του Θανάση Μουσόπουλου
Κοντεύουν εκατό χρόνια από το «Μαύρο Πάσχα» της Ανατολικής Θράκης. Στον Δρόμο της Αριστεράς έχω δημοσιεύσει κείμενα σχετικά με την ιστορία και τον πολιτισμό της ενιαίας Θράκης, η οποία διασπάται μέσα σε πενήντα χρόνια σε τρία τμήματα. Η Βόρεια Θράκη / Ανατολική Ρωμυλία αυθαίρετα ενώθηκε το 1885 με τη Βουλγαρία. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, χωρίς να γίνει πόλεμος, με την ανακωχή των Μουδανιών οι Μεγάλες Δυνάμεις δίνουν με το «έτσι θέλω» την Ανατολική Θράκη στην Τουρκία.
Το 2022 τιμήσαμε τα εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Πληγή του 1922. Δεν είναι μόνο η Μικρασία και ο Πόντος που θρηνεί τα παιδιά της, είναι και η Θράκη. Από τους πρόσφυγες το 21% κατάγεται από την Ανατολική Θράκη.
Η αρχή των εθνοτήτων η αρχή του κακού. Νεότουρκοι και Βούλγαροι ακυρώνουν τις δυνατότητες συνύπαρξης των λαών περιοχής, «συνεργάζονται» στην εξαφάνιση της ελληνικής παρουσίας και των τεκμηρίων πολιτισμού.
Το 1913 Γερμανοί εισηγούνται συμπαγές τουρκικό κράτος σε Ανατολική Θράκη και Μικρασία. Κι αργότερα, οι Γάλλοι, Άγγλοι και Ιταλοί θέλουν να εξασφαλίσουν τα δικά τους συμφέροντα, γι’ αυτό έρχονται σε συνεννόηση με τον Κεμάλ.
Η Βουλή των Ελλήνων καθιέρωσε το Μαύρο Πάσχα της 6ης Απριλίου 1914 ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας του Θρακικού Ελληνισμού. Το 1914 είναι η αρχή, το 1922 είναι το πέρας της Τραγωδίας. Να σημειώσουμε ότι προηγήθηκε η απόφαση για την καθιέρωση σε πανελλήνια κλίμακα της 6ης Απριλίου ως «Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας του Θρακικού Ελληνισμού» εγκρίθηκε με σχετικό ψήφισμα στο «7ο Παγκόσμιο Συνέδριο Θρακών» που διεξήχθη στο Διδυμότειχο τον Ιούνιο του 2006.
***
Την 6η Απριλίου του 1914, την Κυριακή του Πάσχα, οι Νεότουρκοι επέλεξαν για να εκδιώξουν τους Έλληνες πολλών χωριών της επαρχίας Aρκαδιουπόλεως και της Bιζύης, αλλά και άλλων περιοχών. Το Μαύρο Πάσχα ήταν η αρχή μιας δεκάχρονης ματωμένης πορείας. Ο Γολγοθάς του Θρακικού Ελληνισμού. Την περίοδο 1913-18 233.000 Ανατολικοθρακιώτες εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πανάρχαιες πατρογονικές εστίες και να καταφύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα και σε χώρες του εξωτερικού.
Στην Ανατολική Θράκη οι Νεότουρκοι έδρασαν με βάση συγκεκριμένο σχέδιο, που αποσκοπούσε στην συνολική λύση του εθνολογικού προβλήματος της Θράκης με τον μαζικό εκτοπισμό των μη μουσουλμανικών πληθυσμών από την Κωνσταντινούπολη ως την Αδριανούπολη και την αντικατάστασή τους από συμπαγείς μουσουλμανικές μάζες, που προέρχονταν από τη Δυτική Θράκη, τη Βοσνία, την Ερζεγοβίνη, την Αλβανία και τη Μακεδονία
Αναμφίβολα, τα γεγονότα της περιόδου είναι δραματικά για όλον τον Ελληνισμό. Ιδιαίτερα εστιάζουμε το εταστικό βλέμμα στην περιοχή της Ανατολικής Θράκης, για την οποία ο Δημήτρης Μαυρίδης σημειώνει: «Η Ανατολική Θράκη αποτελούσε την κύρια εστία του θρακικού Ελληνισμού και ήταν προαύλιο της Κωνσταντινούπολης. Η Ανατολική Θράκη βρισκόταν υπό ελληνική διοίκηση από τον Ιούλιο του 1920 και είχε ενσωματωθεί στο ελληνικό κράτος από τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών. Σήμερα, η απώλεια της Ανατολικής Θράκης θεωρείται ότι συμπίπτει με τη Μικρασιατική Καταστροφή, στην πραγματικότητα όμως είναι αποτέλεσμα και επακόλουθό της. Ίσως είναι καιρός να μιλήσουμε και για τη Θρακική Καταστροφή, η οποία παραμένει άγνωστη, ανεξήγητη και ουσιαστικά αδικαιολόγητη. Είναι σκόπιμο να γνωρίζουμε τις συνθήκες και τις διεργασίες κάτω από τις οποίες συνέβησαν τα γεγονότα εκείνα […] Οπωσδήποτε, αν η Μικρασιατική Καταστροφή οφείλεται σε δυσμενείς αντικειμενικές συνθήκες, αυτό δεν είναι βέβαιο ότι ισχύει για την αντίστοιχη καταστροφή στη Θράκη».
***
Σημείωσα στον τίτλο ότι πρόκειται για «Προμελετημένο Έγκλημα», πράγμα που συνοπτικά θα τεκμηριώσω.
Συνταρακτικό είναι το βιβλίο «Η Κατάρα – ή Η Μάστιγα της Ασίας» (The Blight of Asia) (1926) του Αμερικανού Γενικού Προξένου στη Σμύρνη φιλέλληνα και ποιητή George Horton (1859 – 1942). Ο Χόρτον παρουσιάζει γεγονότα, όχι μόνο από την πυρπόληση της Σμύρνης, πριν και μετά τη μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, που ως αυτόπτης μάρτυρας έζησε. Διαβάζουμε: «Αμέσως μετά την εγκαθίδρυση του Συντάγματος το πρώτο βήμα της επικρατούσης εθνικότητας ήταν να στερεώσει την εξουσία της με μέτρα καταπιέσεως, εξαναγκασμού και εξοντώσεως. Οι Τούρκοι λοιπόν ξεκίνησαν εσκεμμένα να εξαναγκάσουν όλες τις μη Τουρκικές εθνικότητες να γίνουν από άποψη γλώσσας, δικαίου, συνηθειών και από όλες σχεδόν τις απόψεις “Οθωμανοί”» (σελ. 32).
Στον τόμο του Χόρτον σημαντικός είναι ο Πρόλογος του Christopher Woodhouse (1917 – 2001) Άγγλου στρατιωτικού, διπλωμάτη, φιλέλληνα και ιστορικού. Ξεκινά ο Πρόλογος με τις εξής φράσεις – διαχρονικής σημασίας: «Ο εικοστός αιώνας είναι γεμάτος από φρικιαστικές πράξεις. Σήμερα οι φρικιαστικές πράξεις βρίσκουν μια τόσο μεγάλη δημοσιότητα, ώστε είναι εύκολο να ξεχάσει κανείς μια απ’ τις πιο πρόσφατες και πιο τρομερές, την καταστροφή και τις σφαγές της Σμύρνης του 1922. Και δεν ήταν αυτή η μόνη του αιώνα, γιατί, όπως μας υπενθυμίζει ο George Horton με το τόσο εύγλωττο βιβλίο του “The Blight of Asia” είχαν λάβει χώρα και νωρίτερα σφαγές Ελλήνων κατοίκων της Φώκαιας και Αρμενίων σε όλη την έκταση της Μικράς Ασίας».
Δεύτερη πηγή μας είναι το έργο του Κωνσταντίνου Απ. Βακαλόπουλου, «Ιστορία του Βόρειου Ελληνισμού – ΘΡΑΚΗ», Εκδοτικός οίκος αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 1990, σελ. 568. Έχει πολλά στοιχεία για τη ματωμένη αυτή περίοδο. Επιλέγουμε μία ενότητα: «Αν οι εμπειρίες των βουλγαρικών κατοχών υπήρξαν τραυματικές για το ελληνικό στοιχείο της Δυτικής Θράκης, αντίστοιχο χαρακτήρα με πολύ μεγαλύτερη ένταση και αγριότητα προσέλαβαν οι διώξεις των ελληνικών πληθυσμών της Ανατολικής Θράκης κατά την διάρκεια του πρώτου παγκόσμιου πολέμου. Στον γεωγραφικό αυτόν χώρο οι Νεότουρκοι έδρασαν με βάση συγκεκριμένο σχέδιο, που αποσκοπούσε στην συνολική λύση του εθνολογικού προβλήματος της Θράκης με τον μαζικό εκτοπισμό των μη μουσουλμανικών πληθυσμών από την Κωνσταντινούπολη ως την Αδριανούπολη και την αντικατάστασή τους από συμπαγείς μουσουλμανικές μάζες, που προέρχονταν από τη Δυτική Θράκη, τη Βοσνία, την Ερζεγοβίνη, την Αλβανία και τη Μακεδονία. Στην υλοποίηση του εξοντωτικού αυτού σχεδίου οι Νεότουρκοι είχαν την θερμή γερμανική συμπαράσταση, που στόχευε φυσικά σε πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες στον οθωμανικό χώρο» (σελ. 287).
***
Το 1914 τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο εξόντωσης τους Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης, μια μαύρη περίοδος: διωγμοί, δολοφονίες, αρπαγές, λεηλασίες. Πολλοί οδηγούνται σε καταναγκαστικά έργα – αμελέ ταμπουρού.
Ο Αρχιμανδρίτης Αλέξανδρος Παπαδόπουλος, Οι διώξεις των Ελλήνων στην Τουρκία πριν από τον ευρωπαϊκό πόλεμο, αναφέρει: «H Teskilat-i Mahsusa («Ειδική Οργάνωση») ήταν μια τουρκική παραστρατιωτική μονάδα που συχνά χρησιμοποιήθηκε κατά τη Γενοκτονία για να συντονίζει τις επιθέσεις κατά των μειονοτήτων. Έκθεση με ημερομηνία 8 Απριλίου 1914, που συντάχθηκε από μία εκ των ξένων πρεσβειών στην Κωνσταντινούπολη, αναφερόταν σε «Ειδικές Επιτροπές» που επιχειρούσαν στην περιοχή της Θράκης κατατρομοκρατώντας Έλληνες και αναγκάζοντάς τους να φύγουν. Με τη βοήθεια της αστυνομίας ιδιοποιούνταν ακίνητα και υποχρέωναν τους ενοίκους τους να υπογράφουν δήλωση ότι έφευγαν με δική τους βούληση».
***
Ο Άγγλος πολιτικός Λοϋδ Τζωρτζ αναφερόμενος στην συνθήκη της Λωζάνης είπε: «Γράφθηκε η αισχρότερη σελίδα της Ευρωπαϊκής ιστορίας» Χαρακτήρισε την απόφαση της εκδιώξεως του Ελληνικού στοιχείου από την Ανατολική Θράκη, Μ. Ασία και Πόντο ως «κάκιστη και αισχρή λύση για την οποία ο κόσμος θα υποστεί βαριά ποινή κατά τα προσεχή εκατό χρόνια».
