Επανερχόμαστε στο ειδικό καλοκαιρινό φύλλο μας μ’ ένα κομβικό θέμα της εποχής μας. Τις τεράστιες καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις που προωθούνται με επίκεντρο την ψηφιοποίηση και την αυτοματοποίηση σε όλη την έκταση της κοινωνικής ζωής. Ανάμεσά τους, εμφανίζεται σαν στρατηγική επιλογή η προώθηση με ιδιαίτερη ζέση, ενός φάσματος διαφορετικών τεχνολογικών μεθόδων και εφαρμογών κάτω από την ομπρέλα της «Τεχνητής Νοημοσύνης». Χωρίς καμία υπερβολή ο όρος «Τεχνητή Νοημοσύνη» («ΤΝ») τείνει να επιβληθεί (με όρους «πλύσεως εγκεφάλου» και «ενιαίας σκέψης») ως το φάρμακο «δια πάσαν νόσον». Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την άνοδο (και την για άλλη μια φορά επάνοδο) ενός ρεύματος άκρατου και εξτρεμιστικά αντιδραστικού τεχνοκρατισμού / επιστημονισμού: η «τεχνολογία» / «επιστήμη» που μπορεί να επιβάλλει τάχα «ουδέτερα», «αντικειμενικά» και υπεράνω κοινωνικών αντιθέσεων και ανταγωνισμών, τις «σωστές» λύσεις για όλα τα προβλήματα. Και οι κοινωνίες που οφείλουν να αποδέχονται ευπειθώς αυτή την τάχα «αντικειμενικότητα». Και τελικά ο δρόμος που, σε μια εποχή ανεπίλυτης συστημικής, πολυοργανικής καπιταλιστικής κρίσης, οδηγεί τις παγκόσμιες ελίτ να επιχειρούν «απαντήσεις» που αν θα τελεσφορούσαν θα κατέληγαν να εγκαθιδρύσουν ένα καθεστώς τεχνοδεσποτικού ολοκληρωτισμού. Γίνεται φανερό ότι μαζί με τα κάθε λογής «πράσινα» εγχειρήματα, η «ΤΝ» είναι οι δύο ίσως κεντρικότερες αιχμές μιας μεγάλης πολιτικής και ιδεολογικής εφόδου των δυνάμεων που ηγούνται του κόσμου του κεφαλαίου διεθνώς («Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση» και άλλες λιγότερο προβεβλημένες κινήσεις).
Βεβαίως όλα τα παραπάνω δεν γίνονται χωρίς μια ισχυρή «υλική βάση» που τα τροφοδοτεί. Οι αναδιαρθρώσεις που περιλαμβάνονται κάτω από τον όρο «ΤΝ» είναι πολύ υπαρκτές, επιδραστικότατες και πολυδιάστατες. (Αυτή η επιδραστικότητα κάθε άλλο παρά εμποδίζει και τα μεγάλα φιάσκα που έχουν προκύψει ιστορικά ως μέρος της διαδικασίας «ωρίμανσης» τέτοιας κλίμακας αναδιαρθρώσεων). Σ’ ένα πρώτο επίπεδο παρέχουν τις τεχνολογικές διευκολύνσεις για κατακλυσμιαίες αλλαγές που αφορούν όλες τις φάσεις του κύκλου της κεφαλαιακής συσσώρευσης και επομένως την εργασία: Για τον μαζικό εκτοπισμό από την εργασία, πολύ μεγάλων τμημάτων του παγκόσμιου πληθυσμού, για το μαζικό άδειασμα από νόημα και περιεχόμενο σειράς ολόκληρης εργασιακών δραστηριοτήτων και για την δραματική αύξηση της ιεραρχικής πόλωσης μέσα στον καταμερισμό της εργασίας: Ανάμεσα σε πολύ περιορισμένες ελίτ υψηλής ειδίκευσης και δημιουργικότητας τεχνοδιαχειριστών και στα τεράστια πλήθη, των περιθωριοποιημένων και αντικαταστάσιμων εργαζομένων. Το ζήτημα της πειθάρχησης των τελευταίων παραμένει ιστορικά κρίσιμο και σ’ αυτό τον τομέα ό,τι πλασάρεται ως «ΤΝ» έχει αποφασιστική συνεισφορά. Σε «Δύση» και «Ανατολή» (βλ. τα κινεζικά «επιτεύγματα» (!) στον τομέα του «ελέγχου των πληθυσμών»). Επιπλέον εγείρονται πολύ ευρύτερα ζητήματα φιλοσοφικής διάστασης. Τέτοια που αφορούν το περιεχόμενο της ανθρώπινης επικοινωνίας – όλα τα θέματα του «προσώπου» και της συνείδησης – το πλαίσιο κατανόησης, και αναγνώρισης της πραγματικότητας, την εγκυρότητα της αλήθειας και πολλά άλλα.
Η συνέντευξη του Nick Dyer-Witheford, συγγραφέα και πανεπιστημιακού με πολλές μελέτες σχετικά με την τεχνολογία, το ίντερνετ και την επίδρασή τους στις σύγχρονες κοινωνίες, και το κείμενο του Gioacchino Toni, ιστορικού και κριτικού εικαστικών τεχνών, που παραθέτουμε παρουσιάζουν γόνιμες σκέψεις σχετικά με κρίσιμες πλευρές των παραπάνω και κυρίως υιοθετούν μια χειραφετητική κριτική στάση εναντίωσης απέναντι στα όσα προωθούνται με προκάλυμμα την «τεχνολογική αναγκαιότητα». Γονιμότητα βέβαια δεν σημαίνει ταύτιση αλλά περιλαμβάνει και την επιφύλαξη και την διαφορετικότητα της οπτικής στις επιμέρους πλευρές.
Μια σύντομη επισήμανση πριν κλείσουμε αυτό το σημείωμα. Η συστηματική ανάδειξη αυτών των θεματολογιών είναι κεντρική πολιτική επιδίωξη της εφημερίδας μας. Γιατί θεωρούμε ότι είναι κρίσιμη για τις προοπτικές της κοινωνικής χειραφέτησης, η προσπάθεια άρσης της συσκότισης που συσσωρεύουν οι κυρίαρχες ιδεολογίες και κατ’ επέκταση η οικοδόμηση μιας αυτονομημένης, απελευθερωτικής οπτικής γύρω απ’ αυτά τα θέματα.
Καλή ανάγνωση! Και θα επανέλθουμε…
Nick Dyer-Witheford: Η Ανάδυση του Καπιταλισμού της Τεχνητής Νοημοσύνης
