Σε βαθύ σκοτάδι το κοινωνικό σώμα
του Γιώργου Πατέλη
Παιδοκτονία, μαφιόζικη εκτέλεση, βασανισμός ανηλίκου, αδελφοκτονία και θάνατος εξ’ αιτίας επίθεσης χούλιγκαν. Κάθε μία από αυτές τις ειδήσεις στο παρελθόν θα μπορούσε να μείνει στην επικαιρότητα για μήνες ως αποτρόπαια και ειδεχθής πράξη.
Κι όμως, στην Ελλάδα του 2017 όλα αυτά συνέβησαν σε χρονικό διάστημα μίας μόλις εβδομάδας. Έξαρση δεν υπάρχει μόνο στο πλήθος των περιστατικών βίας, αλλά και στην πρωτοφανή αγριότητα που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας. Είναι πέρα για πέρα προφανές ότι οι εκτιμήσεις για μία κρίση που δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά καθολική, δηλαδή πολιτιστική, ηθική, πολιτική και κοινωνική, στα πρώτα χρόνια του ξεσπάσματός της, σήμερα «δικαιώνονται».
Το πρώτο, ίσως, ταρακούνημα για το βάθεμα της βιαιότητας της εποχής των μνημονίων ήταν η άνευ προηγουμένου αύξηση των αυτοκτονιών. Η κοινωνία, όμως, μετά το σοκ των πρώτων ετών, με έναν τρόπο «συμφιλιώθηκε» με το γεγονός και φτάσαμε στο σημείο να μην προκαλεί πλέον ιδιαίτερη εντύπωση. Κάτι που μας άφησε άναυδους πριν από ελάχιστα χρόνια, στις μέρες μας δεν υπάρχει ούτε στις στατιστικές αναφορές. Αυτή η διαπίστωση από μόνη της αρκεί για να περιγράψει πως από την μία πλευρά γίναμε πιο «σκληρόπετσοι» σαν σύνολο κι από την άλλη την έκταση των φαινομένων βίας σε ένα πολύ διαφορετικό επίπεδο.
Η πρωτοφανής αυτή αγριότητα που ζούμε έχει άμεσο αντίκτυπο στις συνειδήσεις του κόσμου. Η οικονομική συμπίεση που ασκείται, ιδιαίτερα στα λαϊκά και τα πάλαι ποτέ μεσαία κοινωνικά στρώματα, έχει σαν αποτέλεσμα πράγματα που μία άλλη περίοδο μας φαίνονταν «ανήκουστα» και σήμερα λίγο-πολύ να αντιμετωπίζονται κυνικά ως «καθημερινότητα». Είναι τέτοιο το μέγεθος της πολιτικοοικονομικής βιαιοπραγίας σε συνδυασμό με ένα μεταμοντέρνο μοντέλο ατομικισμού, απελπισίας και μηδενισμού που, ειδικά στα αστικά κέντρα, δημιουργούν αυτή την κατάσταση. Ο καθένας, δηλαδή, που έχει να αντιμετωπίσει ένα σωρό προσωπικά και οικονομικά προβλήματα, με έναν τρόπο να αρνείται να μπει στη διαδικασία να επεξεργαστεί σε βάθος έστω ένα εκ των τελευταίων αυτών γεγονότων.
Όλα τα περιστατικά που αναφέρονται στην αρχή συνέβαιναν με έναν τρόπο και στο παρελθόν. Πιο σποραδικά, με ανάλογες – συνειδησιακές και ενστικτώδεις – αντιδράσεις από την πλειοψηφία του κόσμου. Αν αναλογιστεί, όμως, κανείς τις λεπτομέρειες κάποιων γεγονότων, θα διαπιστώσει την ποιοτική αλλαγή που έχει συντελεστεί. Εκτελέσεις νονών της νύχτας και μαφιόζικου τύπου επιθέσεις είχαμε, πότε όμως μία δολοφονία τέτοιου τύπου συνέβη την μέρα, έξω από ένα σχολείο, μπροστά στα μάτια παιδιών και γονιών; Μπορεί κανείς να σκεφτεί την ψυχική κατάσταση και των τριών άλλων περιστατικών που αφορούν την παιδοκτονία, το βασανισμό ανηλίκου και την αδελφοκτονία, όπου οι ίδιοι οι φερόμενοι ως δράστες με έναν τρόπο κατήγγειλαν το εκάστοτε περιστατικό; Ή είμαστε σε θέση να συνειδητοποιήσουμε ότι ένας άνθρωπος πέθανε επειδή τον κυνηγούσαν χούλιγκαν και αυτός στην προσπάθειά του να τους ξεφύγει έπεσε πάνω σε διερχόμενο όχημα; Μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει στην ολότητά τους τα γεγονότα που εκτυλίσσονται, ιδιαίτερα το τελευταίο χρονικό διάστημα στη Νέα Φιλαδέλφεια; Κάτοικοι της περιοχής να μην μπορούν να κυκλοφορήσουν στους δρόμους υπό την απειλή των χουλιγκάνων!
Από μόνες τους αυτές οι λεπτομέρειες περιγράφουν την ψυχοσύνθεση, όχι απλώς των εμπλεκόμενων, αλλά του ίδιου του κοινωνικού συνόλου, που βιώνει ένα βαθύ σκοτάδι και εκκρίνει την βία που καθημερινά ασκεί πάνω του το σύστημα στις σύγχρονες μορφές του. Αναζητείται διέξοδος και πρώτος όρος για αυτό είναι να κατανοηθεί ότι υπάρχει πρόβλημα. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα.
