του Κώστα Βενιζέλου*
Μόνο διά της αποδοχής των όρων της μπορεί για την Τουρκία να υπάρξουν εξελίξεις στο Κυπριακό. Ενόψει της συνάντησης του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον κατοχικό ηγέτη, Μουσταφά Ακιντζί, τη Δευτέρα 25 Νοεμβρίου στο Βερολίνο, υπάρχει σε μεγάλο βαθμό ξεκαθάρισμα του τοπίου. Σημαντικές εξελίξεις δεν αναμένονται. Μάλλον συντήρηση της «κινητικότητας» θα υπάρξει.
Η κατοχική Τουρκία έχει έναν διαχρονικό στόχο, ο οποίος αφορά τον πολιτικό, οικονομικό και γεωστρατηγικό έλεγχο της Κύπρου, με απώτερη επιδίωξη να έχει αναβαθμισμένη παρουσία και να διαδραματίζει ρόλο στην περιοχή. Στα πλαίσια αυτά, το καθεστώς Ερντογάν προβαίνει σε τακτικές κινήσεις που θα συμβάλουν στην υλοποίηση των σχεδιασμών αυτών.
Αναφορικά με τον έλεγχο του μελλοντικού κράτους της Κύπρου, σε περίπτωση συμφωνίας, η Άγκυρα επιμένει στα βέτο. Δηλαδή να διασφαλιστεί πως για κάθε απόφαση του κράτους θα προϋποθέτει και μια τουλάχιστον τουρκοκυπριακή ψήφο. Κοντολογίς, χωρίς τη συγκατάθεση της τουρκικής πλευράς το κράτος δεν θα λειτουργεί.
Εκείνο που προτάσσεται από την Άγκυρα είναι το θέμα του φυσικού αερίου. Θέλει να έχει ρόλο και λόγο. Προβάλλει τη θέση πως θα πρέπει να μετέχουν και οι Τουρκοκύπριοι στη λήψη αποφάσεων αλλά και στην αξιοποίηση του φυσικού αερίου. Επί της ουσίας θέλει να συμμετέχει ως Τουρκία στην αξιοποίηση, επαναφέροντας την πρόταση για μεταφορά μέσω Τουρκίας με αγωγούς του αερίου στην Ευρώπη. Χωρίς να έχει ρόλο στα ενεργειακά στην Ανατολική Μεσόγειο ανατρέπονται οι σχεδιασμοί της, η συμμετοχή της εν πολλοίς στην ανακατανομή ισχύος, που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Τι επιδιώκει η Τουρκία στο Βερολίνο
Οι επιδιώξεις της Τουρκίας είναι:
Πρώτο, να διεξαχθούν ουσιαστικές συνομιλίες μετά τις ψευδοεκλογές, που χρονικά τοποθετούνται τον Απρίλιο του 2020. Γιατί αυτή η χρονική μετάθεση των εξελίξεων; Κάποιοι θεωρούν πως η κατοχική Τουρκία θέλει να απαλλαχθεί από τον Ακιντζί. Αλλά τούτο ισχύει στον βαθμό που ο κατοχικός ηγέτης επί της ουσίας κινείται εκτός γραμμής. Και δεν κινείται. Απλά επιχειρεί να διαφοροποιηθεί για να κερδίσει πόντους στην προεκλογική του εκστρατεία.
Δεύτερο, η Τουρκία έχει διαμηνύσει στα Ηνωμένα Έθνη, τα οποία συναίνεσαν να μην συμφωνηθούν στη συνάντηση του Βερολίνου «όροι αναφοράς», καθώς «αφορούν και τις εγγυήτριες δυνάμεις».
Τρίτο, να μην εκδοθεί ανακοινωθέν μετά τη συνάντηση Γκουτέρες-Αναστασιάδη-Ακιντζί. Τούτο ενδέχεται να μην γίνει. Πιθανόν να υπάρξει ανακοινωθέν.
Τέταρτο, να συγκληθεί μετά τον Απρίλιο «άτυπη» πενταμερής διάσκεψη για να ξεκαθαρίσει η μορφή της επιδιωκόμενης συμφωνίας στο Κυπριακό. Θέλει με αυτόν τον τρόπο να νομιμοποιήσει τη συζήτηση των άλλων εναλλακτικών μορφών, πρωτίστως όμως της συνομοσπονδίας.
Είναι σαφές πως η Τουρκία θέλει να εισέλθει σε μια διαδικασία συνομιλιών όταν και όποτε επιβάλλει νέα τετελεσμένα, κυρίως στη θάλασσα. Είναι γνωστό πως δύο γεωτρύπανά της, ο «Πορθητής» και το «Γιαβούζ» διενεργούν εργασίες στη θαλάσσια περιοχή νοτίως του νησιού. Σημειώνεται συναφώς πως ο «Πορθητής» στάλθηκε στην περιοχή της Καρπασίας, όπου έγιναν και στο πρόσφατο παρελθόν κι άλλες έρευνες.
Έχουν εντοπίσει οτιδήποτε που δικαιολογεί νέες έρευνες; Αυτό είναι ένα ερώτημα που ενδεχομένως εάν απαντηθεί να δώσει πολλές εξηγήσεις.
Σημειώνεται πως ο «Πορθητής» βρίσκεται λίγο έξω από τα 12 ναυτικά μίλια από τις κυπριακές ακτές (12,4 ν.μ.) εντός της υφαλοκρηπίδας. Το «Γιαβούζ» παραμένει στο θαλασσοτεμάχιο 7, το «Μπαρμπαρός» διενεργεί έρευνες στα θαλασσοτεμάχια 8 και 9, ενώ αποφασίσθηκε το δεύτερο ερευνητικό, το Oruc Reis, να σταλεί δυτικά της Κύπρου.
Μέσα σε αυτήν την «ενεργειακή κινητικότητα» που προκαλούν οι Τούρκοι, υπάρχει και αυτή των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ. Τον Ιανουάριο αναμένεται να γίνει γεώτρηση από τη γαλλοϊταλική κοινοπραξία ENI-Total στο θαλασσοτεμάχιο 6.
Είναι σαφές πως στη συνάντηση του Βερολίνου η Λευκωσία προσέρχεται χωρίς να έχει σχεδιασμό. Την ίδια ώρα η Αθήνα εξακολουθεί να κρατά αποστάσεις από τις εξελίξεις καθώς φοβάται να εμπλακεί. Τούτο δημιουργεί και μια ψυχρότητα μεταξύ των δυο κυβερνήσεων, παρόλο που προέρχονται από το ίδιο πολιτικό-ιδεολογικό στρατόπεδο
Οι επιδιώξεις της Λευκωσίας
Τι επιδιώκει η Λευκωσία σε αυτή τη φάση:
Πρώτο, να μην φορτωθεί ευθύνες για το αδιέξοδο.Δεύτερο, διά της κινητικότητας, έστω και χωρίς περιεχόμενο και ουσία, να αποτραπούν περαιτέρω τουρκικές κινήσεις. Τούτο, ωστόσο, δεν έχει ποσώς επιβεβαιωθεί διαχρονικά. Στο παρελθόν εν εξελίξει συνομιλίες δεν απέτρεψαν την Τουρκία να συνεχίζει.
Είναι σαφές πως στη συνάντηση η Λευκωσία προσέρχεται χωρίς να έχει σχεδιασμό. Την ίδια ώρα η Αθήνα εξακολουθεί να κρατά αποστάσεις από τις εξελίξεις καθώς φοβάται να εμπλακεί. Τούτο δημιουργεί και μια ψυχρότητα μεταξύ των δυο κυβερνήσεων, παρόλο που προέρχονται από το ίδιο πολιτικό-ιδεολογικό στρατόπεδο.
Η τουρκική πλευρά επιδίωξε και πέτυχε σε δυο Πενταμερείς Διασκέψεις για το Κυπριακό να τουμπάρει τις προσπάθειες με προφανή στόχο να αλλάξει τη βάση των συζητήσεων. Να οδηγήσει τις συζητήσεις στο γήπεδο της συνομοσπονδίας. Και σε αυτό υπήρξε σινιάλο και από τη Λευκωσία, με τις γνωστές κατ’ ιδίαν, μυστικές συναντήσεις Αναστασιάδη και Τσαβούσογλου.
Είναι προφανές πως εάν αρχίσουν διαπραγματεύσεις τώρα, χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε διαφοροποίηση από τουρκικής πλευράς, με τις παρανομίες να συνεχίζονται σε θάλασσα και ξηρά, το αποτέλεσμα είναι εκ προοιμίου γνωστό. Δεν θα υπάρξει αποτέλεσμα και την ίδια ώρα θα μετατοπισθούν οι όποιες συζητήσεις, πρωτοβουλίες στο ενεργειακό και όχι στο Κυπριακό. Αυτό θέλει και η Τουρκία.
Το μπάχαλο με το κατασκοπευτικό βαν
Σάλο προκαλούν στην Κύπρο οι αποκαλύψεις για δραστηριότητα κατασκοπευτικού βαν, που ανήκει σε εταιρεία ισραηλινών συμφερόντων. Το θέμα προέκυψε όταν ο διευθυντής της εταιρείας έδωσε συνέντευξη σε αμερικανικό περιοδικό περιγράφοντας τις δραστηριότητές της. Οι αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας αρχικά δήλωσαν άγνοια, στη συνέχεια προχώρησαν στην κατάσχεση του βαν ενώ επεξεργάζονται το υλικό.
Σε σχέση με την υπόθεση αυτή εγείρονται εκ των πραγμάτων μια σειρά από ερωτήματα:
Γνώριζε το κυπριακό κράτος τις δραστηριότητες της εταιρείας αυτής και πώς ένα βαν με εξοπλισμό 9 εκατομμυρίων δολαρίων κινείτο στους δρόμους της Κύπρου; Συνεργαζόταν η εταιρεία με υπηρεσίες του κράτους; Όντως έχει σχέση με την εταιρεία πολιτικό κόμμα και πολιτικός αρχηγός; Έχει αναφερθεί ο ΔΗΣΥ και ο Πρόεδρός του, Αβέρωφ Νεοφύτου, αλλά τούτο διαψεύστηκε.
* Ο Κώστας Βενιζέλος είναι δημοσιογράφος στην Κύπρο και διδάκτορας Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης
