Η Αριστερά είναι εκτεθειμένη εδώ και χρόνια, από το ‘50 και μετά. Μαζί της και όλοι όσοι πιστέψαμε και πιστεύουμε ότι είναι ο χώρος των αγώνων και των προβληματισμών. Στη δύσκολη αυτή στιγμή η Αριστερά δεν έφτασε μόνη της. Οι ευθύνες μάς αφορούν. Όμως, είναι πιο σημαντικό να αντιληφθούμε τι ακριβώς συμβαίνει και να εκτεθούμε, όχι τόσο σε μια δημόσια κριτική η οποία, άλλωστε, μας περισσεύει, αλλά σε μια πράξη επαναπροσδιορισμού του ρόλου της. Αν συχνά τα τελευταία χρόνια μας κάνει να πελαγοδρομούμε, είναι γιατί μας δίνει χθεσινές απαντήσεις σε σημερινά ερωτήματα. Η Αριστερά για μένα είναι το σύνολο μικρών ή μεγαλύτερων ομάδων και ο τρόπος που συμβιώνουν. Θα επιθυμούσα να ήταν διαφορετικά. Δεν μπορώ όμως να περιμένω. Μέχρι τότε ας μας εμπνέει η Ιστορία, οι άνθρωποί και οι αγώνες. Θαυμάζω την Ελένη Πορτάλιου και τα νέα παιδιά της Ανοιχτής Πόλης για τη σοβαρή δουλειά τους στο Δήμο με τα προβλήματα της πόλης. Θεώρησα τιμή μου να ενισχύσω το ψηφοδέλτιο. Μακάρι να φανώ χρήσιμος.
Ο λόγος για το social design ή αλλιώς σχεδιαστικών εργασιών κοινωνικής παρέμβασης. Από πότε υπηρετείς αυτήν την ιδέα και αντίληψη. Πως θα όριζες τις συντεταγμένες του social design;
Το social design είναι μια ιδέα που εφάρμοσα από το πρώτο τεύχος του περιοδικού Γαλέρα του Γιάννη Καλαϊτζή και που σχεδιάσαμε μαζί με τον Χριστόφορο Κάσδαγλη. Μια σελίδα σε κάθε τεύχος φιλοξενούσε τα σχεδιαστικά μου σχόλια για διάφορα κοινωνικά θέματα. Από το ρατσισμό και την ξενοφοβία, ως τις παγκόσμιες καταστροφές και τη ληστρική επιδρομή των εταιρειών της επωνυμοποιημένης αγυρτείας. Αυτή που συχνά ονομάζω «logoδιάρροια». Οι εποχές όπου οι αφίσες που σχεδίαζα για πολιτιστικές εκδηλώσεις εμφανίζονταν στους τοίχους της πόλης πέρασαν. Η τηλεόραση υφάρπαξε το ρόλο της αφίσας. Η ημέρα των ανθρώπων αρχίζει και τελειώνει μπροστά στο «κουτί», έγινε εικονική πραγματικότητα. Ο κυβερνοχώρος, ένοχος εξ ορισμού, πριν προλάβει να μας επιδείξει τις δυνατότητές του, αφήνει ένα ελάχιστο περιθώριο για κοινωνική επικοινωνία. Το μη χείρον, βέλτιστον… Δείχνω την αγανάκτησή μου σχεδόν σε καθημερινή βάση στο διαδίκτυο και αφυπνίζομαι προσπαθώντας να αφυπνίσω. Τα προβλήματα θα συνεχίζουν να μας «συντροφεύουν» και ο καπιταλισμός θα αλλάζει κουστούμια και συμπεριφορές. Το social design είναι η υποχρέωση των σχεδιαστών στην κοινωνική δράση. Αυτοί γνωρίζουν καλά τον τρόπο της επικοινωνίας και μπορούν να συνθέσουν απλές εικόνες για καταγγελίες. Το design είναι ένα σύστημα και όχι μια ιχνογραφία στα χέρια μικρών παιδιών. Οι υπολογιστές από μόνοι τους ή μένουν σιωπηλοί ή υπερπαράγουν εικονορύπανση. Τελευταία κάποιοι προσπαθούν να κάνουν μόδα το social design. Χρειάζεται προσοχή με τους «διαγωνισμούς» που προκύπτουν σε καθημερινή βάση. Στην ουσία όλες αυτές οι βραβεύσεις που αναγγέλλουν πριμοδοτούν τον ανταγωνισμό, βασικό εργαλείο του καπιταλισμού. Μακριά από αμφίβολης ποιότητας διοργανώσεις.
Ποια η γνώμη σου για το λόγο και τον τρόπο επικοινωνίας της Αριστεράς σε διάφορα επίπεδα: με την κοινωνία, με τον κόσμο της εργασίας, στο εσωτερικό της κ.λπ.;
Η Αριστερά έχει εγκλωβιστεί στη δική της αυταρέσκεια. Χρησιμοποιεί περισσότερο το στόμα και λιγότερο τα αφτιά της. Η ομαδικότητα θυσιάζεται συχνά με την απερίσκεπτη παραγωγή μοντέλων αγκυλωμένων στο παρελθόν. Αγνοεί τις νέες φωνές και απέχει από τις Τέχνες. Ενώ τα πάντα γύρω της συμβαίνουν ερήμην της, θεωρεί ότι η υποχρέωσή της είναι τα τσιτάτα της. Ζητάω την Αριστερά απενοχοποιημένη και σημερινή, στον ενεστώτα χρόνο και δρώσα. Όμως δεν είναι μόνο αυτό η Αριστερά. Με ερεθίζει η κριτική που ασκείται για την μη ενότητά της. Αυτό που με κάνει να απορώ είναι γιατί η κριτική για την μη ενότητα της Αριστεράς ασκείται κατά κύριο λόγο από όλους αυτούς που όχι μόνο ποτέ τους δεν ψήφισαν κάποιο σχήμα της, αλλά δεν κάνουν και καμία προσπάθεια να κρύψουν τη διαφορετική κομματική τους προτίμηση. Άνθρωποι οι οποίοι ποτέ δεν είχαν σχέση με την Αριστερά, που τα κόμματά τους μετέτρεψαν τους νικητές σε ηττημένους, που τις μόνες κρατικές θέσεις που πρόσφεραν σε «αριστερούς» ήταν θέσεις σε κελιά και εξορίες μέχρι το 1965, και μετά από μικρό διάλειμμα, το 1967, ήρθε η «εθνοσωτήριος» για να προσθέσει τη δική της χολή και υστερία για ακόμα εφτά χρόνια. Αναζητώ την Αριστερά όπως τη γνώρισα, με δράση και πρωτοβουλίες, με άποψη για τη ζωή και τον πολιτισμό, με θέσεις πρωτοπόρες και ριζοσπαστικές, με το κεφάλι ψηλά. Αν αυτή η ενότητα καθυστερεί, θα έπρεπε τουλάχιστον με κάθε τρόπο οι ψήφοι των μικρότερων αριστερών κομμάτων και σχηματισμών να καταμετριούνται, να αποδίδονται εκεί όπου ανήκουν και να μη δίνονται ως προίκα στους δύο μονομάχους.
Έχεις πει ότι «σε κάθε βήμα μιας πρωτοπορίας καραδοκεί η καπιταλιστική αδηφαγία για να μετατρέψει την κάθε αγνή ιδέα σε αισχρό κέρδος». Υπάρχουν σοβαρές εστίες αντίστασης;
Φαντάζομαι ή θέλω να πιστεύω ότι υπάρχουν. Όμως το σύστημα καθορίζει ακόμα και τη ροή του αίματός μας. Ελλιπής εκπαίδευση, αναιμική παιδεία, καταναλωτισμός, πλαστικό χρήμα, ανεργία είναι τα προικιά που δίνουμε στα παιδιά μας. Η πείνα είναι ο χειρότερος σύμβουλος. Σε οδηγεί στην υποτέλεια και την προσχώρηση της εξάρτησης. Έχω δει επαναστατημένους «καλλιτέχνες» να ρεζιλεύονται ακκιζόμενοι με την δήθεν πρωτοπορία και στην ουσία να μην είναι τίποτα περισσότερο από ταξικά απόβλητα και λακέδες σαλονιών των «φιλότεχνων». Κάθε παραχώρηση προς το σύστημα σου αφαιρεί και ένα κομμάτι από την ψυχή σου. Πόσα ταλέντα στύφτηκαν σαν λεμονόκουπες στη διαφήμιση και στα «μεγάλα γραφεία».
Γιατί επιμένεις να λες ότι δεν πρέπει να σταματήσουμε να ακούμε τους νέους και τους ποιητές;
Κατά τη γνώμη μου, οι δυο αυτές κατηγορίες είναι τα τελευταία οχυρά της ανιδιοτέλειας. Για βάλτε με το νου σας δέκα Έλληνες ποιητές και προσπαθήστε να δείτε τη ζωή και το τέλος τους. Γνωστοί «κατόπιν εορτής» και με την πολιτεία παντελώς απούσα. Θα μπορούσα να σας αναφέρω μερικές δεκάδες σύγχρονους Έλληνες ποιητές (συνυπολογίζω και τις ποιήτριες) που με κάνουν όχι μόνο ευτυχισμένο αλλά και περήφανο. Όσο στρυφνοί κι αν είναι μερικοί εγώ τους ακούω προσεκτικά. Και δεν χάνω. Τα παιδιά, μας έχουν δανείσει τον πλανήτη. Φαντάζεστε όμως τι θα τους επιστρέψουμε… Για να μη σας κουράζω, αυτό που λατρεύω και στις δυο ομάδες είναι η αθωότητα. Εκεί βρίσκεται η αληθινή δημιουργία.
Μια ατζέντα σου έχει τίτλο «Που πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε». Τι θέλει να πει ο «ποιητής»;
Θεωρώ τη γενιά μου την πιο αδικημένη. Πάντα έχανε το τρένο ή ταξίδευε λαθραία. Ενώ γεννηθήκαμε μέσα στον πόλεμο δεν πήραμε χαμπάρι τι συνέβη στην Αριστερά στο τέλος του. Το ροκ εν ρολ, όταν γίναμε έφηβοι, είχε γίνει παρελθόν. Πιστέψαμε πως με τα λουλούδια θα αλλάζαμε τον κόσμο. Αλλά μας τα πούλαγε το σύστημα. Στη μεταπολίτευση μας πρόλαβαν οι νεότεροι και άσε που αρκετοί οργανώθηκαν στο «σοσιαλιστικό κίνημα» πιστεύοντας ότι συμβάλουν στην ανανέωση της Αριστεράς. Αργότερα πολλοί από αυτούς (συγγνώμη που αυτοεξαιρούμαι) μας μίλησαν και για φωτισμένη Δεξιά. Και τότε η ρήση, που έγινε δόγμα, «το νόμιμο είναι και ηθικό» μας οδήγησε στο Μνημόνιο της πάλαι ποτέ σοσιαλιστικής μας συνείδησης. Ακούγομαι απελπισμένος αλλά δεν είμαι. Μπουχτισμένος από τη βλακεία και τη μετριότητα αισθάνομαι. Και το ωραίο είναι ότι οι μέτριοι είναι αυτοί που καταγγέλλουν τη μετριότητα και φυσικά θησαυρίζουν. Τα καθίκια.
Ένα σχόλιο για τη φράση του Τάτλιν «ούτε το παλιό ούτε το καινούργιο αλλά το αναγκαίο;»
Θα μπορούσα να σας μιλάω για ώρες. Ευτυχώς που από την Επανάσταση μου έμειναν αυτοί. Όπως ακόμα ο Μαγιακόφσκι, ο Ροτσένκο,ο Λιζίνσκι, ο Μαλέβιτς, η Ποπόβα, ο Σοστακόβιτς, αλλά και άλλοι «ερυθροκέφαλοι» σαν τον Θελόνιους Μονκ, τον Μάιλς και τον Τζάρετ. Παρακολουθήστε το έργο τους. Τίποτα περιττό. Καμιά φλυαρία ή ψεύτικη διακόσμηση. Το ελάχιστο ως εικόνα και στοιχείο στη δουλειά τους. Οι σκέψεις τους γεμάτες με παραστάσεις, παρατηρήσεις και έρευνα. Κανένας τους δεν θέλησε να γίνει μνημείο του εαυτού του. Οι νέοι έχουν, λοιπόν, πρότυπα για να εμπνευστούν. Η επανάσταση είναι σε αναμονή.
