Μια συνομιλία με τον συγγραφέα Ντογάν Ακανλί, Κολωνία 2007.
Σ: Στο βιβλίο σου «Οι κριτές της δευτέρας παρουσίας» δεν αναφέρεις ρητά τη λέξη γενοκτονία, αλλά είναι προφανές ότι στο επίκεντρό του βρίσκεται η γενοκτονία του αρμενικού λαού. Τον τελευταίο καιρό γίνονται κάποιες κινήσεις των ποντιακών συλλόγων ώστε να αναγνωριστούν παγκοσμίως επίσης ως γενοκτονία ο διωγμός του ποντιακού στοιχείου από τη Μαύρη Θάλασσα και η εξόντωσή του. Όμως πρόσφατα στο συνέδριο της ΟΕΚ στη Φραγκφούρτη, όταν έγινε μια σχετική πρόταση υποστήριξης του θέματος, ένας νέος επιστήμονας προειδοποίησε ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τη χρήση του όρου «γενοκτονία». Εσύ, που, ως επιστήμων και συγγραφέας, ασχολήθηκες με τη γενοκτονία των Εβραίων και των Αρμενίων, πιστεύεις ότι έχουν δίκαιο οι Πόντιοι με το αίτημά τους;
Ντ: Είναι αλήθεια ότι δεν χρησιμοποιώ στο βιβλίο μου τη λέξη γενοκτονία, επειδή η λογοτεχνία δεν έχει ανάγκη από επιστημονικούς όρους. Στη λογοτεχνία περιγράφονται ο πόνος και τα συναισθήματα και αυτό αρκεί τελείως. Όσον αφορά τους Πόντιους: Τονίζω ότι δεν είμαι ερευνητής γενοκτονιών, αλλά και εγώ κατάγομαι από τον Πόντο –μια πολύ μεγάλη περιοχή. Όταν ήμουν παιδί και νέος δεν ήξερα ότι πριν από λίγο καιρό ζούσαν στην περιοχή αυτή και Έλληνες! Και ο υπόλοιπος πληθυσμός αποκαλούσε τα ελληνικά ή τέλος πάντων τα ποντιακά, που ακόμα και σήμερα μιλιούνται σε αρκετά μέρη, «η άλλη γλώσσα». Δυσκολεύτηκα πολύ ώσπου να διαπιστώσω ότι αυτή η «άλλη γλώσσα» ήταν ελληνικά.
Σ: Γιατί δυσκολεύτηκες;
Ντ: Γιατί πολλούς τους εξισλάμισαν, τους έκαναν τεχνητούς Τούρκους, και σήμερα βέβαια είναι Τούρκοι πολίτες. Οι ίδιοι φοβούνται πολύ, παρά το γεγονός ότι σήμερα είναι Μωαμεθανοί. Όμως δεν είναι λίγοι ανάμεσά τους που στην καθημερινότητά τους μιλάνε ελληνικά/ποντιακά. Αργότερα έμαθα από έναν ειδικό ότι υπάρχουν πολλά χωριά των οποίων οι κάτοικοι ομολογούν πως είναι Χριστιανοί. Εγώ, και άλλοι πολλοί, πιστεύαμε μέχρι τώρα πως είναι Μωαμεθανοί. Και για να επανέλθω στην αρχική σου ερώτηση, αν ανοίξει κανείς τη Συνθήκη του Διεθνούς Δικαίου των Λαών θα διαβάσει τον ορισμό της γενοκτονίας: Όταν εξοντώνεται ένα μέρος μιας εθνικής ή θρησκευτικής ομάδας, μιλάμε για γενοκτονία.
Σ: Μιλάς για τη Συνθήκη του ’48;
Ντ: Ναι. Έτσι, κατά την άποψή μου, δεν έχει δίκιο να ανησυχεί ο νέος επιστήμονας. Γιατί ο πόνος είναι ασύγκριτος, ο πόνος είναι πόνος. Άλλο είναι, βέβαια, να συζητιέται ο όρος γενοκτονία ανάμεσα στους κοινωνιολόγους/πολιτικούς επιστήμονες. Κάποιοι χρησιμοποιούν τον όρο σφαγή, άλλοι μιλάνε για εθνοκτονία. Πάντως ο πόνος δεν θα ήταν μικρότερος, αν δεν μιλούσαμε για γενοκτονία. Εγώ προσωπικά θα άφηνα τους ίδιους τους λαούς-θύματα να αποφασίσουν πώς αυτοαποκαλούνται. Αν πιστεύουν ότι πρόκειται για γενοκτονία, γιατί να μην χρησιμοποιήσουν τον όρο αυτό; Αυτό που διαπιστώνω, και σίγουρα έχει ενδιαφέρον, είναι ότι στην Τουρκία είναι πιο εύκολο να διεξαχθεί η συζήτηση σχετικά με τον διωγμό και την εξόντωση του ποντιακού πληθυσμού απ’ ότι των Αρμενίων. Ίσως επειδή μέχρι τώρα είχε καθιερωθεί ο όρος διωγμός και όχι γενοκτονία…
Σ: Ίσως επειδή η λέξη διωγμός δεν είναι τόσο σκληρή. Εσείς στην Τουρκία μάλιστα μιλάτε, αν θυμάμαι καλά, για τους «ανταλλαγμένους», δεν είναι; Εκτός αυτού η πρωτοβουλία των ποντιακών συλλόγων αναφέρεται στην εξόντωση των Ποντίων και όχι όλων των Ελλήνων.
Ντ: Επειδή όμως στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας είχαμε έναν άγριο διωγμό, μπορεί κανείς πράγματι να μιλήσει για γενοκτονία, γιατί ο Ελληνισμός του Πόντου δεν υπάρχει πια σ’ εκείνη του τη μορφή. Όμως και οι Αραμαίοι σφαγιάστηκαν άγρια. Μόνον επειδή δεν υπάρχει νομική κατοχύρωση της πράξης αυτής, δεν μπορούμε να απαλλάξουμε τους ιθύνοντες από την ευθύνη τους. Για μένα δηλαδή δεν υπάρχει λόγος να μην χαρακτηριστεί γενοκτονία η εξόντωση των Αραμαίων. Και ακριβώς το ίδιο ισχύει και για τους Έλληνες της Μαύρης Θάλασσας.
O Dogan Akanli, γεννήθηκε το 1957 στο Ciritdusii της επαρχίς Artvin και σπούδασε Κοινωνικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. Πέρασε στην παρανομία μετά την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στην Τουρκία το 1980. Την περίοδο 1985-1987 ήταν έγκλειστος στις στρατιωτικές φυλακές της Ινσταμπούλ ως πολιτικός κρατούμενος. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 ζε3ι ως συγγραφέας στην Κολωνία. Στο επίκεντρο της κοινωνικής του δράσης βρίσκεται η μνημόνευση των γενοκτονιών του 20ού αιώνας καθώς και ο διαπολιτισμικός διάλογος με στόχο τη συμφιλίωση.
