Η αφορμή να γνωρίσω τον Κώστα Μοσχόπουλο και το έργο του ήταν ένα άρθρο-παρουσίαση στην εφημερίδα μας.
Ένας άνθρωπος της θάλασσας, με τριανταπέντε χρόνια στα καράβια, αλλά και δεινός αφηγητής και κυρίως ευαίσθητος άνθρωπος που δεν αρκέστηκε στην επιδερμική γνώση ανθρώπων και τόπων που ανακάλυψε στα ταξίδια του σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της Γης.
Συναντηθήκαμε κι άκουσα κι άλλες συναρπαστικές ιστορίες. Κανονίζαμε μια συνέντευξη όταν ξαφνικά ένα από τα τέσσερα βιβλία που έχει δημοσιεύσει απέκτησε μια ξεχωριστή επικαιρότητα: «Κρουαζιέρα στο ναυάγιο του Τιτανικού – και άλλες ναυτικές ιστορίες» ο τίτλος του (εκδόσεις Νησίδες) και εύλογα θέλησα να επισπεύσουμε τη συζήτησή μας.
Άλλωστε όπως ανακάλυψε η εταιρεία που είχε το βαθυσκάφος των πολυεκατομμυριούχων είναι η RMS Titanic η ίδια που ξέκανε την επιχείρηση του 1996 στην οποία αναφέρεται το βιβλίο, ενώ ένας από τους νεκρούς είναι ο Paul Henri Nargeolet που ήταν υπεύθυνος της επιχείρησης και τώρα ήταν ξανά υπεύθυνος και στο βαθυσκάφος. Τον αναφέρει μάλιστα στο βιβλίο ενώ η σύζυγός ήταν τότε στο επίσημο δείπνο με το καπετάνιο-φωτογραφία του δείπνου υπάρχει επίσης στο σχετικό κείμενο του βιβλίου.
«Τα βιβλία είναι αφιερωμένα σε αυτούς και στα 12.521.337 Αφρικανών που μεταφέρθηκαν με τα δουλεμπορικά στον Ατλαντικό και από αυτούς πέθαναν 1.818.681 και τους πέταξαν τροφή τους καρχαρίες. Όλα αυτά τα έτη 1501-1866»
Σε τι αναφέρεται το κείμενο που έδωσε τον τίτλο στο βιβλίο; Είναι μια πραγματική κρουαζιέρα στο ναυάγιο του Τιτανικού;
Όλες οι ιστορίες που αφηγούμαι και στα τέσσερα βιβλία είναι αληθινές. Στα τέλη Αυγούστου του 1996 σαλπάρει από τη Νέα Υόρκη το κρουαζιερόπλοιο Island Breeze, με Έλληνα πλοίαρχο.
Τελικός προορισμός το πλάτος φ 410 44΄ Βόρειο και μήκος λ 0490 55΄ Δυτικό, που είναι το ναυάγιο του Τιτανικού.
Επίσημοι καλεσμένοι είναι οι διασωθέντες από το ναυάγιο, κυρία Edith Haisman 99 χρονών και ο κύριος ο Michael Navratil 88 χρονών.
Από τα τέλη του Ιουλίου επιχειρούν στην περιοχή του ναυαγίου το εξερευνητικό σκάφος Ναδίρ με το βαθυσκάφος Nautile.
Ο σκοπός της επιχείρησης είναι να σηκώσουν από τον βυθό μια λαμαρίνα βάρους 25 τόνων. Ταυτόχρονα συλλέγουν από τον βυθό διάφορα αντικείμενα, τα οποία θα εκτεθούν σε διάφορες εκθέσεις σε όλο τον κόσμο αλλά και στη Ελλάδα. Επικεφαλής της επιχείρησης είναι ο P.H.Nargeolet, απόστρατος αξιωματικός του Γαλλικού ναυτικού, με πολλές καταδύσεις στο ναυάγιο του Τιτανικού. Ο αναγνώστης μεταξύ άλλων διαβάζει ότι το παραμικρό ρήγμα στο βαθυσκάφος θα έφερνε την ενδόρρηξη (έκρηξη προς στα μέσα) και θα έπαιρνε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο για να πεθάνουν, δηλαδή δεν θα καταλάβαιναν τίποτα.
Πώς προέκυψαν γενικά οι ιστορίες, είναι από προσωπικές εμπειρίες από τα 39 χρόνια που ταξίδεψες στις θάλασσες του κόσμου;
Η συγγραφή των ιστοριών ήταν μια εσωτερική ανάγκη δική μου και, όπως ανακαλύφθηκε στην πορεία, και άλλων ναυτικών. Τα τελευταία χρόνια έχουν γραφτεί από περίφημους λογοτέχνες ναυτικά βιβλία, συνεπώς ήταν εποχή να γράψει ξανά και ένας άνθρωπος της θάλασσας. Ένας από τους παιδικούς «φίλους» ήταν ο Αντρέας Καρκαβίτσας που το 1899 έγραψε το βιβλίο «Τα λόγια της Πλώρης» που ακόμα και σήμερα διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον. Στα τέσσερα βιβλία που εκδόθηκαν από τις «Νησίδες» από το 2019 έως το 2022 συγκεντρώνω ιστορίες από το 1920 μέχρι το 2020. Όπως είναι γνωστό, το Εμπορικό Ναυτικό στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο είχε περισσότερα θύματα από το Πολεμικό Ναυτικό. Είναι γνωστό ότι, αν δεν υπήρχαν τα «κονβόι του θανάτου» με Έλληνες, Αμερικάνους, Εγγλέζους, Σουηδούς και άλλους ναυτικούς, ο πόλεμος θα τελείωνε το 1947. Επίσης είναι γνωστό πως αν οι σύμμαχοι βομβάρδιζαν τα γερμανικά εργοστάσια, και όχι τις γερμανικές πόλεις, ο πόλεμος θα τελείωνε το 1943. Φυσικά πάρα πολλοί από τους Έλληνες που συμμετείχαν στις νηοπομπές κατέληξαν στα ξερονήσια και στον θάνατο.
Αφιερώνεις τα βιβλία σου στα 40 εκατομμύρια των Αφρικανών «που δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια της αρπάγης στα χρόνια της δουλείας». Γιατί επέλεξες αυτή την αφιέρωση;
Τα βιβλία είναι αφιερωμένα σε αυτούς και στα 12.521.337 Αφρικανών που μεταφέρθηκαν με τα δουλεμπορικά στον Ατλαντικό και από αυτούς πέθαναν 1.818.681 και τους πέταξαν τροφή τους καρχαρίες. Όλα αυτά τα έτη 1501-1866. Υπάρχουν σπουδαίοι άνθρωποι, μεταξύ αυτών και ο Eric Williams, που ισχυρίζονται ότι τα χρήματα για να στηθεί το τότε ανερχόμενο μοντέλο οικονομίας που λέμε καπιταλισμό βγήκαν από τα κέρδη του δουλεμπορίου και την απλήρωτη εργασία εκατομμυρίων αυτοχθόνων (Ινδιάνων), συμβασιούχων αμίσθων εργατών και Αφρικανών. Πολλές χώρες το 1600 ήταν αρχοντοχωριάτισσες με κεφαλοχώρια, και με τα κέρδη της δουλείας έγιναν αυτοκρατορίες.
Σήμερα τα θύματα της σύγχρονης δουλείας δεν είναι 40 εκατ.(μετρήσεις 2018) αλλά 50 εκατ. (μετρήσεις 2021). Μπορεί κάποιος να επισκεφτεί το www. globalslaveryindex.org και να δει πόσοι σύγχρονοι δούλοι υπάρχουν στις δημοκρατίες μας και στη Ελλάδα.
Οι ιστορίες που αναφέρεις με τον Οτέλο Ντε Καρβάλιο είναι προϊόν μυθοπλασίας ή πρόκειται για πραγματικές συναντήσεις; Τι είναι αυτό που κρατάς από την προσωπικότητά του;
Ο νεαρός υποπλοίαρχος της ιστορίας το 1971 πηγαίνει με το φορτηγό πλοίο του στην Beira της Μοζαμβίκης με ένα φορτίο καλαμπόκι που είναι βρεγμένο και συναντά τον στρατιωτικό διοικητή για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα.
Διοικητής είναι ο λοχαγός ο Οτέλο. Το 1988 στη Σύρο ο Οτέλο Καρβάλιο ανακηρύσσεται επίτιμος δημότης της Ερμούπολης όπου θα συναντηθεί με τον παλιό γνωστό καπετάνιο.
Το 1991 ο καπετάνιος περνώντας με το κρουαζιερόπλοιό του από την Λισαβόνα συναντά τον Ταξίαρχο Οτέλο που είναι σε κατ’ οίκον περιορισμό και μετά συνεχίζει το ταξίδι για τη Στοκχόλμη, για να συναντήσει μια αξέχαστη αγαπημένη μετα από είκοσι χρόνια.
Χωρίς να είμαι ειδικός στην ιστορία του Οτέλο, θεωρώ πως ήταν μια σπουδαία προσωπικότητα, διότι το 1974 μαζί με άλλους έριξαν τη δικτατορία του Σαλαζάρ. Ένα από τα αποτελέσματα της «Επανάστασης των Γαρυφάλλων», ήταν όλες οι αποικίες της Πορτογαλίας να ελευθερωθούν, μερικές μετά από 500 χρόνια!
Εσύ ποια από τα αφηγήματά σου ξεχωρίζεις και γιατί;
Δύσκολη ερώτηση. Θα σου πω για τους αναγνώστες μου που σίγουρα εκπλήσσονται διαβάζοντας το «Ταξιδεύοντας στις θάλασσες του κόσμου» για την επίσκεψη μου στο μνήμα του τελευταίου Παλαιολόγου Φερδινάνδου στο Μπαρμπάντος.
Στο «Κλείνοντας το μάτι στα κύματα» ο αναγνώστης διαβάζει για ένα ναυτικό που πηγαίνοντας στο Μοντεβιδέο, βλέπει το ναυάγιο του Γερμανικού θωρηκτού Graff von Spee που το είχε ανατινάξει ο κυβερνήτης του για να μην πέσει στα χέρια των Εγγλέζων.
Ο ίδιος ναυτικός και το πλοίο του ένα χρόνο μετά συλλαμβάνονται από Γάλλους του Βισύ και οδηγούνται στο Ντακάρ της Σενεγάλης όπου υπάρχουν αλλά 40 ελληνικά πλοία αιχμαλωτισμένα. Σε μια φάση θα δραπετεύσουν δυο λέμβοι εκ των οποίων η μια θα χαθεί, αλλά ο ήρωας της ιστορίας θα διασωθεί. Οι αναγνώστες αυτής της ιστορίας θα διαβάσουν ότι οι Γερμανοί κατακτητές έφυγαν από την Βόρεια Ελλάδα στα τέλη Οκτωβρίου του 1944 αλλά από την Κρήτη και τέσσερα νησιά των Δωδεκανήσων στα τέλη Ιουνίου του 1945, ενώ σε όλη η Ευρώπη ο πόλεμος είχε τελειώσει στις 8 και 9 Μαΐου.
Στο «Amazonia mon Amour» θα διαβάσει για μια κρουαζιέρα από το Μπελέμ μέχρι το θρυλικό Μανάος στον Αμαζόνιο.
Σε ένα από τα ταξίδια ο καλύτερος πιλότος της εποχής πεθαίνει στο πλοίο από καρδιακή προσβολή και ενώ η σορός έχει σταλεί από το Μανάος η οικογένεια του περιμένει το πλοίο να γυρίσει στο Μπελέμ για να γίνει η τελετή.
Ο Έλληνας καπετάνιος και οι αξιωματικοί μαζί με αρκετές κοπέλες που δούλευαν στο πλοίο παρακολουθούν στον καθεδρικό ναό συγκινημένοι την τελετή, και στο τέλος ο καθολικός ιερέας παίζει στο όργανο το αγαπημένο τραγούδι του μακαρίτη, το «Πιο καλή είναι η μοναξιά από σένα που σε χάνω» του Γ. Πάριου!
Παραλείπω να πω σε αυτήν τη συνέντευξη, λόγω ελλείψεως χώρου, για τις αισθηματικές γνωριμίες των ναυτικών στα λιμάνια του κόσμου.
