Η Γεωργία Καραντώνα, υποψήφια διδάκτωρ Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, και η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Τασούλα Τσιλιμένη είναι οι συγγραφείς ενός βιβλίου αναφοράς όχι μόνο για εκπαιδευτικούς αλλά και για όλους όσοι θέλουν να ανακαλύψουν έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης του Ολοκαυτώματος.
Ο πλήρης τίτλος είναι «Graphic Novel και Ολοκαύτωμα – Διδακτικές προτάσεις και εφαρμογές για την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροπή.
Στο βιβλίο αναλύονται κομβικά έργα Graphic Novel που αφορούν το Ολοκαύτωμα, παρουσιάζονται αναλυτικές διδακτικές προτάσεις όπου αξιοποιείται και το σύνολο της λογοτεχνίας με τον πλέον ευρηματικό τρόπο, ενώ παράλληλα παρουσιάζονται και τα πορίσματα ερευνητικής εργασίας που πραγματοποιήθηκε σε σχολεία της Θεσσαλονίκης και της Χαλκιδικής κατά το σχολικό έτος 2017-2018 στο πλαίσιο του ΠΜΣ «Διδακτική της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας» του Πανεπιστημίου Λευκωσίας υπό την επίβλεψη της Καθηγήτριας Τασούλας Τσιλιμένη. Η έρευνα έγινε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Βάσει των ερωτηματολογίων στα οποία απάντησαν 605 μαθητές, το 87,5% δεν έχει διαβάσει ούτε ένα λογοτεχνικό βιβλίο για το Ολοκαύτωμα! Στους 76 μαθητές που έχουν διαβάσει, τα μόνα ελληνικά βιβλία που περιλαμβάνονται στη λίστα είναι «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» της Άλκης Ζέη (είχε διαβαστεί από 14 μαθητές) και «Μια μπαλάντα για τη Ρεβέκκα» της Μαρούλας Κλιάφα (Πατάκης), από 4 μαθητές.
Στάθηκα λίγο παραπάνω σε αυτό το σημείο ώστε να γίνει κατανοητό σε ποια βάση ξεκινά η δουλειά του σχολείου. Από εκεί και πέρα δίνω τον λόγο στις δυο συγγραφείς.
Ένα βιβλίο αναφοράς όχι μόνο για εκπαιδευτικούς αλλά και για όλους όσοι θέλουν να ανακαλύψουν έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης του Ολοκαυτώματος.
Τι περιλαμβάνει το βιβλίο σας;
Τασούλα Τσιλιμένη: Είναι ένα βιβλίο σε δυο μέρη. Το πρώτο αναδεικνύει το είδος του gn και μια ιστορική αναδρομή για να φτάσει στο holocaust graphic novel. Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει προτάσεις που βασίζονται σε διαφορετικά είδη (λογοτεχνικά βιβλία, έργα τέχνης, κ.ά.) που μπορεί να φανούν χρήσιμες στους εκπαιδευτικούς ώστε να τους δείξουν τρόπο και μεθοδολογία αξιοποίησης του είδους για την προσέγγιση ενός τέτοιου σημαντικού ιστορικού γεγονότος.
Γεωργία Καραντώνα: Δύο ευδιάκριτα μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει ένα θεωρητικό πλαίσιο για το είδος του graphic novel και αποδεικνύει πως το graphic novel με θέμα το Ολοκαύτωμα έχει εβραϊκή προέλευση. Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει διδακτικές προτάσεις με μια στοχευμένη διδακτική μεθοδολογία για να διδάξει ο/η εκπαιδευτικός το Ολοκαύτωμα και ένα μεγάλο εύρος πηγών για να εμπλουτιστεί η αναγνωστική εμπειρία.
Τι ήταν αυτό που σας έκανε να επιλέξετε το graphic novel για να μιλήσετε στους μαθητές για το Ολοκαύτωμα; Πού υπερτερεί σε σχέση με τα άλλα λογοτεχνικά είδη;
Τ.Τ.: Το graphic novel ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία του comic. Είναι γνωστό ότι δύσκολα ειδικά στην εποχή μας μπορεί κανείς να προκαλέσει το αναγνωστικό ενδιαφέρον των παιδιών που έχουν εθιστεί στην κινούμενη εικόνα, στη σύντομη πληροφορία. Το gn με τη σύζευξη εικόνας και κειμένου, την υιοθέτηση τεχνικών του κινηματογράφου κ.ά. έχει τη δύναμη να κρατήσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών ανεξάρτητα από ηλικία. Έχει ποιότητα καλλιτεχνική και ως διαδοχική τέχνη αφήγησης δείχνει/αποκαλύπτει περισσότερα από όσα οι λέξεις μπορούν να αποκαλύψουν. Η ταχύτητα, η συντομία, που δεν λειτουργούν σε βάρος της αφήγησης και της πλοκής και γενικά σε όσα ένα καθαρό λογοτεχνικό αφήγημα διαθέτει, διατηρεί και καλλιεργεί την απόλαυση της ανάγνωσης.
Γ.Κ.: Η καλλιέργεια δεξιοτήτων οπτικής ανάλυσης, η ευκολία και η αμεσότητα μετάδοσης του μηνύματος, οι διάλογοι, το αφηγηματικό πλαίσιο και η πρόκληση συναισθημάτων μέσω της εναλλαγής των καρέ ήταν τα στοιχεία που οδήγησαν σε αυτή την επιλογή. Ταυτόχρονα, η δυναμική, πλούσια και προσιτή στα παιδιά αφηγηματική δομή του graphic novel κεντρίζει το ενδιαφέρον τους και μετατρέπει τις δύσκολες έννοιες σε πιο απλές με αποτέλεσμα τα παιδιά να συζητούν με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και ευκολία για τραυματικά και συγκρουσιακά θέματα.
Ποια ήταν τα βασικά συμπεράσματα των ερευνών σας σε σχέση με την προσέγγιση του Ολοκαυτώματος από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα;
Τ.Τ.: Η έρευνα που διεξήγαγε η κ. Καραντώνα έδειξε ότι οι μαθητές είναι ανοιχτοί και έχουν ενδιαφέρον για το gn και τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος μέσω αυτού.
Γ.Κ.: Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες προτιμούν να διδαχθούν το Ολοκαύτωμα από ένα graphic novel παρά από ένα λογοτεχνικό βιβλίο ή από το βιβλίο Ιστορίας. Ταυτόχρονα και οι φιλόλογοι-εκπαιδευτικοί δήλωσαν απόλυτα ικανοποιημένοι και εξέφρασαν την επιθυμία να αξιοποιήσουν το graphic novel για την προσέγγιση του Ολοκαυτώματος. Τέλος, έδειξαν ενδιαφέρον για συμμετοχή σε πρόγραμμα επιμόρφωσης για τη διδασκαλία του θέματος μέσα από το graphic novel.
Ποια βήματα θα έπρεπε να γίνουν ώστε να υπάρξει μια συστηματική προσέγγιση του θέματος;
Τ.Τ.: Αρχικά μια σε βάθος γνωριμία του ιστορικού θέματος από τους εκπαιδευτικούς. Η υιοθέτηση διδακτικής μεθοδολογίας ικανής να δημιουργήσει το πλαίσιο συνομιλίας του αναγνώστη με το κείμενο, μιας μεθοδολογίας που θα καλλιεργήσει την κριτική ικανότητα και στάση. Η διάθεση του απαιτούμενου χρόνου για τέτοια θέματα. Η καλλιέργεια της ελεύθερης έκφρασης για το θέμα αυτό χωρίς λογοκρισία, αλλά με επιχειρηματολογία που στηρίζεται σε αξιοποίηση γνώσης που αντλείται από σχετικό υλικό για το Ολοκαύτωμα, κάτι που το βιβλίο το διαθέτει.
Γ.Κ.: Η γνώση του ιστορικού γεγονότος, τα κατάλληλα εγχειρίδια, η επιμόρφωση σε θέματα διδακτικής μεθοδολογίας και η πεποίθηση του/της εκάστοτε εκπαιδευτικού για την αναγκαιότητα της διδασκαλίας του ιστορικού γεγονότος, ενός εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας που οργανώθηκε και συντελέστη στον σύγχρονο, πολιτισμένο κόσμο και στην καρδιά της Ευρώπης.
Πιστεύετε πως θα έπρεπε να αξιοποιούνται περισσότερο και τα ελληνικά λογοτεχνικά βιβλία;
Τ.Τ.: Τα διάφορα λογοτεχνικά και άλλα είδη τέχνης λειτουργούν ενισχυτικά προς την κατεύθυνση της φιλαναγνωσίας. Το βιβλίο μας σε καμία περίπτωση δεν προτείνει την αντικατάσταση του κλασσικού λογοτεχνικού βιβλίου. Απεναντίας το συμπεριλαμβάνει στο υλικό που προτείνει και αναδεικνύει τίτλους Ελλήνων δημιουργών, μεταφρασμένους τίτλους αλλά και ξενόγλωσσους. Η λογοτεχνία έχει μοναδικούς τρόπους να απευθύνεται στους αναγνώστες και να καλλιεργεί την αυτογνωσία και την ενσυναίσθηση. Το gn είναι ένα λογοτεχνικό είδος που έχει τους δικούς του τρόπους να απευθύνεται στον αναγνώστη και να του μιλά για τα ανείπωτα.
Γ.Κ.: Για τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος μπορούν να αξιοποιηθούν μαρτυρίες, διηγήματα, μυθιστορήματα, τραγούδια, ποιήματα, ακόμα και σενάρια θεατρικών έργων. Το βιβλίο μας δεν προτείνει την αντικατάσταση όλων αυτών με το graphic novel. Αντίθετα, προτείνει ένα ακόμα εναλλακτικό αφηγηματικό μέσο, που μπορεί να αποτελέσει αφόρμηση για επέκταση σε άλλα λογοτεχνικά έργα. Για τον λόγο αυτό, το βιβλίο δεν περιορίζεται σε δραστηριότητες γύρω από τα graphic novels αλλά περιλαμβάνει και προτείνει τη συνδιαλλαγή με όλα τα λογοτεχνικά είδη.
