Επιμονή στην καταστροφικού τύπου ανάπτυξη – Εκτεταμένη εξορυκτική ζώνη στην Περιφέρεια
Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης είναι ένα σημαντικό εργαλείο που καθορίζει τις κατευθύνσεις του Στρατηγικού Χωροταξικού Σχεδιασμού σε Περιφερειακό επίπεδο.
Είναι ένα πρωτίστως πολιτικό κείμενο που καθορίζει χωροθετήσεις δραστηριοτήτων και χρήσεις γης οι οποίες «κουμπώνουν» πάνω σε έναν Αναπτυξιακό Σχεδιασμό, σε ένα Σχέδιο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης και θα δεσμεύσουν την Περιφέρεια για τα επόμενα 15 χρόνια.
Τίθεται λοιπόν εξ υπαρχής αν υπάρχει και ποιο είναι αυτό το Σχέδιο.
Οι γενικοί στόχοι και οι κατευθύνσεις του Περιφερειακού Χωροταξικού απηχούν, σε μεγάλο βαθμό, τις πολιτικές επιλογές και τις οικονομικές δεσμεύσεις, φωτογραφικές πολλές φορές, της κυβέρνησης Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ ως προς τους, εγχώριους και μη, πελάτες της.
Η πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ καθυστέρησε τη διαδικασία έγκρισης των Περιφερειακών Χωροταξικών, προκειμένου να επανεξεταστούν και να τροποποιηθούν κατευθύνσεις που δημιουργούσαν το θεσμικό πλαίσιο υλοποίησης «προκλητικών» μνημονιακών πολιτικών.
Στο 3ο Μνημόνιο προβλέπεται η επανεξέταση του Χωροταξικού Σχεδιασμού σε συμφωνία με τους εταίρους, στη βάση των αρχών του ν.4269/14.
Ο ν.4269/14 είναι από τους πλέον ακραίους μνημονιακούς νόμους που απορρυθμίζει πλήρως τον χωροταξικό σχεδιασμό και απελευθερώνει τους υποψήφιους επενδυτές έναντι κάθε στοιχειώδους περιβαλλοντικής προστασίας.
Η συζήτηση για το Περιφερειακό Χωροταξικό γίνεται λοιπόν βεβιασμένα και πρωθύστερα, αφού εκκρεμούν το Αναπτυξιακό Σχέδιο, η περαιτέρω απορρύθμιση με την τροποποίηση του Ν.4269/14 (όπως επιθυμούν οι εταίροι) και βέβαια οι πολιτικές προτεραιότητες του ΣΕΣ 2014-2020.
Ένα σημαντικό πρόβλημα του συγκεκριμένου Περιφερειακού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) είναι ότι εκκρεμεί το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης (ΡΣΘ) που λόγω του μητροπολιτικού χαρακτήρα της, επηρεάζει καθοριστικά τον χωροταξικό σχεδιασμό ολόκληρης της Περιφέρειας.
Αυτό έχει ως συνέπεια την υποβάθμιση της μητροπολιτικής περιοχής από το σχέδιο. Υπενθυμίζουμε ότι το ΡΣΘ δεν ψηφίστηκε από την κυβέρνηση Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ, λόγω επιχειρηματικών και πολιτικών πιέσεων, με την προοπτική ακύρωσης όποιων προβλέψεων είχαν απομείνει, που διασφάλιζαν στοιχειωδώς την «αειφόρο ανάπτυξη».
Πολιτικές επιλογές
Το Περιφερειακό Χωροταξικό Σχέδιο έχει στηθεί στις παρακάτω πολιτικές επιλογές:
Α) Οι βασικές δραστηριότητες διεθνούς εμβέλειας προκρίνονται να είναι οι μεταφορές, οι υπηρεσίες διαμετακόμισης και χονδρεμπορίου, η μεταποίηση και ο τουρισμός (ήλιος-θάλασσα).
Β) Οι βασικές δραστηριότητες εθνικής και περιφερειακής εμβέλειας εντοπίζονται στους τομείς: μεταποίηση (και παραγωγικές αλυσίδες), καινοτομία, εφοδιαστική αλυσίδα και μεταφορές, τουρισμός, προωθητικές αλυσίδες και εξορυκτικές και μεταλλευτικές δραστηριότητες.
Διαπιστώνουμε νέα εμβάθυνση της τριτογενοποίησης της οικονομίας και της παραγωγής που έχει οδηγήσει τα περασμένα χρόνια σε παραγωγική αποδιάρθρωση την ΠΚΜ και σε ποσοστά ανεργίας πάνω από 30% που υπερβαίνουν τον μέσο όρο της χώρας.
Απουσιάζει προκλητικά ο πρωτογενής τομέας, παρ’ όλο που η ΠΚΜ έχει πρωτεύοντα ρόλο και μεγάλες δυνατότητες σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο ΠΕΠ 2014-2020.
Οι προβλέψεις για προτεραιότητα της Ευρύτερης Αναπτυξιακής Ζώνης Εξόρυξης, έναντι των άλλων αλληλοκαλυπτόμενων Ζωνών συνιστά, όπως επισημαίνει η Συνοπτική Εισηγητική Έκθεση της ΠΚΜ, «επικίνδυνες κατευθύνσεις που αποβαίνουν επιζήμιες για το δημόσιο συμφέρον και μετατρέπουν την ΠΚΜ σε εκτεταμένη Εξορυκτική Ζώνη». Η πρόταση της Εισηγητικής Έκθεσης για ριζική αναθεώρηση του άρθρου 18 παρ.4 είναι σε σωστή κατεύθυνση.
Ειδικότερα για την περιοχή της Χαλκιδικής πρέπει να υιοθετηθούν οι τεκμηριωμένες επιστημονικά συγκεκριμένες προτάσεις του Δήμου Αριστοτέλη, που έχουν προκύψει μέσα από πλατιά διαβούλευση με τους πολίτες και τους δημοτικούς φορείς.
Για το επίμαχο θέμα των εξορύξεων διαφωνούμε με την πρόταση της Εισηγητικής Έκθεσης για τη λειτουργία Ανεξάρτητου ελέγχου των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των εξορύξεων. Οι θεσμοθετημένοι ελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους και της Περιφέρειας, αν στελεχωθούν επαρκώς, μπορούν να ανταποκριθούν.
Αντί να απαγορευθεί η εγκατάσταση νέων μονάδων και η μείωση της επικινδυνότητας κατά το 1/3, σε βάθος 10ετίας, των υφιστάμενων μονάδων SEVEZO, όπως προέκυψε από μελέτη του ΟΡ.ΘΕ., προτείνεται η απομάκρυνση ευπαθών χρήσεων (σχολείων, νοσοκομείων) από τις ζώνες επικινδυνότητας. Η Eισηγητική Έκθεση δεν κάνει καμία αναφορά στο θέμα, παρ’ όλο που ορθά διατυπώνει ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι βασικός άξονας ανάπτυξης. Επισημαίνει, δε, ότι υπάρχουν ασύμμετρα ετεροβαρείς και αυστηρές ρυθμίσεις, χαλαρές για την εξόρυξη και τη βιομηχανία και ισχυρές για άλλες δραστηριότητες.
Οι προτάσεις της Εισηγητικής Έκθεσης που άπτονται της αποτελεσματικής προστασίας της γεωργικής γης είναι σε σωστή κατεύθυνση, κυρίως όσον αφορά την απαγόρευση ΑΠΕ σε γη υψηλής παραγωγικότητας.
Η προστασία, όμως, της γεωργικής γης από την εκτός σχεδίου δόμηση και την ιδιωτική πολεοδόμηση είναι επισφαλής, με βάση τις προβλέψεις του Σχεδίου.
Προτείνεται Ευρύτερη Αναπτυξιακή Ζώνη (ΕΑΖ) Αιολικών εγκαταστάσεων με χωροθέτηση ΠΑΠ (Περιοχή Αιολικής Προτεραιότητας) στους ορεινούς όγκους του Βερμίου, Βόρα, Πάικου χωρίς καμία τεκμηρίωση και ενώ δεν προβλέπεται από το Ειδικό Χωροταξικό των ΑΠΕ.
Τουριστική κατοικία
Η τουριστική ανάπτυξη εντοπίζεται στο μοντέλο «ήλιος-θάλασσα» υποτιμώντας τον αγροτουρισμό, τον θρησκευτικό τουρισμό, τον χειμερινό τουρισμό, που έχουν πιο ήπιες περιβαλλοντικές συνέπειες και συνδέονται με τον πρωτογενή τομέα και τη μεταποίηση.
Η Εισηγητική Έκθεση επισημαίνει το θέμα με προτάσεις σε σωστή κατεύθυνση. Απουσιάζει η παράμετρος «φέρουσα ικανότητα περιοχής» και οι κατευθύνσεις περιορισμών σε κορεσμένες τουριστικά περιοχές. Αντίθετα, προβλέπεται πέραν της χωροθέτησης μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων, κατά προτεραιότητα έναντι άλλων ΕΑΖ όπως ιχθυοκαλλιέργεια, η τουριστική κατοικία ως βασική δραστηριότητα εξωστρέφειας. Υπενθυμίζουμε την από 4/8/15, απόφαση του ΣΥΠΟΘΑ Χαλκιδικής κατ’ εφαρμογή του μνημονιακού ν.4280/14 – φωτογραφικές διατάξεις, με την οποία ενεργοποιήθηκε η οικοδομική άδεια των 586 τουριστικών κατοικιών στο Πόρτο Καρράς (σκάνδαλο Στέγγου!).
Διαφωνούμε με την πρόταση της Εισηγητικής Έκθεσης για δημιουργία Αυτοτελούς Τμήματος της Περιφέρειας ή με τη μορφή Ανεξάρτητης Αρχής για την παρακολούθηση του Σχεδίου όσο και των σχεδίων που θα υπόκεινται. Το Περιφερειακό Σχέδιο πρέπει να εποπτεύεται από το αρμόδιο Υπουργείο και ο υποκείμενος σχεδιασμός του ΡΣΘ πρέπει να ελέγχεται από συμμετοχικούς θεσμούς, το Συμβούλιο Ρυθμιστικού, όπως προβλέπονταν από τον αρχικό νόμο ίδρυσής του, με την εποπτεία της ΠΚΜ, με την προϋπόθεση της επανίδρυσης του ΟΡ.ΘΕ.
Εμβαθύνει την καταστροφή
Καταλήγοντας, θεωρούμε ότι το συγκεκριμένο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης είναι ενταγμένο σε πολιτικές κατευθύνσεις και αναπτυξιακούς σχεδιασμούς που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της παραγωγικής ανασυγκρότησης και της διεξόδου της χώρας από τη μνημονιακή καταστροφή.
Αντίθετα, την εμβαθύνουν και ακυρώνουν όσες δυνατότητες έχουν απομείνει με ανεπανόρθωτες βλάβες στη φύση και το περιβάλλον.
Οι ρυθμίσεις του θα γίνουν πιο επιβαρυντικές, σε συνδυασμό με την εφαρμογή του ν.4269/14 που είναι μνημονιακή δέσμευση.
Η fast track λήψη σημαντικών αποφάσεων με παράκαμψη και υποβάθμιση του Σχεδιασμού θα αποτελούν τον κανόνα.
Τα ΕΣΧΑΔΑ που θα εκπονηθούν για την αξιοποίηση-εκποίηση της δημόσιας περιουσίας από το ΤΑΙΠΕΔ και το Ταμείο Αξιοποίησης θα χαλαρώνουν περαιτέρω το απορρυθμισμένο πλαίσιο.
Ο αρμόδιος αντιπεριφερειάρχης κ. Μωυσιάδης, σε συνεργασία με τις υπηρεσίες, συντόνισε μία αξιοπρεπή διαβούλευση και προσπάθησε να συμπεριλάβει προτάσεις.
Η Εισηγητική Έκθεση έχει αρκετά θετικά σημεία και σημαντικές ελλείψεις. Δεν μπορεί, όμως, να υπερβεί το βασικό πλαίσιο και τις πολιτικές επιλογές του Σχεδίου.
Η ευθύνη έκδοσης της Υ.Α. είναι στην κυβέρνηση, με τη συμφωνία βέβαια των εταίρων.
Η προστασία της φύσης, του δημόσιου χώρου και η δυνατότητα διεξόδου είναι ευθύνη και υποχρέωση της κοινωνίας.
* Το κείμενο αποτελεί το υλικό της εισήγησης που ανέπτυξε ο Περιφερειακός Σύμβουλος Γιώργος Θεοδωρόπουλος εκ μέρους της παράταξης Ριζοσπαστική Αριστερή Ενότητα στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας, κατά τη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου με θέμα την τοποθέτηση επί του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης
