- Μια ακόμα χώρα λαμβάνει μέρος με το δικό της τρόπο και για τους δικούς της λόγους στο μεγάλο κύκλο του παγκόσμιου «κινήματος των Πλατειών». Αίγυπτος, Ισπανία, Ελλάδα, ΗΠΑ, Τουρκία, τώρα Γαλλία, κι αναφερόμαστε μόνο στα πιο γνωστά παραδείγματα. Όταν, μάλιστα, η Πλατεία Republique στο Παρίσι του 2016 μοιάζει τόσο με την Πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα του 2011 ή την Πλατεία Ταχρίρ, τότε είναι ξεκάθαρο ότι ζούμε εντός μιας νέας «εποχής». Όχι τόσο ως «χρονική περίοδο» αλλά κυρίως ως μια «ποιότητα» χαρακτηριστική και ιδιαίτερη. Μέσα σε αυτή λοιπόν καλούμαστε να διανύσουμε τους δρόμους της αντίστασης και της αμφισβήτησης αυτού του κόσμου. Κανένα προχώρημα -θετικότερο ή γρηγορότερο απ’ αυτό που η «ζωή» θα δώσει- δεν θα συμβεί αν δεν κατανοηθούν βαθιά οι κοινές ερωτήσεις που έθεσαν και οι ποικίλες απαντήσεις που δοκίμασαν αυτές οι σημαντικές μαζικές διεργασίες των τελευταίων χρόνων.
- Η πολιτική αναζητά ένα νέο περιεχόμενο κι ένα νέο πρόσωπο απ’ αυτά που για διάφορους λόγους τη χαρακτήρισαν τον περασμένο αιώνα και σε κόντρα με την ολοκληρωτική της κατάργηση στα χρόνια που ζούμε. Η διαμεσολάβηση, ο προσδιορισμός και οι αντιπροσωπεύσεις συμφερόντων, ο πολιτικός αγώνας διά των κομμάτων και των κοινοβουλίων αναζητούν ένα διαφορετικό και πιο ευρύχωρο πλαίσιο. Δεν υπάρχει πολιτική χωρίς την ολόπλευρη και διαρκή συμμετοχή των ανθρώπων. Οι πειραματισμοί των πλατειών -στη Γαλλία δοκιμάζονται συνεχώς νέα πράγματα- για τους τρόπους διαλόγου, έκφρασης και αποφάσεων, αποτελούν προπλάσματα και σχεδιασμούς του νου για έναν βαθύ δημοκρατισμό των κοινωνιών. Αυτό είναι το κεντρικό ζήτημα και όχι τόσο τα μοντέλα, το «οριζόντιο» και το «κάθετο», οι μορφές. Από τη Δημοκρατία της «Γενικής Συνέλευσης» ξεμυτά μια νέα διάσταση του πολίτη, της καθολικότητας, του «κοινού καλού». Στις «Θεματικές Ομάδες» της πλατείας καταγράφεται η ανάγκη για τη συγκεκριμένη γνώση (ως αγώνας και ως εναλλακτική) που πρέπει να παραχθεί. Ενώ, όλη η ζωή και η υπόσταση του Nuit Debout είναι τέτοια που μόνο πάνω στη συνεισφορά, την ευθύνη και την αλληλεγγύη του καθενός μπορεί να υπάρξει.
- Δίπλα σε μια δυστυχία, που μπορεί εύκολα να εκφραστεί με αριθμούς και δείκτες φτώχειας, απόρριψης και καταστροφής κρύβεται μια τεράστια έλλειψη νοήματος και η εναγώνια ερώτηση του «πως αξίζει να ζει κανείς». Ίσως δεν είναι τυχαίο που η γενιά των 30άρηδων πρωταγωνίστησε σε όλα αυτά τα κινήματα. Ηλικία μετέωρη, με τις προσδοκίες της να μη χωρούν με τίποτα στην πραγματικότητα, επαρκώς ικανή να σκέφτεται ότι χαραμίζεται μα ταυτόχρονα να μην μπορεί να πάψει να ελπίζει. Έτσι, το αδιαμφισβήτητο πολιτικό κενό μόνο με νέα νοήματα μπορεί να γεμίσει. Δεν μπορεί να υπάρξει καμιά διάσταση της πολιτικής χωρίς νέες αξίες. Η ηθική που χαρακτηρίζει το λόγο και την πράξη όλων αυτών των διεργασιών όχι μόνο δεν αποτελεί «καθυστέρηση» ή «γενικολογία» αλλά είναι αυτή που διασώζει ή πλουτίζει την πολιτική πράξη.
- Η παγκοσμιοποίηση έχει διαμορφώσει ένα δυναμικό τμήμα της νέας γενιάς που μπορεί άνετα να επικοινωνεί με μια κοινή γλώσσα. Οι Γάλλοι της πλατείας μοιάζουν πολύ με εμάς. Το Nuit Debout αγγίζει ευκολότερα ένα σχετικά «μορφωμένο», «ανήσυχο», «σκεπτόμενο» κομμάτι της ελληνικής ή ισπανικής νεολαίας παρά τους νέους στα υποβαθμισμένα γαλλικά προάστια. Γιατί η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση δε δημιούργησε μόνο διεθνείς ενότητες αλλά κυρίως κάθετους διαχωρισμούς μέσα σε κάθε χώρα και κοινωνία. Αυτή την «έλλειψη» φαίνεται να τη νιώθουν οι Γάλλοι φίλοι και αναγνωρίζουν ότι είναι τρομερά δύσκολο να αποκατασταθεί μια σχέση με αυτή τη ζώνη της απόρριψης. Μα είναι πραγματικά αδύνατο να φανταστείς τις εξελίξεις χωρίς να συνυπολογίζεις τη δικιά της δράση. Το ερώτημα είναι εντελώς σχηματικό και τραβηγμένο αλλά καλύτερα να το θέτουμε παρά να το ξεχνάμε: Είναι οι πλατείες της Δημοκρατίας ή η οργή των εξαθλιωμένων που θα κρίνει τις εξελίξεις;
Πρόκληση και παρατυπία…
- Το κίνημα Nuit Debout αντιμετωπίζει το χλευασμό και την επίθεση από το σύνολο των συστημικών δυνάμεων της Γαλλίας. Ο Σαρκοζί τους θεωρεί απλά «άμυαλους», ο Ολάντ προχωρά σε πρωτοφανή καταστολή, τα ΜΜΕ μετά τον αρχικό, δοκιμαστικό προσεταιρισμό του κινήματος τώρα συκοφαντούν και καταγράφουν τους διαδηλωτές ως «μπάχαλους», η Λεπέν το θεωρεί κατασκεύασμα της Άκρας Αριστεράς που δεν μπορεί να γίνει ανεκτό. Είναι λογικό. Το Nuit Debout αποτελεί πρόκληση και παρατυπία. Σε συνθήκες επιβολής ενός έκτακτου καθεστώτος λόγω των τρομοκρατικών επιθέσεων, σε συνθήκες φόβου της γαλλικής κοινωνίας, είναι πραγματικά σπουδαίο να δηλώνεις «όρθιος». Ο νόμος για τα εργασιακά μπορεί ν’ αποτελεί ένα ισχυρό σοκ, κυρίως όμως φαίνεται ότι πυροδότησε μια βαθύτερη διεργασία και ανάγκη.
- Το ερώτημα «ποιοι είναι οι στόχοι αυτού του κινήματος» μοιάζει πολύ τυπικό για να μπορέσει να σκαλίσει το χαρακτήρα του. Είναι η «σύγκλιση των αγώνων»; Είναι το «να παρθεί πίσω ο νόμος»; Είναι μια «δοκιμή δημοκρατίας»; Είναι η αίσθηση «αλληλεγγύης και κοινωνικότητας» που γεννά στους συμμετέχοντες; Είναι το να εκφράσει κάτι καινούργιο απέναντι στον τρόπο που ασκούν την πολιτική τα κόμματα και τα συνδικάτα; Είναι το να διεθνοποιήσει -GlobalDebout- την αντίσταση; Μάλλον όλα αυτά μαζί. Πάντως, για έναν εξωτερικό παρατηρητή -με ελληνικό «μυαλό»- δεν είναι εμφανής κάποιος πιο άμεσος δίαυλος και σχέση του κινήματος με την πολιτική σκηνή της Γαλλίας. Ίσως να λειτουργεί πιο υπόγεια απ’ ό,τι ο λαϊκός ριζοσπαστισμός στη χώρα μας που με την ορμητική του παρουσία είπε μερικά μεγάλα «Ουστ!». Με κίνδυνο να πέφτουμε έξω, μοιάζει εδώ περισσότερο να στεγάζονται κατακερματισμένα «αιτήματα» υπό μια κοινή αναφορά και λιγότερο να εμφανίζονται και να προκύπτουν ενοποιητικοί στόχοι που να προκαλούν άμεσες πολιτικές εξελίξεις.
- Η διεθνής διάσταση του κινήματος είναι σημαντική από πολλές πλευρές. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το τελικό αποτέλεσμα της οργάνωσης ενός παγκόσμιου ραντεβού στις πλατείες, σήμερα 15 Μάη. Σίγουρα, κάθε χώρα έχει το τέμπο και τις συνήθειες της. Ίσως στο χώρο της Κεντρικής Ευρώπης ο συγχρονισμός να είναι πιο εύκολος. Ακόμα και τα «αιτήματα» φαίνονται πιο κοντινά. Η λιτότητα, η κατάργηση του κράτους πρόνοιας, τα δικαιώματα των εργαζομένων. Πάντως, στο ρητό ή άρρητο πρόταγμα για Δημοκρατία, η ανεξαρτησία και το δικαίωμα κάθε λαού να καθορίζει την τύχη του, η εναντίωση στον πόλεμο και τον πλήρη έλεγχο/διάλυση χωρών και περιοχών δεν είναι πάντα πλευρές που προκύπτουν εύκολα. Υπάρχει όμως και μια ακόμα διάσταση του διεθνικού: Πέρα από το «αντικειμενικό» πλήγμα στον -με την ευρεία έννοια- συσχετισμό μέσα σε μια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα, είναι και το ότι τα κινήματα αυτά φαίνεται πια να μαθαίνουν και να αλληλοτροφοδοτούνται από τις παγκόσμιες εμπειρίες. Όπως είπε κι ένας Γάλλος στην πλατεία: «Είμαστε τελευταίοι αλλά τυχεροί. Έχουμε δει Αραβική Άνοιξη, Occupy Wall Street, Podemos, ΣΥΡΙΖΑ και κάτι προσπαθούμε να μάθουμε απ’ όλα αυτά».
- Οι δυνάμεις της γαλλικής Αριστεράς συμμετέχουν γενικώς στο κίνημα, χωρίς όμως τα «διακριτικά» τους. Τα κόμματα δεν είναι ανεκτά, οι απόψεις είναι ευπρόσδεκτες. Όλοι είναι ισότιμοι και τίποτα δε δικαιολογεί αυξημένους ή αφ’ υψηλού ρόλους. Σε ένα βαθμό αυτό εξηγεί την καχυποψία έως αντίθεση πολύ κόσμου στα συνδικάτα. Σε όλες αυτές τις διεργασίες που έχουμε ζήσει, μοιάζει ξεπερασμένη μια μορφή «πάλης γραμμών» που δεν επενδύεται και δε συμβάλει στο ίδιο το κίνημα. Οι τάσεις, οι εντάσεις και τα ρεύματα δεν πρόκειται προφανώς να καταργηθούν αλλά οφείλουν ωστόσο να αποδεικνύουν τη χρησιμότητά τους. Το Nuit Debout δεν έχει ηγεσία. Υπάρχουν δημόσια πρόσωπα, οικονομολόγοι, πανεπιστημιακοί κ.ά. που απολαμβάνουν μιας αναγνώρισης αλλά είναι η ζωντανή διαδικασία των «πολλών» που κρίνει τα θέματα. Ο ίδιος ο τρόπος συγκρότησης αυτών των κινημάτων δεν αφήνει χώρο για «αρχηγούς». Ίσως, μάλιστα, αυτό να είναι και μια από τις σπουδαιότερες -ιστορικές- παρακαταθήκες τους.
- Τα κινήματα αυτά είναι εκδηλώσεις και δημιουργοί ενός νέου δυνάμει υποκειμένου που βαδίζει, πέφτει, σηκώνεται και ξαναπέφτει. Δεν είναι εργαλεία μέχρι να συγκροτηθεί τάχα το υποκείμενο. Είναι αυτά που πυροδοτούν με τις εκρήξεις τους τις «κοινωνίες σε κίνηση». Είναι συμβολικές στιγμές που χρωματίζουν μ’ έναν περίεργο τρόπο τις μετέπειτα εξελίξεις. Κι αν είναι μεγάλη η ανάγκη «κάτι να αφήσουν», «κάτι να κερδίσουν», υπάρχει και κάτι ακόμα. Αυτό που ο «μονοθεϊσμός της αγοράς» και το «αιώνιο παρόν» φοβούνται σαν το διάολο σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Μια νέα γενιά που θα αμφισβητήσει -με τη σκέψη, την πράξη και τη ζωή της- το σύγχρονο ανθρωπολογικό πρότυπο υπέρ ενός… καλύτερου. Το όνομα αυτού; Utopie Debout.
Σχόλια
