Βρισκόμαστε μπροστά σε μια κλιμάκωση του πολέμου. Μέσα σ’ ένα τοπίο αυξανόμενης αστάθειας. Ο πόλεμος δεν γίνεται μόνο στο στρατιωτικό επίπεδο. Τα πεδία του είναι σε αυξανόμενο βαθμό και οικονομικά, με μεγάλη τάση παγκόσμιας διάχυσης, διέγερσης νέων αντιθέσεων και πολυεπίπεδων «ξεκαθαρισμάτων λογαριασμών». Όλο και περισσότερο γίνεται ορατό ότι ο πόλεμος πυροδοτήθηκε από πολυδιάστατους ανταγωνισμούς, που με την εξέλιξη του δεν παύει να τους παροξύνει. Όχι μόνο από τους ανταγωνισμούς ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία – ή τις ανερχόμενες δυνάμεις (Κίνα) για την παγκόσμια ηγεμονία. Αλλά και από ένα πλέγμα άλλων που έχουν να κάνουν με την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση. Με τις συγκρούσεις ανάμεσα σε διαφορετικές μερίδες κεφαλαίου, κρατών και υπερεθνικών κέντρων ισχύος γύρω από τις μεγάλες αναδιαρθρώσεις που επιχειρείται να επιβληθούν σαν δρόμος για το ξεπέρασμα αυτής της κρίσης. Μιλάμε εδώ πρώτα απ’ όλα για τις αβυσσαλέες συγκρούσεις με επίκεντρο τις μπίζνες της «πράσινης» αναδιάρθρωσης. Σε αυτό το πλαίσιο αντλούνται τεράστια κέρδη από τη μεταβίβαση (από τη βίαιη υπεξαίρεση) πλούτου και εισοδημάτων που συντελείται μέσω των επάλληλων κυμάτων «τρελής» ανόδου των τιμών των καυσίμων, της ενέργειας και άλλων πρώτων υλών. Στο ίδιο πλαίσιο προκύπτουν νικητές και ηττημένοι και οδεύουν προς ριζική τροποποίηση οι ιεραρχίες ισχύος μέσα στο διεθνές σύστημα. Οι πρόσφατες εξελίξεις ανάμεσά τους το μονομερές πακέτο των 200 δισ. της γερμανικής κυβέρνησης μαζί με τις αντιδράσεις που πυροδοτεί από πλευρά των θιγομένων, οι πολιτικοί κλυδωνισμοί στην Αγγλία από τις πρωτοφανείς εντάσεις ανάμεσα στην κυβέρνηση Τρας και τα κυριότερα δυτικά κέντρα ισχύος (ΔΝΤ, ΗΠΑ, Γερμανία), αλλά και η ατελείωτη σειρά ανακόλουθων και αβέβαιων χειρισμών από πλευράς ευρωκρατίας που φαίνεται να αδυνατεί να διαχειριστεί τις εκρηκτικές πλέον αντιθέσεις που απειλούν με αποδιάρθρωση την Ε.Ε., επιβεβαιώνουν όλο και περισσότερο ότι ο χώρος της Ευρώπης γίνεται βασικό θέατρο αυτής της διαδικασίας ανακατάταξης ιεραρχικών θέσεων μέσα στο διεθνές αλλά και ειδικότερα το δυτικό σύστημα.
Το «ευρωπαϊκό οικοδόμημα» σε μεγάλη κρίση
Ας ξεκινήσουμε από μια καθοριστική πλευρά. Γίνεται ορατό ότι το γερμανοκεντρικό «ευρωπαϊκό οικοδόμημα» δομήθηκε γύρω από δύο θεμελιώδεις, στρατηγικούς όρους: 1) Την πρόσβαση στα ρωσικά καύσιμα και μια διμερή γερμανορωσική σχέση με σημαντικά αμοιβαία οφέλη 2) Τις εξαγωγές, με διαρκώς αυξανόμενο το μερίδιο της Κίνας. Η εξέλιξη του πολέμου «εξασφαλίζει» την ανατίναξη του πρώτου όρου (επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία με όλα τα εξελισσόμενα αλυσιδωτά συνακόλουθα, ανατίναξη αγωγών όποιοι κι αν βρίσκονται από πίσω) ενώ η γενικότερη εξέλιξη των διεθνών συγκρούσεων που παροξύνονται από τον πόλεμο θέτει εν αμφιβόλω τον δεύτερο όρο (πρόσφατες αμερικανικές αναφορές σχετικά με την επιβολή κυρώσεων στην Κίνα). Αντιστρέφοντας τον παραλογισμό της τρέχουσας αποβλακωτικής συστημικής ρητορικής που αποδίδει την κρίση σε μια «άφρονα» πρόσδεση της πολιτικής Μέρκελ προς τη Ρωσία, πρέπει να τεθεί το ερώτημα: Ποια ήταν αυτά τα υπέρτερης ισχύος συμφέροντα, ποιες εκβάσεις σε μια μεγάλη γραμμή ανταγωνισμών (διεθνών και ενδοδυτικών) επέβαλαν μια πορεία (και δέσμευσαν μεταξύ άλλων σ’ αυτήν και τη Γερμανία της Μέρκελ) που φαίνεται να δίνει τη χαριστική βολή στο «ευρωπαϊκό οικοδόμημα»; Βέβαια πρέπει να λεχθεί εδώ ότι η αναπαραγωγή του «ευρωπαϊκού υποδείγματος» είχαν τεθεί σε τροχιά αποδιάρθρωσης ήδη από την κρίση χρέους που άλλωστε παραμένει ανεπίλυτη και διογκούμενη, και απ’ όλες τις ενδορρήξεις που οδήγησαν στο Brexit. Οι αιτιακές σχέσεις που συνδέουν μεταξύ τους αυτές τις φάσεις και τις θέτουν μέσα στο πλαίσιο των ευρύτερων ενδοδυτικών και παγκόσμιων ρηγμάτων παραμένουν σε μεγάλο βαθμό δυσανάγνωστες αν και επιμέρους πλευρές τους δεν παύουν να αποκαλύπτονται στην πορεία.
Η ατελείωτη σειρά ανακόλουθων και αβέβαιων χειρισμών από πλευράς ευρωκρατίας που φαίνεται να αδυνατεί να διαχειριστεί τις εκρηκτικές πλέον αντιθέσεις που απειλούν με αποδιάρθρωση την Ε.Ε., επιβεβαιώνουν όλο και περισσότερο ότι ο χώρος της Ευρώπης γίνεται βασικό θέατρο αυτής της διαδικασίας ανακατάταξης ιεραρχικών θέσεων μέσα στο διεθνές αλλά και ειδικότερα το δυτικό σύστημα
Προς μεγάλη ύφεση με ταυτόχρονο ανεξέλεγκτο πληθωρισμό;
Οι μεγάλοι ενδοκαπιταλιστικοί ανταγωνισμοί συνδυαζόμενοι με την τεράστια συμπίεση του μεριδίου της εργασίας στο παραγόμενο προϊόν μέσω ενός αχαλίνωτου πληθωρισμού (διαδοχικών κυμάτων ανόδου των τιμών) που ωθεί σε συρρίκνωση της παγκόσμιας ζήτησης, οδηγούν σε βαθιά ύφεση. Η άνοδος των επιτοκίων που είναι ζήτημα αν μπορεί να φρενάρει την άνοδο των τιμών, σπρώχνει προς την ύφεση (κεφάλαια αναζητούν απόδοση στα υψηλότερα επιτόκια αποσυρόμενα από παραγωγικές τοποθετήσεις). Συντελεί στην απαξίωση επενδεδυμένου παγίου κεφαλαίου σε σειρά κλάδων και ανοίγει ευκαιρίες για εξαγορές και μεγάλες συγκεντροποιήσεις κεφαλαίου σε όλο και λιγότερα χέρια. Σημαίνει όμως και όξυνση της κρίσης εξυπηρέτησης του χρέους για μια σειρά υπερχρεωμένες χώρες (Ιταλία και το ντόμινο που απειλείται προς την πλευρά της Γαλλίας, και βέβαια η δική μας «θωρακισμένη» οικονομία). Και εδώ επαπειλούνται υποτιμήσεις, ξεπουλήματα μπιρ παρά χωρών, υποβάθμισή τους στη διεθνή ιεραρχία ισχύος κ.λπ. Σημαίνει ακόμα, εντεινόμενους διαγκωνισμούς μεταξύ χωρών για την εξυπηρέτηση των δανειακών αναγκών που δημιουργεί η εκτίναξη των τιμών της ενέργειας. Αναγκών που διογκώνονται από την αυξανόμενη ανάγκη χειρισμού των κοινωνικών εκρήξεων που συνεπάγεται η διευρυνόμενη κοινωνική φτωχοποίηση αλλά και από την πίεση για προστασία των εθνικών τους επιχειρηματικών κλάδων που πλήττονται. Το γαϊτανάκι των αλληλοτεμνόμενων γραμμών σύγκρουσης είναι εξαιρετικά σύνθετο, άναρχο και η κάθε κίνηση και «σχεδιασμός» γεννά πρόσθετο χάος και απροσδόκητες συνέπειες. Καθόλου τυχαία η έλλειψη βασικής κατεύθυνσης και η απουσία ενός αδιαμφισβήτητου κέντρου φέρνει στον αφρό τις χαρακτηριστικά αδύναμες και ελλειποβαρείς ηγεσίες που βρίσκονται στο τιμόνι όλων των δυτικών τουλάχιστον κέντρων.
Ας δούμε πως φωτίζουν τα παραπάνω ορισμένες πρόσφατες εξελίξεις.
Η «Ευρώπη» στη μέγγενη των ΗΠΑ
Η κρίση της ενέργειας έχει επίκεντρο τον ευρωπαϊκό χώρο. Η διαφορά τιμών των καυσίμων με τις ΗΠΑ δείχνει σαφώς τους ηττημένους στο πεδίο της ανταγωνιστικότητας σε μια σειρά παραγωγικών κλάδων. Σε ένα άλλο επίπεδο βέβαια και οι ΗΠΑ δεν μένουν αλώβητες από το ράλι ανόδου των τιμών. Η επικείμενη εντυπωσιακή μείωση της παραγωγής πετρελαίου που φαίνεται να αποφάσισε ο ΟΠΕΚ+ (Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών – το συν προσθέτει σε αυτές τη Ρωσία) λέει πολλά για νέα ανοίγματα μετώπων (στάση της Σ. Αραβίας). Αναμένεται να πιέσει και την Ουάσινγκτον αν και μάλλον μετά τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου.
Οι νομισματικοί πόλεμοι επί ποινή φυγής κεφαλαίων για όποιον δεν αντέξει την κούρσα –τον χορό τον σέρνει το δολάριο με την πρόσφατη άνοδο των επιτοκίων– υποχρεώνουν το ευρώ αλλά και την στερλίνα να ακολουθούν ασθμαίνοντας, με όλες τις συνέπειες που αναφέραμε συνοπτικά παραπάνω από την αύξηση των βαρών δανεισμού. Ο πρόσφατος πολιτικός κλυδωνισμός της νέας κυβέρνησης στην Αγγλία είναι πολύ δηλωτικός. H κυβέρνηση ανακοινώνει μίνι πρόσθετο προϋπολογισμό που αυξάνει σημαντικά τα δανειακά ανοίγματα, η στερλίνα πιέζεται δραματικά έναντι του δολαρίου, δέχεται ομοβροντία απροκάλυπτων και χωρίς προηγούμενο πιέσεων από ΔΝΤ, Moody’s (τον οίκο αξιολόγησης), ΗΠΑ, Γερμανία και υποχωρεί ατάκτως με ανάκληση της μείωσης φόρων στα πολύ μεγάλα εισοδήματα (μείωση εντασσόμενη στην κούρσα ανταγωνισμού για την συγκράτηση κεφαλαίων). Είναι φανερό ότι αναπροσαρμόζονται βιαίως ιεραρχίες, και όρια δικαιοδοσιών, κονταίνουν δυνάμεις. Η επίδειξη ισχύος περιλάμβανε την αντιμετώπιση της Βρετανίας με την ιταμότητα του ΔΝΤ προς «αναδυόμενες οικονομίες» που έχουν προβλήματα χρέους. Ταυτόχρονα δίνεται ηχηρό μήνυμα ΔΝΤ για επιδόματα μόνο στους «απολύτως φτωχοποιημένους».
Η Γερμανία «από πάνω», οι άλλοι «από κάτω», η ευρωκρατία παραπαίει
Πακέτο 200 δισ. στήριξης της γερμανικής οικονομίας. Αλλά και γερμανικό «όχι» σε δυνατότητα κοινού δανεισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο (σε έκδοση ευρωομολόγου) και στην επιβολή πλαφόν στην τιμή του εισαγόμενου αερίου. Οι αντιδράσεις εύγλωττες, γενικευμένη δυσφορία (με την εξαίρεση της Ολλανδίας) με αντιδράσεις από γαλλικής και ιταλικής πλευράς που επισείουν τον κίνδυνο αποδόμησης του οικοδομήματος δείχνοντας όμως και τη θέση σχετικής αδυναμίας τους. Και με την Κομισιόν της φον ντερ Λάιεν να αλλάζει διαρκώς γραμμή, να αποπειράται «γεφύρωση» των διαφορών με διαρκείς αναβολές από σύνοδο σε σύνοδο. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές βρίσκεται σε εξέλιξη η συνάντηση της Πράγας όπου θα συζητηθεί η πρόσφατη απόπειρα συμβιβασμού από πλευράς φον ντερ Λάιεν.
Συνοπτικά και πίσω από το θέαμα. Τεράστια αντίθεση ανάμεσα στη γερμανική ζώνη και τους υπόλοιπους. Και ως προς το κόστος δανεισμού, άρα και ως προς τη δυνατότητα της χρηματοδότησης των οικονομιών. Και ως προς τη δυνατότητα αγοράς καυσίμων στις τιμές που διαμορφώνονται. Και ως προς το επιτρεπτό μέγεθος των κρατικών παρεμβάσεων – το μήνυμα είναι 200 δισ. η Γερμανία και οι υπόλοιποι λίγο-πολύ σε τροχιά επανόδου σε περιορισμούς αντίστοιχους του Συμφώνου Δημοσιονομικής Σταθερότητας (!).
Σε αντίστιξη: Απέναντι στον γερμανικό επιθετικό και συχνά ιταμού ύφους «ευρωπαϊσμό», οι νερόβραστοι «ευρωπαϊσμοί» της επίκλησης της «αλληλεγγύης» (!) με διάσπαρτους τόνους κάποιων ειδικότερων γαλλικών επιμέρους ανταγωνισμών για θέματα ενέργειας με τις χώρες της Ιβηρικής.
Πιο αθέατη πλευρά: Αξίζει να αναζητηθεί σε ποιά κέντρα μαζεύεται το κεφάλαιο από την τεράστια μεταφορά εισοδήματος λόγω ανόδου των τιμών. Και ποιοί κλάδοι και χώρες θα πιεστούν υποτιμητικά για να γίνουν λεία των πρώτων.
