Ποιον ωφελεί η κατάλυση της ανεξαρτησίας;
Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός δεν είναι ένα πλάσμα της φαντασίας. Ενεργεί με φορείς, δυνάμεις, θεσμούς και πρωτοβουλίες που στοχεύουν να δημιουργήσουν και να αξιοποιήσουν προς όφελος του κεφαλαίου τις καλύτερες και ευνοϊκότερες συνθήκες απομύζησης υπεραξίας και πλούτου σε πλανητικό επίπεδο. Κι αυτό μέσα σε περιβάλλον οξύτατου ανταγωνισμού και διαρκούς κρίσης.
Οι σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στις χώρες, μέσα στο σύστημα αυτό, δεν είναι ισότιμες αλλά υπόκεινται στις αναγκαίες τροποποιήσεις που επιβάλλει η αναδιάρθρωση του κεφαλαίου ώστε να υπερβεί αυτό τα όρια που εμποδίζουν την κερδοφορία του. Μια από τις πιο βασικές συνέπειες στο έδαφος αυτό είναι η ενίσχυση βασικών ηγεμονικών πόλων (πχ ΗΠΑ και Ε.Ε.) και η ανάπτυξη όρων που να επιτρέπουν στα υπερεθνικά τους μονοπώλια να συσσωρεύουν τεράστια κέρδη, να λεηλατούν περιοχές και χώρες, να επιβάλλουν τις πολιτικές τους με το λιγότερο κόστος. Αυτή η πορεία της παγκοσμιοποίησης ωφελείται τα μέγιστα από το άδειασμα της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας πολλών χωρών. Η εθνική κυριαρχία των χωρών-στόχων δεν έχει πλέον νόημα, πρέπει να εκχωρηθεί στους μηχανισμούς και τις δομές του πολυεθνικού κεφαλαίου, έτσι ώστε να αποκτήσουν οι χώρες μια συμπληρωματικότητα σε σχέση με τα κέντρα που διευθύνουν την παγκόσμια οικονομία.
Οι δυνάμεις που διευθύνουν τη διαδικασία αυτή, ασφαλώς και δεν παραιτούνται από τη δική τους εθνική κυριαρχία. Αντίθετα τη θωρακίζουν όλο και περισσότερο. Παρ’ όλο που οι μηχανισμοί και οι δομές που έχουν δημιουργήσει (διεθνείς μονοπωλιακοί χρηματιστικοί οργανισμοί, «αγορές» κ.λπ.) δεν τιθασεύονται πάντα, με συνέπεια να δημιουργούνται επιπρόσθετες νέες και πιο περίπλοκες αντιθέσεις. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ ή η Γερμανία που παίζει ηγεμονικό ρόλο στην Ε.Ε. δεν έχουν φυσικά απολέσει την εθνική τους κυριαρχία. Αντίθετα, την έχουν ισχυροποιήσει για να εξυπηρετήσουν τα ιμπεριαλιστικά σχέδιά τους.
Βρισκόμαστε επομένως μπροστά σε μια λογική αντίφαση; Ενισχύεται, τελικά, ή «αδειάζει» η εθνική κυριαρχία; Επειδή οι όροι μπορούν να δημιουργούν μια σύγχυση, ας λάβουμε υπόψη μας μια παρατήρηση που κάνει ο Σαμίρ Αμίν, πραγματευόμενος ακριβώς το θέμα της εθνικής κυριαρχίας:
«Η υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας, όπως και η κριτική της, προκαλεί σοβαρές παρεξηγήσεις από τη στιγμή που την αποσπούμε από το κοινωνικό, ταξικό περιεχόμενο της στρατηγικής στην οποία εγγράφεται. Το κυρίαρχο κοινωνικό μπλοκ στις καπιταλιστικές κοινωνίες αντιλαμβάνεται πάντα την κυριαρχία ως ένα απαραίτητο εργαλείο για την προαγωγή των δικών του συμφερόντων, τα οποία είναι θεμελιωμένα τόσο στην καπιταλιστική εκμετάλλευση της εργασίας όσο και στην παγίωση των διεθνών θέσεων της».
Για να εξηγήσει περαιτέρω:
«Τα οικονομικά και κοινωνικά μέσα του κράτους (υπαγωγή της εργασίας στις απαιτήσεις των εργοδοτών, οργάνωση της ανεργίας και της επισφάλειας, κατακερματισμός του κόσμου της δουλειάς) και οι πολιτικές παρεμβάσεις (συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών επεμβάσεων), είναι συνδεδεμένες και συνδυασμένες στο κυνήγι αποκλειστικά ενός στόχου: της μεγιστοποίησης του όγκου της προσόδου που μονοπωλείται από τα “εθνικά” μονοπώλιά τους».
Παλιά και νέα εργαλεία
Έτσι, στην ατζέντα των κυρίαρχων δυνάμεων, η οργάνωση της δράσης των «δικών τους» μονοπωλίων επεκτείνεται διαρκώς έξω από τη χώρα τους, αφού αυτά έχουν πλανητική δράση. Επικεντρώνονται, μάλιστα, σε περιοχές και τομείς όπου η οικονομική προσάρτηση (με ό,τι αυτή συνεπάγεται) προωθείται πολύ ευκολότερα με το «άδειασμα» κάθε έννοιας εθνικής κυριαρχίας των περιοχών και χωρών που είναι υπό άγρια εκμετάλλευση και λεηλασία.
Η κούρσα προς τον άυλο τομέα της οικονομίας, τον χρηματιστικό και τα νέα παράγωγα που «ανακαλύφθηκαν», οδηγεί σε διαδικασίας λεηλασίας χωρών, συσσώρευσης μέσω αρπαγής. Οι νέες προσαρτήσεις χωρών και περιοχών γίνονται τόσο με νέα, όσο και με «κλασικά» εργαλεία: Όλος ο μηχανισμός της χρέωσης οδηγεί σε αυτό το αποτέλεσμα και όλες οι πολιτικές των υπερεθνικών οργανισμών (Ε.Ε., ΕΚΤ, ΔΝΤ κ.λπ.) συνδράμουν αποφασιστικά στη δημιουργία χωρών-υβριδίων, όπου τα στοιχεία της οικονομικής και πολιτικής κυριαρχίας έχουν «οικειοθελώς» παραχωρηθεί. Αποτέλεσμα η εμβάθυνση της εξάρτησης και η απώλεια όλων των στοιχείων εθνικής κυριαρχίας, καθώς και των εργαλείων και δυνατοτήτων άσκησης μιας άλλης πολιτικής στο εσωτερικό των χωρών. Τα νέα «εργαλεία», π.χ. η συμμετοχή σε μια μονοπωλιακή ένωση όπως η Ε.Ε., όπου το ευρωπαϊκό δίκαιο υπερισχύει το εθνικού, όπου τα κοινοβούλια και οι κυβερνήσεις χάνουν μια σειρά από δικαιοδοσίες που είχαν, συνδυάζονται με κλασικά, όπως είναι τα εμπάργκο, τα τελεσίγραφα και οι πολεμικές επεμβάσεις.
Όπως έλεγε και κάποιος: «Ο ιμπεριαλισμός τείνει να παραβιάσει την πολιτική ανεξαρτησία χωρών, γιατί σε συνθήκες πολιτικής προσάρτησης, η οικονομική προσάρτηση είναι συχνά βολικότερη, φτηνότερη (είναι ευκολότερο να εξαγοράσει κανείς τους υπαλλήλους, να πετύχει εκχωρήσεις, να περάσει ένα ευνοϊκό νόμο κ.λπ.), ευκολότερη, ησυχότερη». Αντίθετα, ο πόλεμος και η κατοχή περιοχών έχει και άλλες πλευρές που συχνά καθιστούν δυσκολότερα τα πράγματα.
Για αυτό, ο δρόμος της κατοχύρωσης της εθνικής κυριαρχίας, δηλαδή της δυνατότητας μιας χώρας να ασκεί κυριαρχία στην επικράτειά της, να έχει δικαιοδοσία σε όλες τις πλευρές της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής, αποτελεί όρο και προϋπόθεση για μια προοδευτική πορεία. Η εθνική κυριαρχία –ως λαϊκό, κοινωνικό και δημοκρατικό κυρίαρχο εθνικό σχέδιο- είναι απαραίτητο εργαλείο για την κοινωνική πρόοδο και τη δημοκρατία. Η κατάκτησή τους σήμερα φέρνει πιο κοντά στο στόχο την προσπάθεια να οικοδομηθεί ένας κόσμος πέρα από τον καπιταλισμό. Αλλά και να εγκαθιδρυθούν άλλοι συσχετισμοί στο διεθνές περιβάλλον που να ευνοούν μια διπλή κίνηση: την ανάδειξη μιας διεθνούς κοινότητας των λαών στα πλαίσια ενός περισσότερο «πολυκεντρικού» κόσμου.
Τι λένε κυνικά οι ευρωκράτες
«Με ένα χρέος που υπερβαίνει ας πούμε το 80 ή 90% του ΑΕΠ, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διατηρήσεις την ανεξαρτησία σου»
Άγκελα Μέρκελ
«Αρκετές κυβερνήσεις δεν έχουν ακόμα συνειδητοποιήσει ότι έχουν χάσει εδώ και καιρό την εθνική τους ανεξαρτησία καθώς στο παρελθόν, επέτρεψαν τη συσσώρευση του χρέους τους και τώρα έχουν ανάγκη από τη καλή διάθεση των χρηματοπιστωτικών αγορών»
Μάριο Ντράγκι
«Η εθνική κυριαρχία των Ελλήνων θα περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό με την αποδοχή της κοινοτικής βοήθειας»
Ζαν Κλοντ Γιούνκερ
«Μόνο αν οι χώρες της Ευρωζώνης είναι πρόθυμες να παραχωρήσουν την κυριαρχίας τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα καταφέρουν να την κερδίσουν ξανά»
Μάριο Ντράγκι
«Η εθνική κυριαρχία στην πραγματικότητα είναι μια αυταπάτη, μια εθνικιστική χίμαιρα που δεν θέλει ένα ανοιχτό έθνος, αλλά ένα κλειστό έθνος»
Εφημερίδα Liberation
Το παραπάνω άρθρο προέρχεται από ένα μικρό αφιέρωμα του Δρόμου με τίτλο “Όρος Διεξόδου η Εθνική Κυριαρχία”.
Δείτε επίσης το άρθρο του Ρούντι Ρινάλντι Η Ελλάδα είναι εθνικά κυρίαρχη; και το άρθρο του Γιώργου Παπαϊωάννου Εθνική Κυριαρχία και Αριστερά καθώς και το σχόλιο Τότε (28 Οκτώβρη 1940) και τώρα (28 Οκτώβρη 2016)
