Ένα σχόλιο για το κραχ στην κινέζικη χρηματιστηριακή αγορά
Της Πάο-γιου Τσινγκ*
Μέσα σε διάστημα μόλις τριών εβδομάδων, οι τιμές στο κινεζικό χρηματιστήριο έχουν υποχωρήσει κατά 32%, ένα ποσοστό που αντιστοιχεί σε τουλάχιστον 3 τρισεκατομμύρια δολάρια σε αξία ιδίων κεφαλαίων. Το χρηματιστηριακό κραχ στην Κίνα, όσο και αν αποτέλεσε έκπληξη για την κοινή γνώμη της «μακρινής» Ελλάδας, δεν ήταν τόσο απρόσμενο για τους γνωρίζοντες. Είχε ήδη προβλεφθεί όταν άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους «φούσκες» στην κινεζική οικονομία. Τα οικονομικά προβλήματα στην Κίνα είναι πλέον πολύ ευρύτερα από τη χρηματοπιστωτική αγορά. Το χρηματιστηριακό κραχ σηματοδοτεί απλώς τα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα που θα ακολουθήσουν.
Επενδύσεις που οδήγησαν σε παραλογισμούς
Η παρατεταμένη παγκόσμια οικονομική ύφεση είχε ως αποτέλεσμα η θεαματική, εδώ και χρόνια, αύξηση των κινεζικών εξαγωγών –ο πυλώνας στον οποίο στηριζόταν κατά συντριπτικό ποσοστό η οικονομική ευημερία της χώρας– να επιβραδυνθεί. Δεδομένου ότι η εγχώρια κατανάλωση προσέγγιζε λιγότερο από το 40% του ΑΕΠ, η αύξηση των επενδύσεων αποτελούσε το μόνο τρόπο ώστε να στηρίζεται ένας ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της τάξης του 70% του ΑΕΠ. Πριν από την έναρξη της κρίσης ύφεσης του 2008, οι επενδύσεις της Κίνας ήδη προσέγγιζαν το 38,7% του ΑΕΠ της (και αυτό για το 2006). Προκειμένου η κινεζική κυβέρνηση να αντεπεξέλθει στην υφεσιακή κρίση του 2008, εισήγαγε ένα σχέδιο τόνωσης της οικονομίας της τάξης των 586 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μεγάλο μέρος των οποίων προορίστηκαν για την ανάταση ενός ευρέος φάσματος επενδυτικών σχεδίων. Με τον τρόπο αυτό, ο τομέας των επενδύσεων αυξήθηκε περαιτέρω και αντιπροσώπευε το 50% του ΑΕΠ της χώρας το 2012, ενώ αυτή τη στιγμή ξεπερνά το 50%.
Η συνέπεια στα πολύ υψηλά επίπεδα επενδύσεων μπορεί να έδινε μια εικόνα υπερανάπτυξης, όμως παράλληλα προκάλεσε την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα στα εργοστάσια (υπερπαραγωγή), ομοίως και στους κλάδους των κατασκευών (υπέρμετρη ανοικοδόμηση υποδομών), τόσο εμπορικών, όσο και κατοικιών. Νέοι αυτοκινητόδρομοι υψηλής ταχύτητας τεσσάρων λωρίδων κατασκευάστηκαν σε μικρές πόλεις με τα «κονδύλια οικονομικής τόνωσης», και συχνά είναι παντέρημοι. Δημιουργήθηκε από το μηδέν μια νέα πόλη, η Zhengdong στην επαρχία Χενάν, με σειρές από νέες κατοικίες, εμπορικά κτίρια, δρόμους, ξενοδοχεία και εκθεσιακούς χώρους. Αλλά είναι σχεδόν ακατοίκητη… Η Zhengdong είναι μια πόλη-φάντασμα μοναδική στο είδος της, επειδή δεν είναι μια παλιά πόλη με εγκαταλειμμένα κτίρια (όπως οι παλιές βιομηχανικές πόλεις στις ΗΠΑ), αλλά μια ολοκαίνουρια πόλη-φάντασμα με κάθε της κτίριο, του κουτιού και λαμπερό.
Εικονική «ανάπτυξη» και αδρανείς επιχειρήσεις
Εκτός από την υπέρμετρη οικοδόμηση κατοικιών και υποδομών, υπήρξε τα προηγούμενα χρόνια μαζική κατασκευή αναπτυξιακών ζωνών και βιομηχανικών πάρκων από τις περιφερειακές και τοπικές κυβερνήσεις. Αυτές οι Ειδικές Ζώνες Ανάπτυξης και τα Βιομηχανικά Πάρκα απλώνονται σε δεκάδες χιλιάδες εκτάρια γης. Ένα πρόσφατο άρθρο στο διαδίκτυο (στο Redchinacn.net, 04/07/2015) ανέφερε πως κάθε μία από αυτές τις ζώνες/πάρκα περιλαμβάνουν αρκετές εκατοντάδες βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Επισήμως αυτές οι Μονάδες-Συγκροτήματα είναι σε πλήρη παραγωγή, αλλά στην πραγματικότητα οι περισσότερες από αυτές είναι σε αδράνεια. Οι ιδιοκτήτες αυτών των Μονάδων-Συγκροτημάτων είχαν πάρει δάνεια από τις τράπεζες και η πιθανότητα χρεοκοπίας γι’ αυτές τις επιχειρήσεις είναι πολύ υψηλή. Πολλές επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους πέριξ των Ζωνών-Συγκροτημάτων αυτών έχουν ήδη χρεοκοπήσει. Έχουν υπάρξει πολλές αναφορές για το πώς αυτοί οι ιδιοκτήτες εξαφανίστηκαν για να αποφύγουν την καταβολή καθυστερούμενων μισθών στους εργαζόμενους και τα δάνεια που οφείλουν στις τράπεζες.
Πλεονάζουσα βιομηχανική παραγωγή εμφανίζεται σε πολλούς κλάδους της βιομηχανίας, με τις πιο σοβαρές περιπτώσεις να εντοπίζονται στις αγορές χάλυβα, αλουμινίου, στη ναυπηγική βιομηχανία, στην κατασκευή ηλιακών πάνελ, στην τσιμεντοβιομηχανία, στην κατασκευή τηλεοράσεων με επίπεδη οθόνη, στη χημική βιομηχανία, στην αυτοκινητοβιομηχανία κ.ά.
Το τέλος μιας στρατηγικής
Το σημερινό καθεστώς της Κίνας ήξερε εδώ και λίγο καιρό ότι η στρατηγική που χρησιμοποιούσε για να τονώσει την οικονομία, δηλαδή η υπέρμετρη ανάπτυξη των εξαγωγών, πλησίαζε στο τέλος της. Είχε μάλιστα προσπαθήσει απεγνωσμένα να μετασχηματίσει την οικονομία της Κίνας, από μια απόλυτα εξαγωγική οικονομία, σε μια οικονομία υποστηριζόμενη και από την εγχώρια αγορά. Ωστόσο, μια τέτοια μετατροπή, αν θεωρηθεί ποτέ δυνατή, είναι πολύ δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία. Πιστεύω ότι προτού φτάσουμε στο επίπεδο να θεωρήσουμε μια τέτοια μεταμόρφωση επιτυχή, η κινεζική οικονομία θα έχει έρθει αντιμέτωπη με μια σοβαρή κρίση. Το κραχ του χρηματιστηρίου της προηγούμενης εβδομάδας θα μπορούσε να είναι μόνο η αρχή.
* Η Πάο-γιου Τσινγκ είναι επίτιμη καθηγήτρια Οικονομικών στο πανεπιστήμιο Marygrove των ΗΠΑ. Γεννήθηκε στο Πεκίνο, μεγάλωσε στην Ταϊβάν και τη δεκαετία του ’60 πήγε για σπουδές στις ΗΠΑ, όπου και εντάχθηκε στο αντιπολεμικό και επαναστατικό κίνημα. Έχει γράψει πολλά βιβλία, μεταξύ των οποίων τα: Παγκοσμιοποίηση και Κρίση του Καπιταλισμού και Επανάσταση και Αντεπανάσταση: Η διαρκής πάλη των τάξεων στην Κίνα από την Απελευθέρωση. Συνεχίζει να συμβάλλει στο αντιιμπεριαλιστικό κίνημα με διαλέξεις σε πολλές χώρες του κόσμου και κείμενα. Έγραψε αυτό το σημείωμα ειδικά για τον Δρόμο της Αριστεράς. Οι μεσότιτλοι είναι της Σύνταξης.
