ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Χρήστο Γιοβανόπουλο
Ο Γιάννης Αντωνόπουλος ή John Antόno, είναι από τους νέους και ανερχόμενους δημιουργούς στο χώρο του σκίτσου. Οι γελοιογραφίες και τα κόμικς του (Το τεράστιο Εγώ του κύριου Μο, 2012 και Τα Κωλοκύθια, 2015) έχουν δημοσιευτεί και γίνει γνωστά κυρίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του ιστολογίου του johnantono.blogspot.gr, με δεκάδες χιλιάδες αποδέκτες. Η εφημερίδα Δρόμος της Αριστεράς έχει την τιμή να συνεργάζεται με τον Γιάννη τα τελευταία χρόνια και να έχει φιλοξενήσει αρκετά από τα σκίτσα της πρώτης συλλογής γελοιογραφιών του Όχι Άλλο Σώσιμο, που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Α/συνεχεια.
Πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με το σκίτσο;
Ανέκαθεν το σκίτσο ήταν μια εμμονή και ένας τρόπος έκφρασης. Βοήθησε και το οικογενειακό μου περιβάλλον, καθώς ο πατέρας μου ήταν ζωγράφος-αγιογράφος, και η ενθάρρυνση υπήρξε έμπρακτη σε κάθε βήμα. Αργότερα εξειδίκευσα το σκίτσο στη Σχολή Ορνεράκη, ενώ οι γελοιογραφίες, τα κόμικς και τα κινούμενα σχέδια αποτέλεσαν αντικείμενο των εργασιών μου τόσο στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Παν. Αθηνών, όσο και των μεταπτυχιακών μου σπουδών στο Πάντειο.
Οι γελοιογραφίες σου είναι κατεξοχήν πολιτικές. Τι σημαίνει πολιτική γελοιογραφία για σένα;
Πολιτική γελοιογραφία για μένα σημαίνει κυρίως τη δυνατότητα να αποδομείς την όποια εξουσία (πολιτική, θρησκευτική ή άλλη) μέσω της σάτιρας. Είναι εντυπωσιακό το πώς τα ποικίλα αυταρχικά καθεστώτα φοβούνται το χιούμορ που με τρόπο ύπουλα υπαινικτικό ισοπεδώνει την προπαγάνδα τους. Το να στρέφεσαι κατά των ισχυρών, αλλά και κατά των όποιων προκαταλήψεων της πλειονότητας που αναπαράγουν εξουσιαστικές νοοτροπίες, το να συντάσσεσαι με τους αδύναμους και τους αδικημένους, αυτά θεωρώ βασικά συστατικά μιας επιτυχημένης πολιτικής γελοιογραφίας.
Πώς προέκυψε το νέο σου άλμπουμ Όχι Άλλο Σώσιμο;
Παρακολουθώντας την επικαιρότητα και έχοντας «καταβροχθίσει» αρκετά βιβλία Ιστορίας, ήδη από το σκάσιμο της φούσκας του 2008 και μετά, υποψιάστηκα ότι μπαίνουμε σε μια ιστορική περίοδο που θα επηρεάσει ποικιλοτρόπως την κοινωνία και θα πυροδοτήσει καταστάσεις που ως τότε δεν είχαμε ζήσει. Όταν εισήλθαμε στο κυρίως μέρος της τραγωδίας με το Καστελόριζο και τα μνημόνια, ένιωσα την ανάγκη να αποτυπώσω σε πιο συστηματική βάση τις σκέψεις μου – και ποιος καλύτερος τρόπος από το σκίτσο; Κάποια στιγμή μαζεύτηκε ένα ογκώδες υλικό. Φίλοι και γνωστοί μού πρότειναν συνεχώς να το αξιοποιήσω. Η ψήφιση του 3ου Μνημονίου από την κυβέρνηση Τσίπρα, το καλοκαίρι του 2015 και η ματαίωση των όποιων ελπίδων (ή αυταπατών), έκλεισε έναν ιστορικό κύκλο. Η 6η επέτειος από το διάγγελμα του ΓΑΠ στο Καστελόριζο ήταν μια καλή συγκυρία για μια πιο συνολική αποτίμηση όσων έγιναν και, κυρίως, όσων δεν έγιναν. Μια τέτοια αποτίμηση θέλησα να κάνω με το γελοιογραφικό χρονικό μου. Το αν οι εκτιμήσεις μου στην εκάστοτε συγκυρία υπήρξαν εύστοχες ή άστοχες, αυτό εναπόκειται στην κρίση του κάθε αναγνώστη.
Είσαι ταυτόχρονα γελοιογράφος αλλά και δημιουργός κόμικς. Πόσο διαφέρουν το ένα από το άλλο για έναν δημιουργό; Ποιο μέσο σε εκφράζει καλύτερα;
Σίγουρα η γελοιογραφία και τα κόμικς έχουν κάποιες ειδολογικές διαφορές. Η γελοιογραφία συνιστά ένα είδος εξέλιξης της ζωγραφικής και επωάστηκε κυρίως στα εικονογραφημένα έντυπα με τη διάδοση της τυπογραφίας. Η 9η τέχνη, ως αφηγηματικό είδος, έχει περισσότερες αναφορές στον κινηματογράφο. Ωστόσο, κοινός παρονομαστής τους είναι το σκίτσο, κάτι που επιτρέπει σε έναν σχεδιαστή να καταπιάνεται κατά το μάλλον ή ήττον και με τα δύο. Γεγονός είναι ότι η γελοιογραφία, σε σχέση με τα κόμικς, διαθέτει μια αμεσότητα. Η ιδιότητά της να συμπυκνώνει νοήματα, χρονικά και χωρικά, την καθιστά ευκολότερη όχι μόνο στην πρόσληψη, αλλά και στη δημιουργία.
Κάποτε τα κόμικς θεωρούνταν από την Αριστερά, αλλά και από τις «πεφωτισμένες ελίτ» ή την Εκκλησία, σαν υποκουλτούρα ή/και προϊόν πολιτιστικού ιμπεριαλισμού. Ως ιστορικός και σκιτσογράφος πώς βλέπεις σήμερα αυτή την στάση;
Θεωρώ πως τέτοιου είδους απλοϊκές ψυχροπολεμικές προσεγγίσεις έχουν ξεπεραστεί από την πραγματικότητα. Ειδικά τα κόμικς έχουν πάψει προ πολλού να ταυτίζονται με τον καπιταλιστή Σκρουτζ Μακ Ντακ και τα υπερηρωικά σύμβολα του βορειοαμερικανικού μιλιταρισμού. Έφηβοι μαθητές στην Ευρώπη μαθαίνουν για το Ολοκαύτωμα και τη φρίκη του ναζισμού από εξαίρετα κόμικς όπως το Maus του Art Spiegelman και το Die Suche του Κέντρου Anne Frank. Μέσα από το πενάκι του Joe Sacco «ταξιδεύουμε» στην Παλαιστίνη της Ιντιφάντα, ενώ κόμικς όπως του Will Eisner και της Marjane Satrapi μας μεταφέρουν στις εβραϊκές φτωχογειτονιές του Μπρονξ και στο Ιράν της Ισλαμικής Επανάστασης, αντιστοίχως. Από graphic novels όπως το Μετζ Γιέγιερν του Πάολο Κοσι και το Αϊβαλί του Soloup ξαναθυμόμαστε το δράμα των λαών της Μ. Ασίας – και τι να πρωτοπεί κανείς για τη συγκινητική μεταφορά σε κόμικ της αυτοβιογραφίας του Χρόνη Μίσσιου, την περιπέτεια της λογικής του Logicomix ή για το αριστούργημα του Jacques Tardi για την Παρισινή Κομμούνα;
Ως μελετητής της Ιστορίας της πολιτικής γελοιογραφίας στη χώρα μας, διακρίνεται η ελληνική γελοιογραφία από κάποιο ιδιαίτερο ύφος, κάποια στάδια ή σχολές;
Πολύ συνοπτικά, πιστεύω ότι η Μεταπολίτευση και τα αισθήματα ελευθερίας που τη συνόδευσαν μετά από τα «πέτρινα χρόνια», προκάλεσε μια πρώτη τομή με την προδικτατορική, ελαφρώς αυτολογοκριμένη, επιθεωρησιακού τύπου γελοιογραφία που εκφραζόταν από «ιερά τέρατα» όπως ο Φωκίων Δημητριάδης, ο Αρχέλαος, ο Βασίλης Χριστοδούλου και άλλοι.
Όσον αφορά το ύφος, διακρίνω δύο κορυφαίους «μάστορες» της ελληνικής γελοιογραφικής τέχνης: τον Γιάννη Μποσταντζόγλου (Μποστ) και τον Γιάννη Ιωάννου. Ο μεν πρώτος έχει ήδη μείνει στην Ιστορία από τον συνδυασμό σκίτσου και επιτηδευμένα ανορθόγραφου σατιρικού λόγου, ο δε δεύτερος από τα πολιτικά κόμικς του. Και οι δύο παραμένουν μοναδικοί στο είδος τους και δύσκολα μπορεί κάποιος να τους μιμηθεί χωρίς να προδίδονται οι επιρροές του.
Ποια η κατάσταση στο χώρο του κόμικ και των νέων δημιουργών στη χώρα μας;
Αν και ο χώρος των κόμικς είναι αρκετά μικρός ώστε να μιλήσουμε για «ελληνική σκηνή», γεγονός είναι ότι τα τελευταία 10-15 χρόνια υπάρχει μια θεαματική ανάπτυξη των εκδοτικών προσπαθειών, των φεστιβάλ και των κάθε λογής διοργανώσεων -όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και αλλού στην Ελλάδα. Κάθε χρονιά οι νέοι δημιουργοί αυξάνονται, οι νέες εκδόσεις πολλαπλασιάζονται, ενώ αναβαθμίζεται και η ποιότητα της δουλειάς τους. Ορισμένοι έχουν ήδη επεκτείνει τις συνεργασίες τους με το εξωτερικό. Αισθάνομαι ότι -αν μη τι άλλο- υπάρχει ένας ενθουσιασμός και αυτό παρά τη γενικότερη παρακμή που παρατηρείται σε πλείστους άλλους τομείς.
* Το νέο άλμπουμ του Γιάννη Αντωνόπουλου «Όχι άλλο σώσιμο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Α/συνέχεια, Ησαΐα Σαλώνων 4-6, 11475, Αθήνα, τηλ.: 210 6441745, e-mail: [email protected], τιμή 12 ευρώ
