Ζαν Ζακ Ρουσώ (1712-1778): Βουλευτές ή αντιπρόσωποι. Ανθολόγος ο Λουκάς Αξελός
Από τη στιγμή πού τα δημόσια πράγματα θα πάψουν ν’ αποτελούν την κυρία απασχόληση των πολιτών κι από τη στιγμή που οι πολίτες θ’ αρχίσουν να προτιμούν να φροντίζουν για το πορτοφόλι τους περισσότερο παρά για το πρόσωπό τους, το κράτος βρίσκεται κιόλας στα πρόθυρα της καταστροφής του.
Χρειάζεται να παν στον πόλεμο; Πληρώνουν μισθοφόρους κι οι ίδιοι κάθονται στα σπίτια τους. Είναι ανάγκη να παν στη συνέλευση; Διορίζουν αντιπροσώπους κι οι ίδιοι κάθονται στα σπίτια τους. Με την τεμπελιά και τη φιλαργυρία τους καταντούν να ’χουν στρατιώτες για να υποδουλώνουν την πατρίδα τους και βουλευτές για να την ξεπουλάνε.
Οι σκοτούρες του εμπορίου και των τεχνών, η αχόρταγη δίψα του κέρδους, η μαλθακότητα κι η επιθυμία για άνεση – αυτά μετατρέπουν τις προσωπικές υπηρεσίες σε χρηματικές. Όλοι δίνουν ένα μέρος από τα κέρδη τους για να τ’ αυξήσουν με την άνεσή τους. Δώστε χρήματα, και σε λίγο θα ’χετε αλυσίδες. Η λέξη αντισήκωμα [(Σ.τ.Ε.) αντιμισθία] είναι λέξη των δούλων. είναι άγνωστη στις ελεύθερες πολιτείες. Στις αληθινά ελεύθερες χώρες οι πολίτες τα κάνουν όλα με τα χέρια τους – τίποτα με το χρήμα. Όχι μονάχα δεν πληρώνουν για να εξαιρεθούν από τις υποχρεώσεις τους, άλλα θα πλήρωναν κιόλας για να τις εκτελέσουν προσωπικά οι ίδιοι.
Πολύ απομακρύνομαι από τις κοινές αντιλήψεις. Πιστεύω, όμως, πως οι αγγαρείες είναι λιγότερο αντίθετες προς την ελευθερία απ’ ό,τι τ’ αντισηκώματα.
Όσο καλύτερα συγκροτημένο είναι το κράτος, τόσο οι πολίτες έχουν το νου τους περισσότερο στις δημόσιες υποθέσεις παρά στις ατομικές. Κι ακόμα, υπάρχουν πολύ λιγότερες ατομικές υποθέσεις. Και τούτο γιατί: Αφού τo κάθε άτομο έχει ένα σημαντικό μερίδιο από το σύνολο της κοινής ευτυχίας, απομένουν πολύ λίγα πράγματα που πρέπει να επιδιώξει με τις ιδιαίτερές του φροντίδες.
Σε μια πολιτεία που κυβερνιέται καλά, ο καθένας τρέχει στις συνελεύσεις. Σαν υπάρχει, όμως, μια κακή κυβέρνηση, κανένας δε θέλει να κάνει ούτε βήμα για να πάρει μέρος σ’ αυτές. γιατί κανένας δε νοιάζεται για ό,τι γίνεται. Όλοι προβλέπουν πως δε θα επικρατήσει η γενική θέληση και στο τέλος τους απορροφούν ολότελα τ’ ατομικά τους ζητήματα. Οι καλοί νόμοι δημιουργούν ακόμα καλύτερους νόμους. Οι κακοί φέρνουν ακόμα πιο κακούς. Από τη στιγμή που θα πει κάποιος για τις υποθέσεις του κράτους «τι με ενδιαφέρει έμενα;», πρέπει να καταλάβουμε αμέσως ότι το κράτος είναι χαμένο.
Το μίκρεμα της αγάπης στην πατρίδα, η δύναμη του ατομικού συμφέροντος, η μεγάλη έκταση των κρατών, οι κατακτήσεις, οι κυβερνητικές υπερβασίες, έκαναν τους ανθρώπους να επινοήσουν το σύστημα των βουλευτών ή αντιπροσώπων του λάου στις συνελεύσεις του έθνους. Αυτούς σε μερικές χώρες τολμούν να τους ονομάζουν τρίτη τάξη. Έτσι, το ξεχωριστό συμφέρον των δύο τάξεων μπήκε σε πρώτη και δεύτερη σειρά. Το δημόσιο συμφέρον δεν είναι παρά στην τρίτη σειρά.
Η κυριαρχία, όμως, δε μπορεί ν’ αντιπροσωπευτεί, για τον ίδιο λόγο που δε μπορεί και ν’ απαλλοτριωθεί. Ουσιαστικά ενυπάρχει στη γενική θέληση και η θέληση δεν αντιπροσωπεύεται με κανένα τρόπο. Ή είναι η ίδια ή είναι μια άλλη. Μέσος ορός δε χωρεί.
Οι βουλευτές δεν είναι, μήτε και μπορούν να είναι αντιπρόσωποι του λάου. Είναι εντολοδόχοι του αυτό μονάχα. Τίποτα δε μπορούν ν’ αποφασίσουν οριστικά. Κάθε νόμος που δεν τον κύρωσε ο λαός αυτοπρόσωπα είναι άκυρος. Δεν είναι καν νόμος.
Μετάφραση: Δανάης και Νίκου Κουχτσόγλου
Ζαν Ζακ Ρουσώ, Το Κοινωνικό Συμβόλαιο, Γ΄ έκδ., εκδ. «Δ. Δαρεμά», Αθήνα χ.χ.έκδ.
Χρειάζεται να παν στον πόλεμο; Πληρώνουν μισθοφόρους κι οι ίδιοι κάθονται στα σπίτια τους. Είναι ανάγκη να παν στη συνέλευση; Διορίζουν αντιπροσώπους κι οι ίδιοι κάθονται στα σπίτια τους. Με την τεμπελιά και τη φιλαργυρία τους καταντούν να ’χουν στρατιώτες για να υποδουλώνουν την πατρίδα τους και βουλευτές για να την ξεπουλάνε.
Οι σκοτούρες του εμπορίου και των τεχνών, η αχόρταγη δίψα του κέρδους, η μαλθακότητα κι η επιθυμία για άνεση – αυτά μετατρέπουν τις προσωπικές υπηρεσίες σε χρηματικές. Όλοι δίνουν ένα μέρος από τα κέρδη τους για να τ’ αυξήσουν με την άνεσή τους. Δώστε χρήματα, και σε λίγο θα ’χετε αλυσίδες. Η λέξη αντισήκωμα [(Σ.τ.Ε.) αντιμισθία] είναι λέξη των δούλων. είναι άγνωστη στις ελεύθερες πολιτείες. Στις αληθινά ελεύθερες χώρες οι πολίτες τα κάνουν όλα με τα χέρια τους – τίποτα με το χρήμα. Όχι μονάχα δεν πληρώνουν για να εξαιρεθούν από τις υποχρεώσεις τους, άλλα θα πλήρωναν κιόλας για να τις εκτελέσουν προσωπικά οι ίδιοι.
Πολύ απομακρύνομαι από τις κοινές αντιλήψεις. Πιστεύω, όμως, πως οι αγγαρείες είναι λιγότερο αντίθετες προς την ελευθερία απ’ ό,τι τ’ αντισηκώματα.
Όσο καλύτερα συγκροτημένο είναι το κράτος, τόσο οι πολίτες έχουν το νου τους περισσότερο στις δημόσιες υποθέσεις παρά στις ατομικές. Κι ακόμα, υπάρχουν πολύ λιγότερες ατομικές υποθέσεις. Και τούτο γιατί: Αφού τo κάθε άτομο έχει ένα σημαντικό μερίδιο από το σύνολο της κοινής ευτυχίας, απομένουν πολύ λίγα πράγματα που πρέπει να επιδιώξει με τις ιδιαίτερές του φροντίδες.
Σε μια πολιτεία που κυβερνιέται καλά, ο καθένας τρέχει στις συνελεύσεις. Σαν υπάρχει, όμως, μια κακή κυβέρνηση, κανένας δε θέλει να κάνει ούτε βήμα για να πάρει μέρος σ’ αυτές. γιατί κανένας δε νοιάζεται για ό,τι γίνεται. Όλοι προβλέπουν πως δε θα επικρατήσει η γενική θέληση και στο τέλος τους απορροφούν ολότελα τ’ ατομικά τους ζητήματα. Οι καλοί νόμοι δημιουργούν ακόμα καλύτερους νόμους. Οι κακοί φέρνουν ακόμα πιο κακούς. Από τη στιγμή που θα πει κάποιος για τις υποθέσεις του κράτους «τι με ενδιαφέρει έμενα;», πρέπει να καταλάβουμε αμέσως ότι το κράτος είναι χαμένο.
Το μίκρεμα της αγάπης στην πατρίδα, η δύναμη του ατομικού συμφέροντος, η μεγάλη έκταση των κρατών, οι κατακτήσεις, οι κυβερνητικές υπερβασίες, έκαναν τους ανθρώπους να επινοήσουν το σύστημα των βουλευτών ή αντιπροσώπων του λάου στις συνελεύσεις του έθνους. Αυτούς σε μερικές χώρες τολμούν να τους ονομάζουν τρίτη τάξη. Έτσι, το ξεχωριστό συμφέρον των δύο τάξεων μπήκε σε πρώτη και δεύτερη σειρά. Το δημόσιο συμφέρον δεν είναι παρά στην τρίτη σειρά.
Η κυριαρχία, όμως, δε μπορεί ν’ αντιπροσωπευτεί, για τον ίδιο λόγο που δε μπορεί και ν’ απαλλοτριωθεί. Ουσιαστικά ενυπάρχει στη γενική θέληση και η θέληση δεν αντιπροσωπεύεται με κανένα τρόπο. Ή είναι η ίδια ή είναι μια άλλη. Μέσος ορός δε χωρεί.
Οι βουλευτές δεν είναι, μήτε και μπορούν να είναι αντιπρόσωποι του λάου. Είναι εντολοδόχοι του αυτό μονάχα. Τίποτα δε μπορούν ν’ αποφασίσουν οριστικά. Κάθε νόμος που δεν τον κύρωσε ο λαός αυτοπρόσωπα είναι άκυρος. Δεν είναι καν νόμος.
Μετάφραση: Δανάης και Νίκου Κουχτσόγλου
Ζαν Ζακ Ρουσώ, Το Κοινωνικό Συμβόλαιο, Γ΄ έκδ., εκδ. «Δ. Δαρεμά», Αθήνα χ.χ.έκδ.
Σχόλια
