του Κώστα Γκιώνη
Προπολεμικά
Η Ελλάδα και πριν τον πόλεμο βρισκόταν σε δυσχερή οικονομική κατάσταση. Η άφιξη 1,5 εκατομμυρίων Ελλήνων από τη Μικρά Ασία το 1922, και η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929, έφεραν την Ελλάδα το 1932 σε μια κατάσταση αδυναμίας να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος της, με αποτέλεσμα τη χρεοκοπία και τη μεγάλη υποτίμηση της δραχμής. Ενδεικτικό της φτώχειας, που αποτυπώνεται στις έρευνες εκείνης της εποχής, είναι ότι ο μέσος Έλληνας κατανάλωνε 18 κιλά κρέας και 3 κιλά ψάρι τον χρόνο, ενώ ο Άγγλος 63 κιλά κρέας και 15 κιλά ψάρι. Ο μέσος όρος ζωής του Έλληνα ήταν τα 50 χρόνια, του Άγγλου 62, του Ολλανδού 63 και του Σουηδού 64.
Ο μεσοπόλεμος ήταν μια μακρά περίοδος πολιτικής αστάθειας. Δικτατορίες, εκλογές νοθείας, συνεχείς αλλαγές κυβερνήσεων, εκκαθαρίσεις πολιτικών αντιπάλων, πραξικοπήματα… Η είσοδος στον πόλεμο και ο θρίαμβος της Αλβανίας ακολουθήθηκαν από την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς, η οποία επέτεινε ακόμα περαιτέρω τη φτωχοποίηση του ελληνικού λαού. Σε αυτήν την κατάσταση βοήθησαν και αρκετοί «συμπατριώτες» μας…
Ένα από τα αποτελέσματα ήταν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι να χάσουν τα σπίτια τους, αφού αναγκάστηκαν, προκειμένου να επιβιώσουν ή να σώσουν συγγενείς τους, να τα πουλήσουν σε εξευτελιστικές τιμές σε πλούσιους επιχειρηματίες και σε μαυραγορίτες. Οι οποίοι, όπως θα δούμε παρακάτω, αγόραζαν σπίτια ακόμη και για μία ή δύο χρυσές λίρες! Ήταν η πρώτη επιχείρηση καταλήστευσης των πιο ευάλωτων λαϊκών στρωμάτων σε τέτοια ευρεία κλίμακα. Σήμερα, στην «ελεύθερη» Ελλάδα, κανείς δεν πουλά το σπίτι του για έναν τενεκέ λάδι. Απλά του το παίρνει η τράπεζα…
Κυβέρνηση δοσιλόγων και «αποζημίωση» των κατακτητών
«Ο νικητής, εάν είναι έξυπνος, θα εμπιστευθεί εις πρόσωπα της εθνικότητας του νικημένου λαού, που δεν έχουν ούτε χαρακτήρα, ούτε τιμή, τον ρόλο του δεσμοφύλακος, διότι γνωρίζει ότι τα πρόσωπα ταύτα θα τον βοηθήσουν εις το έργον της ολοκληρωτικής υποδουλώσεως των συμπατριωτών των…» (Αδ. Χίτλερ, «Ο Αγών μου»)
Από τις πρώτες μέρες της κατοχής ξεκίνησαν οι συζητήσεις των Γερμανών με φιλοναζιστικές και ακροδεξιές οργανώσεις, καθώς και με ανώτατους στρατιωτικούς, για να σχηματίσουν κυβέρνηση με ντόπιους, κατά το δόγμα Χίτλερ. Και βρήκαν αρκετούς πρόθυμους. Στις 30 Απριλίου 1941 ορκίστηκε η πρώτη κυβέρνηση δοσιλόγων με πρωθυπουργό τον αντιστράτηγο Γ. Τσολάκογλου. Επί της ουσίας όλα τα μέλη της ήταν ανδρείκελα, αφού την πραγματική εξουσία είχαν ο πληρεξούσιος της Γερμανίας στην Ελλάδα πρέσβης Γκίντερ Άλτενμπουργκ και ο Ιταλός πληρεξούσιος Πελεγκρίνο Γκίτζι.
Στις 18 Ιουλίου του 1941 η κυβέρνηση Τσολάκογλου ήρθε σε συμφωνία με τους Γερμανούς, να πληρώνει μηνιαία αποζημίωση για τα έξοδα συντήρησης του στρατού κατοχής! Ενώ οι Γερμανοί ζητούσαν το 50% του εθνικού εισοδήματος, το 1941-42 πήραν το 113,7% όπως αναφέρει και ο Μανώλης Γλέζος στο βιβλίο του «Και ένα μάρκο να ήταν».
Η «αποζημίωση» στην πλούσια Γαλλία ήταν 70 δραχμές ανά κατοχικό στρατιώτη, στη φτωχή Ελλάδα έφτανε τις 110 δραχμές!
Οικονομικός δοσιλογισμός
Μέσα λοιπόν σ’ αυτόν τον όλεθρο της τριπλής κατοχής (γερμανικής, ιταλικής, βουλγαρικής) γενικεύθηκε η πείνα και η εξαθλίωση, και αναδείχθηκε μια νέα αδίστακτη οικονομική ελίτ, που αδιαφορούσε πλήρως για τη δυστυχία του λαού, εμπορευόταν τον θάνατο και επεδείκνυε ξεδιάντροπα το πλούτο της.
Η συνεχιζόμενη κατάρρευση της οικονομίας, το πληθωριστικό χάος, αλλά και τα τεράστια κέρδη αυτών που συνεργάζονταν με τους κατακτητές, ωθούσαν και άλλες επιχειρήσεις σε συνεργασία με τους κατακτητές. Από στοιχεία του ΕΒΕΑ (Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών), τα συνεργασθέντα πρόσωπα σε Αθήνα και Πειραιά ήταν 2.500. Στην Τράπεζα της Ελλάδας εμφανίζονται 8.000 ως συναλλαγέντες με τον εχθρό, ενώ 6.500 νέες επιχειρήσεις συστάθηκαν κατά τη διάρκεια της κατοχής!
Από τους πρώτες μέρες τις κατοχής, οι γερμανικές επιχειρήσεις έκαναν συμφωνίες μακράς διάρκειας με τις ελληνικές βιομηχανίες προκειμένου να ελέγξουν την αγορά πολύτιμων ορυκτών (πυρίτης, σιδηρομετάλλευμα, χρώμιο, νικέλιο, μαγγάνιο, γρανίτης). Μ’ αυτόν τον τρόπο οι Γερμανοί εξασφάλισαν τον έλεγχο των περισσοτέρων ορυχείων και βιομηχανιών, όπως Λοκρίς Νικέλιον, Βωξίτες Δελφών, Βωξίτες Παρνασσού, Πυριτιδοποιείο (του Πρόδρομου Μποδοσάκη-Αθανασιάδη). Τέτοιες συμφωνίες υπέγραψε ο γερμανικός κολοσσός Krupp με 26 ελληνικές εταιρείες. Επίσης η Βέρμαχτ έπαιρνε καθημερινά 2.800.000 τσιγάρα από τις 11 μεγαλύτερες ελληνικές καπνοβιομηχανίες.
Οι κλωστοϋφαντουργικές επιχειρήσεις πήγαιναν τόσο καλά με τις παραγγελίες, ώστε οι 20 μεγαλύτεροι εργοστασιάρχες ζήτησαν ανταλλακτικά και μηχανήματα από τους Γερμανούς για να μπορούν να ανταποκριθούν στη ζήτηση. Η Αθηναϊκή Χαρτοποιία ζήτησε και πέτυχε την απαλλοτρίωση των γειτονικών οικοπέδων για την επέκταση του εργοστασίου της.
Ο Νοϊμπάχερ, στην κατάθεσή του στο Δικαστήριο Εγκλημάτων Πολέμου της Νυρεμβέργης, ανέφερε ότι οι έμποροι στην Αθήνα εισήγαγαν προϊόντα από την Γερμανία με σταθερή ισοτιμία 1 μάρκο=60 δραχμές, και τα μεταπουλούσαν στη μαύρη αγορά με ισοτιμία 1 μάρκο= 30.000 δραχμές!
Μαζί με όλους αυτούς τους κατέχοντες, που βρήκαν την ευκαιρία να αυγατίσουν τις ήδη μεγάλες περιουσίες τους, υπήρξε ένα κομμάτι του περιθωρίου χωρίς κανένα ηθικό φραγμό, ένα απάνθρωπο κύκλωμα μεσαζόντων (καταδότες, διερμηνείς, πληροφοριοδότες, εκβιαστές κ.λπ.), που αναλάμβαναν έναντι τεράστιων αμοιβών να μεσολαβήσουν στο στρατό κατοχής για να απελευθερωθούν συμπατριώτες μας. Ενδιαφέρονταν για οτιδήποτε θα μπορούσε να τους αποφέρει πολύ χρήμα: χρυσό, κοσμήματα, έργα τέχνης, οικόπεδα, πολυκατοικίες, κεντρικά καταστήματα κ.ά.
Από τα 350.000 ακίνητα που άλλαξαν χέρια το 1941-44, τα 150.000 αγοράστηκαν για λιγότερο από 3 χρυσές λίρες έκαστο! Το 1947 οι αγοραστές υποστήριξαν πως η Ομοσπονδία Πωλησάντων, που επεδίωκε την ακύρωση των αγοραπωλησιών, αποσκοπούσε στην ανατροπή του κοινωνικού συστήματος…
Οι μαυραγορίτες
Έτσι εμφανίστηκε μια νέα τάξη νεόπλουτων, οι οποίοι ξεδιάντροπα επιδείκνυαν τα πολλά χρήματά τους. Πολύ ωραία ο Δημήτρης Ψαθάς το αποτυπώνει στο κείμενό του «Μαυραγορίτες – Οι νέοι κύριοι»: «Επισημότης. Βραδυά μεγάλη. Παγερότης αυστηρού πρωτοκόλλου βασιλεύει στο ανάκτορο. Η αυτού εκλαμπρότης ο οικοδεσπότης κόμης Εμμανουήλ Στραβομαούνας –άλλοτε γνωστός ως Μανωλάκης ο Σαχλέουρας– σφιγμένος στο φράκο του υποδέχεται τους υψηλούς του καλεσμένους με τη σοβαρότητα που επιβάλλουν τα φρέσκα εκατομμύρια του…».
Οι κτηματομεσιτικές εταιρείες ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια: ΒΕΡΙΤΑΣ Α.Ε. (Σταδίου 50), Αστική Αγορά, Μεταπωλητής, Salle Drouot, Αίθουσα Μεταπωλήσεων και Δημοπρασιών Παράδεισος, Πρόβου (Πανεπιστημίου 18), Αλάσκα (Εμμ. Μπενάκη 8), Πλάτων Αναστασόπουλος (Αριστείδου 1), Γραφείο Κτηματικών Συναλλαγών Στ. Κωνσταντινίδη (Πλ. Αγ. Γεωργίου Καρύτση 6), Ι. Σωτηρόπουλος (Πανεπιστημίου και Θεμιστοκλέους 1). Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πωλησάντων, σε υπόμνημά της τον Ιούλιο του 1946, αναφέρει ότι τα ακίνητα που άλλαξαν χέρια κατά τη διάρκεια της κατοχής ήταν 350.000:
Πωλήσεις ακινήτων
Έτη Ακίνητα
1941 96.000
1942 163.000
1943 66.000
1944 25.000
Σύνολο 350.000
Σε λίστα που εξέδωσε η Ομοσπονδία Πωλησάντων φαίνεται πόσα ακίνητα αγόραζε ο κάθε αγοραστής:
Οι αγοραστές
1 ακίνητο 40.000 άτομα
2 ακίνητα 10.000 άτομα
3 ακίνητα 5.000 άτομα
4-10 ακίνητα 3.000 άτομα
11-20 ακίνητα 1.500 άτομα
21-50 ακίνητα 400 άτομα
51 και άνω 100 άτομα
Δηλαδή 5.000 άτομα βγήκαν πλουσιότερα από την κατοχή αγοράζοντας πάνω από 4 σπίτια. Η Ομοσπονδία Πωλησάντων αναφέρει 24 ονόματα που αγόρασαν από 8 έως 120 ακίνητα επί Κατοχής. Ξεχωρίζει η εταιρεία Παπαλεξανδρή και Στεργίου, που μόνο την περίοδο 1941-42 αγόρασε στα Σπάτα 109 ακίνητα (χωράφια, οικόπεδα, αμπέλια, ελαιώνες, σπίτια κ.ά.), όπως και 4 ακόμη γνωστοί δοσίλογοι.
Άλλη γνωστή πηγή πληροφόρησης είναι το «Ειδικό Βιβλίο Απογραφής», όπου αναφέρονται 524 ονόματα αγοραστών. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται 28 βιομήχανοι, 10 επιχειρηματίες, 1 εφοπλιστής, 18 κτηματίες, 4 δικηγόροι, 81 έμποροι, 13 νομικά πρόσωπα (εκ των οποίων και η Εθνική Τράπεζα), ακόμη και 3 Εβραίοι (μέχρι το 1943). Από τις πιο επώνυμες οικογένειες που εμφανίζονται στο αρχείο είναι οι οικογένειες Παπαστράτου, Λαναρά, Βασιλειάδη, Καρέλλα, Χυτήρογλου. Επίσης υπάρχει το όνομα της Ελένης Βουλπιώτη (συζύγου του Ιωάννη Βουλπιώτη, αντιπροσώπου της Ζήμενς στην Ελλάδα), η οποία το 1941 αγόρασε 6 ακίνητα για 1-2 λίρες το καθένα!
Οι τιμές αγοράς
Τιμή αγοράς* Αριθμός ακινήτων
0,10-3 150.000
3-50 100.000
50-200 80.000
200-4.000 20.000
* Σε χρυσές λίρες.
Μεταπελευθερωτικές υποσχέσεις
Με το τέλος της ναζιστικής κατοχής, τον Οκτώβρη του 1944, αποκαλύφθηκε το μέγεθος της καταστροφής. Η χώρα είχε απωλέσει το 13% του πληθυσμού και το 23% των οικοδομών. Καταστράφηκαν 3.700 πόλεις, χωριά και οικισμοί, και 1.200.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι. Το 18% του αστικού πληθυσμού ζούσε χωρίς στέγη, νερό, ηλεκτρικό και αποχέτευση.
Οι υποσχέσεις περί επανόρθωσης των αδικιών, πολλές. Ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός δύο φορές σε ραδιοφωνική εκπομπή από το Κάιρο, τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο του 1942, μιλούσε για ακύρωση των αγοραπωλησιών. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ως πρωθυπουργός της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, έλεγε στις 18 Οκτωβρίου 1944: «Υποστηρίζουμε κατά γενικήν αρχήν, ότι ουδείς δύναται να γίνη πλουσιώτερος μετά την 28η Οκτωβρίου 1940. Τούτο είναι εθνικό ζήτημα». Ο αντιβασιλέας Δαμασκηνός επίσης τόνιζε: «Η ακύρωσις των αγοραπωλησιών τούτων είναι έργο απονομής υψίστης δικαιοσύνης. Η μεγαλύτερη χαρά της ζωής μου θα είναι η στιγμή της υπογραφής του σχετικού νόμου, τον οποίο θα υπογράψω και με τα δύο μου χέρια».
Κάτω από τη μεγάλη πίεση του κόσμου, δύο μέρες πριν τις εκλογές της 29ης Μαρτίου του 1946, η κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη, με υπουργό Δικαιοσύνης τον Γεώργιο Μαύρο (τον μεταπολιτευτικό πρόεδρο της Ένωσης Κέντρου), εξέδωσε τη Συντακτική Πράξη 114/1946, που ακύρωνε τις κατοχικές πωλήσεις μικροϊδιοκτησιών, υπέρ των πωλητών και των κληρονόμων τους. Το ποσό που θα επέστρεφαν οι μικροϊδιοκτήτες στους αγοραστές, όπως και το θέμα των αγοραπωλησιών της μεγάλης ακίνητης περιουσίας, θα ήταν αρμοδιότητα της νέας βουλής.
Οι αγοραστές αντεπιτίθενται
Όλο αυτό το θέμα εξόργισε τους αγοραστές, οι οποίοι επισκέφθηκαν τον υπουργό Δικαιοσύνης Γεώργιο Μαύρο. Εκεί αποκαλύφθηκε ότι η κυβέρνηση πριν πέντε μέρες τους είχε υποσχεθεί, ότι δεν θα καταθέσει καμία ρύθμιση πριν τις εκλογές. Τον Δεκέμβρη του 1946, η Ομοσπονδία Αγοραστών ανέθεσε την υπόθεση σε δύο διακεκριμένους νομικούς, τον Χρήστο Πράτσικα και τον Μιχαήλ Δένδια. Αυτοί οι δύο χαρακτήρισαν τη Συντακτική Πράξη 114/1946 άκυρη, ανίσχυρη, ανεφάρμοστη και αντισυνταγματική! Πολλοί πολιτικοί, για ψηφοθηρικούς λόγους, δήλωναν την αλληλεγγύη τους τόσο στην Ομοσπονδία Αγοραστών όσο και στην Ομοσπονδία Πωλησάντων…
Στα μέσα του 1947 ξεκινούν οι μαζικές συλλήψεις κομμουνιστών και φιλοεαμικών πολιτών κατ’ εντολήν του υπουργού Δημόσιας Τάξης Ναπολέοντα Ζέρβα. Ανάμεσα στους χιλιάδες συλληφθέντες και εξορισθέντες είναι και ο αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Πωλησάντων Λεων. Κοκκοράκης, ο γενικός γραμματέας Εκτ. Ψαλιδόπουλος, ο νομικός σύμβουλος Ηλίας Κούκης, ο Ηλίας Ηλιού και πολλά άλλα μέλη του συλλόγου. Η Ομοσπονδία των Αγοραστών πανηγυρίζει, λέγοντας ότι είχε προειδοποιήσει πως η Ομοσπονδία Πωλησάντων αποσκοπούσε, μέσω της ακύρωσης των αγοραπωλησιών, στην ανατροπή του κοινωνικού συστήματος προς όφελος των εχθρών της χώρας!
Ο Αντώνης Αθηνογένης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Πωλησάντων, απαντά: «Μας αποκαλούν όψιμους εθνικόφρονες. Ποιοι; Που και ’γώ δεν ξεύρω πού πιστεύουν. Εχθές πίστευαν εις τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι, σήμερα πιστεύουν στον Βούδα, αύριο εις τον Μωάμεθ, μεθαύριο εις τον Σατανά κ.τ.λ., αναλόγως των λιρών».
Στα χρόνια της κατοχής εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι αναγκάστηκαν, προκειμένου να επιβιώσουν ή να σώσουν συγγενείς τους, να πουλήσουν τα σπίτια τους σε πλούσιους επιχειρηματίες και σε μαυραγορίτες – οι οποίοι τα αγόραζαν ακόμη και για μία ή δύο χρυσές λίρες…
Το σχέδιο Λαδά
Στις 23/8/1947 παραιτήθηκε ο πρωθυπουργός Μάξιμος και στις 31/8 ο Κ. Τσαλδάρης, έχοντας κοινοβουλευτική πλειοψηφία, σχημάτισε κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος. Οι Αμερικανοί με παρέμβασή τους απαίτησαν την παραίτηση της κυβέρνησης, απειλώντας με διακοπή της παροχής βοήθειας! Σε μία εβδομάδα, η κυβέρνηση δουλικά υπάκουσε και στις 7/9 ορκίστηκε κυβέρνηση υπό τον Θεμ. Σοφούλη… Στις 8/1/1948 η κυβέρνηση έθεσε και τυπικά το ΚΚΕ εκτός νόμου με τον νόμο 509/1947 «Περί προστασίας του κοινωνικού καθεστώτος», τον οποίο εισηγήθηκε ο υπουργός Δικαιοσύνης Χρήστος Λαδάς.
Ο Χρήστος Λαδάς τον Απρίλη του 1948 κατέθεσε εισηγητική έκθεση όπου αναγνώριζε την ακυρότητα όλων των αγοραπωλησιών ακινήτων της κατοχής, και προέβλεπε την επιστροφή τους στους πωλητές και στους κληρονόμους αυτών. Η εισηγητική έκθεση δημιούργησε σοβαρά προβλήματα εντός των κυβερνητικών βουλευτών: 32 από αυτούς κατέθεσαν σχέδιο ψηφίσματος υπέρ των αγοραστών. Πολλοί από τους υπουργούς διατύπωσαν επιφυλάξεις για το σχέδιο Λαδά, και το όλο θέμα παραπέμφθηκε στο Συντονιστικό Συμβούλιο, το οποίο κατόπιν πίεσης ανέβαλε τη συζήτηση.
Την Πρωτομαγιά του 1948 ο Χρήστος Λαδάς εκτελέστηκε από τον Ευστράτιο Μουτσογιάννη (μέλος της ΟΠΛΑ), ως κύριος υπαίτιος των μαζικών εκτελέσεων κομμουνιστών βάσει του νόμου 509/1947. Στις 4 Μάη ως αντίποινα τουφεκίστηκαν 24 άτομα στην Αθήνα και 130 στην επαρχία…
Νόμος 1323/1949
Αντικαταστάτης του Χρήστου Λαδά στο Υπουργείο Δικαιοσύνης ορκίζεται ο βουλευτής Αθηνών των Φιλελευθέρων Γεώργιος Μελάς. Επί 1,5 χρόνο προσπαθεί να βρει έναν συμβιβαστικό τρόπο να τελειώσει το ζήτημα, αλλά τα εμπόδια είναι ανυπέρβλητα. Δείγμα του ξεπεσμού που επικρατούσε είναι η χρησιμοποίηση ενός… πανελληνίου σωματείου γαμπρών(!), το οποίο απειλούσε ότι αν ο νόμος δώσει πίσω στους πωλητές τα σπίτια, αυτοί θα χάσουν τις προίκες τους, θα ζητήσουν την ακύρωση των γάμων τους και θα αφήσουν τα παιδιά τους έξω από την Αρχιεπισκοπή… Τελικά ο Αναγκαστικός Νόμος 1323/1949 παίρνει, στις 25/11/1949, την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Ο νόμος αυτός φυσικά μόνο καλός δεν ήταν για τους πωλητές. Μεταξύ άλλων, οι διατάξεις του προέβλεπαν ότι ο πωλητής θα έπρεπε να επιστρέψει το ποσόν που είχε λάβει από τον αγοραστή με τόκο 6% σε τέσσερις τετραμηνιαίες δόσεις. Αν αργούσε δύο δόσεις, αυτομάτως το ακίνητο επέστρεφε στον αγοραστή! Επίσης, με την επιστροφή του ακινήτου, θα έπρεπε να πληρώσει φόρο 5-10% επί της αξίας του ακινήτου. Αν προστεθούν τα δικαστικά έξοδα και οι αμοιβές των δικηγόρων, η όλη διαδικασία γινόταν απαγορευτική για τον ήδη εξαθλιωμένο πολίτη. Για τις μεγάλες περιουσίες που άλλαξαν χέρια στην κατοχή, βέβαια, ούτε λόγος…
Μία από τις εξαιρέσεις, ίσως η πιο ανατριχιαστική, ήταν ότι όσοι καταδικάστηκαν βάσει του Γ΄ Ψηφίσματος, δηλαδή αυτοί πολέμησαν στις τάξεις του ΕΑΜ και αργότερα ταλαιπωρήθηκαν με φυλακίσεις και εξορίες, χάνουν οριστικά τα σπίτια τους και τα χωράφια τους! Από το Πρωτοδικείο Αθηνών τελικά εκδόθηκαν μόλις 8.750 αποφάσεις επιστροφής σπιτιών στους πωλητές. Τα μεγάλα αρπακτικά έμειναν ανέγγιχτα. Κράτησαν και αυγάτισαν τις περιουσίες τους, αφού συνέχισαν να βρίσκονται μέσα και πέριξ των κέντρων εξουσίας. Ίσως είμαστε η μοναδική χώρα που όλα αυτά τα ιδιοτελή καθάρματα, οι μαυραγορίτες, έμειναν ατιμώρητοι. Και μάλιστα αρκετοί «σεβάσμιοι» επίγονοί τους συνεχίζουν να μας εξουσιάζουν μέχρι και σήμερα…
