώ στο τραπέζι και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο εθνικής, δημοκρατικής, παραγωγικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης σε σοσιαλιστική κατεύθυνση4. Το όπλο της οικονομικής ασφυξίας με εργαλείο την ΕΚΤ βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία. Είναι αλήθεια ότι η ελληνική αστική τάξη, το διαμορφούμενο μνημονιακό μπλοκ και τα κόμματά του, έδωσαν στους δανειστές αυτό που ζητούσαν το 2010. Χρόνο για να προετοιμαστούν. Μεταξύ Μαΐου 2010 και Φεβρουαρίου 2012 διαμορφώθηκαν οι συνθήκες εκείνες (ξεφόρτωμα ελληνικών ομολόγων από τις γαλλογερμανικές τράπεζες, ανταλλαγή ομολόγων και κρατικοποίηση του Ελληνικού Δημοσίου χρέους από άλλα κράτη-μέλη, αλλαγή εφαρμοστέου Δικαίου κ.λπ.), που καθιστούν όσο το δυνατό πιο εξασφαλισμένη τη θέση του δανειστή σε σχέση με το δανειζόμενο και άρα μειώνουν τα περιθώρια μιας ουσιαστικής διαπραγμάτευσης. Παράλληλα γίνονται ξεκάθαρες πλέον οι άλλες δύο στοχεύσεις του γερμανικού ιμπεριαλισμού. Η μετατροπή του ευρωπαϊκού Νότου σε μια δεύτερη περιφέρεια ζωτικού χώρου πλήρως εξαρτημένης από το μητροπολιτικό κέντρο αντίστοιχη μ’ εκείνη της Ανατολικής Ευρώπης, με πολύ χαμηλούς μισθούς, ανύπαρκτο κοινωνικό κράτος και εξαγορά -ουσιαστικά αρπαγή- του δημοσίου πλούτου των εθνικών κοινωνικών σχηματισμών του ευρωπαϊκού νότου. Περαιτέρω, μείωση της εθνικής ανεξαρτησίας και της λαϊκής κυριαρχίας των σχηματισμών του ευρωπαϊκού νότου στα πλαίσια της λεγόμενης διαδικασίας ομοσπονδιοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό γερμανική κυριαρχία και επιβολή δημοσιονομικής και γενικότερα οικονομικής δικτατορίας (αυτό που ονομάζεται κοινή –νεοφιλελεύθερη- δημοσιονομική πολιτική). Διαφορετικά, διάσπαση της Ευρωζώνης σε σκληρό και μαλακό ευρώ, γερμανική και λατινική ευρώπη κ.λπ.5, αφού όμως έχει προηγηθεί η νέα συσσώρευση κεφαλαίου που επιχειρεί το διευθυντήριο, μετονομάζοντας λ.χ. τις καταθέσεις σε επενδύσεις. Οι αντιδράσεις των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων του ευρωπαϊκού Νότου στη διάλυση της κυπριακής οικονομίας ήταν περίπου ανύπαρκτες6 · μέχρι στιγμής. Αν η κυπριακή κρίση βοηθήσει στη συνειδητοποίηση του ευρωπαϊκού προβλήματος, δηλαδή των βασικών δομικών χαρακτηριστικών της νέας Ευρώπης που οικοδομείται μετά το 20107, θα φανεί προσεχώς. Για τις κυβέρνησεις του ευρωπαϊκού Νότου ας μη γίνει λόγος. Οι κυρίαρχοι μηχανισμοί, κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις, ελέγχονται πλήρως και οργανικά από το διευθυντήριο. Η εικόνα του άφαντου και κρυπτόμενου πρωθυπουργού (με θητεία στον αστικό εθνικισμό) είναι η πλέον χαρακτηριστική. Το μόνο επιχείρημα που επιστρατεύει πλέον η εγχώρια ελίτ (οικονομική και πολιτική), με όλα τα μέσα που διαθέτει, είναι ο φόβος με στόχο την παθητικοποίηση και τη μοιρολατρεία. Το ερώτημα είναι, θέλουμε μια νεοφιλελεύθερη, αντιδημοκρατική και αυταρχική Ευρώπη; Θέλουμε μια εξαθλιωμένη Ελλάδα γερμανικό λάντερ σε μια τέτοια Ευρώπη; Για τις πολιτικές δυνάμεις σε στιγμές όξυνσης της ταξικής πάλης τα ερωτήματα δεν έχουν θεωρητικό χαρακτήρα. Αντανακλούν συσχετισμούς. Η συνέχιση της μνημονιακής καταστροφής των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων τροποποιεί συνεχώς τους υλικούς όρους του ερωτήματος. Ρήξη ή ενσωμάτωση; Η Αριστερά ή θα συγκρουστεί με τον ιμπεριαλισμό στη σύχρονη χρηματιστική του μορφή ή δεν θα είναι αριστερά. Με όλες τις συνέπειες. Περιθώρια σοσιαλδημοκρατικού συμβιβασμού παραδοσιακού τύπου, λόγω της εντεινόμενης καπιταλιστικής κρίσης, της διεθνοποίησης και συσσώρευσης κεφαλαίου σε παγκόσμια κλίμακα, δυστυχώς δεν υπάρχουν. Αυτό ας ληφθεί υπ’ όψιν πολύ σοβαρά και ας οργανωθούμε αναλόγως.
(1) Γερμανορωσικές σχέσεις, ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και υπεριμπεριαλιστικές τάσεις, αμερικάνικος παράγοντας στη Μέση Ανατολή και Αραβική Άνοιξη, κίνηση της τουρκικής ελίτ από τον υποϊμπεριαλιστικό κεμαλισμό σε ισλαμική περιφερειακή δύναμη, ρόλος του κουρδικού έθνους, εξέλιξη των βαλκανικών κοινωνικών σχηματισμών, κινεζική παρουσία κ.λπ.
(2) Για μια περιεκτική παρουσίαση της διαδρομής του κυπριακού αντί πολλών βλ. Σακελλαρόπουλος Σ. Το Κυπριακό ζήτημα και η ελληνική κοινωνία, στο συλλογικό Μωϋσίδης Α.- Σακελλαρόπουλος Σ. (επιμ.), Η Ελλάδα στον 19ο και 20ο αιώνα. Εισαγωγή στην ελληνική κοινωνία, εκδ. Τόπος, 2010, σελ. 425 επ.
(3) Ειδικά για το ζήτημα αυτό αναφορικά με την εξέλιξη του κυπριακού, βλ. Ψυρούκης Ν. Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας (1940-1974) τ. Β΄, εκδ. Ηρόδοτος, 1991, σελ. 159 επ., του ιδίου Κύπρος. Από την αυτοδιάθεση στην κατοχή (άρθρα, μελετήματα και συνεντεύξεις, 1958-1998), εκδ. Αιγαίον-Κουκίδα, 2005
(4) Κείμενο συμβολής του Δικτύου Αριστερών Σοσιαλιστών-Νέος Αγωνιστής στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, Νοέμβριος 2012, www.neosagonistis.org
(5) Βλ. Περιοδικό Monthly Review (Μηνιαία Επιθεώρηση), Αφιέρωμα στην Ευρωζώνη τχ. 53ο/Μάιος 2009
(6) Ειδικότερα για τις ανύπαρκτες λαϊκές αντιδράσεις στην Ελλάδα για την κυπριακή κρίση, η πολιτική αριστερά μόνον αμέτοχη δεν είναι. Η ιδεολογική ενσωμάτωση των βασικών ρευμάτων της αριστεράς μετά το ’74 στο κυπριακό ζήτημα από τον ιμπεριαλισμό είναι γενική με λίγες εξαιρέσεις. Από το «εκτός από τον ιμπεριαλισμό, υπάρχει και η μοναξιά» έχουμε εδώ και πολύ καιρό φτάσει στο «εκτός από τη μοναξιά, υπάρχει και ο ιμπεριαλισμός»…
(7) Η συγκεκριμένη εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν ενδεχόμενη ήδη από την περίοδο 1986-1992 με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη και τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, βλ. Φωτόπουλος Τ., Η νεοφιλελεύθερη συναίνεση και η κρίση της οικονομίας ανάπτυξης, Εκδ. Γόρδιος, 1993. Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση όξυνε τις αντιφάσεις με επίκεντρο το ευρώ, τη θεσμική και παραγωγική υλικότητα της ΟΝΕ, επιταχύνοντας τη σύγχρονη μετεξέλιξη της Ε.Ε., Βλ. Συλλογικό Λαπαβίτσας Κ. κ.ά., 2010 Κρίση ευρωζώνης. Φτώχεια του δυνατού, πτώχευση του αδύνατου, Εκδ. Νόβολι 2010.
