Η 23η ετήσια σύνοδος κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), της μεγαλύτερης ευρασιατικής πολιτικής, οικονομικής και αμυντικής δομής*, πραγματοποιήθηκε στην Ινδία στις 4 Ιουλίου με διαδικτυακή συμμετοχή των αρχηγών κρατών. Στη διάρκεια της συνόδου εγκρίθηκε η ένταξη του Ιράν, ενώ δόθηκε το πράσινο φως για την ένταξη και της Λευκορωσίας έως το 2024. Η απόφαση αυτή στηρίχθηκε με θέρμη από την Ινδία, και αποτελεί μια σημαντική γεωπολιτική εξέλιξη: δεν ενισχύει απλά τον SCO, αλλά και τερματίζει τη μακρόχρονη οικονομική ασφυξία του Ιράν από τα δυτικά εμπάργκο. Στη σύνοδο πήραν μέρος, εκτός του «οικοδεσπότη» Ινδού πρωθυπουργού Μόντι, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, ο Κινέζος πρόεδρος Σι, ο Πακιστανός πρωθυπουργός Σαρίφ, ο Ιρανός πρόεδρος Ραΐσι, ο Καζάκος πρόεδρος Τοκάγιεφ, καθώς και οι ομόλογοί του από 3 ακόμη πρώην σοβιετικές δημοκρατίες (Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, Κιργιστάν). Ως παρατηρητές ή ειδικοί προσκεκλημένοι συμμετείχαν οι ηγέτες της Λευκορωσίας, της Μογγολίας και του Τουρκμενιστάν.
Όμως η σύνοδος δεν είχε μόνο συμφωνίες, καθώς η Ινδία εξέφρασε αντίθεση στην κινεζική πρωτοβουλία «Δρόμος και Ζώνη» (Belt and Road Initiative, BRI). Σύμφωνα με την κυβέρνηση Μόντι, οι κινεζικοί «νέοι Δρόμοι του Μεταξιού» παραβιάζουν την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ινδίας. Ταυτόχρονα οι Ινδοί διατύπωσαν ανοιχτά ενστάσεις για αυτό που αποκαλούν «ανοχή του SCO σε θέματα διασυνοριακής τρομοκρατίας» (εννοώντας τη μη υποστήριξη της Ινδίας από την Κίνα στη μακροχρόνια σύγκρουσή της με το Πακιστάν για τον έλεγχο του Κασμίρ – το οποίο διεκδικούν και οι δύο χώρες, αγνοώντας τη βούληση της πλειοψηφίας των κατοίκων του για σύσταση ανεξάρτητου κράτους).
Προσκόμματα και στη διεύρυνση των BRICS;
Η εικόνα των αντιθέσεων επαναλήφθηκε στην αντίστοιχη συζήτηση για τη διεύρυνση των BRICS ενόψει της 15ης ετήσιας συνόδου κορυφής, που έχει προγραμματιστεί να λάβει χώρα στη Νότια Αφρική τον επόμενο μήνα. Πάλι η Ινδία, δια του υπουργού Εξωτερικών Σ. Ζαϊσανκάρ, χαρακτήρισε την επέκταση των BRICS ως «έργο σε εξέλιξη, το οποίο προσεγγίζουμε με θετική πρόθεση και με ανοιχτό μυαλό», συνεχίζοντας αμέσως μετά με την έκφραση σκεπτικισμού για την υλοποίησή της: «Πρώτα πρέπει να παγιωθεί ο τρόπος συνεργασίας μεταξύ των ήδη μελών, κι έπειτα να εξετάσουμε την πιο κατάλληλη μορφή για την πιθανή επέκταση των BRICS», είπε. Ουσιαστικά, η Ινδία δεν επιθυμεί η σχεδιαζόμενη διεύρυνση με αρκετές χώρες της Λατινικής Αμερικής, του Κόλπου και της Αφρικής** να γίνει απλά με την έκφραση της σύμφωνης γνώμης των σημερινών 5 μελών, αλλά να συμφωνηθούν κανόνες κοινής αποδοχής για κάθε υποψήφια χώρα.
Πιο σημαντική όμως είναι η ένσταση της Ινδίας στην πρόταση υιοθέτησης κοινού νομίσματος μεταξύ των χωρών των BRICS – κάτι που σχεδιάζεται να συζητηθεί στην επερχόμενη σύνοδο κορυφής. Το φιλόδοξο σχέδιο της Κίνας για τη δημιουργία ενός κοινού νομίσματος, ικανού να αμφισβητήσει την κυριαρχία του αμερικάνικου δολαρίου ως κυρίαρχου μέσου διεθνών οικονομικών συναλλαγών, συναντά έτσι δυσκολίες. Γίνεται φανερό ότι η Ινδία έχει επιλέξει τη συμμετοχή της στα δύο αντιδυτικά μπλοκ με κύριο στόχο την ενίσχυση των δικών της συμφερόντων, και με ισχυρή αμφισβήτηση όλων των πρωτοβουλιών της Κίνας που ενισχύουν την επιρροή της σε αυτά. Μην ξεχνάμε ότι η Ινδία «ισορροπεί» τη συμμετοχή της στον SCO και την ομάδα BRICS παίρνοντας ταυτόχρονα ενεργά μέρος σε μια άτυπη συνεργασία με ΗΠΑ, Ιαπωνία και Αυστραλία, που αποσκοπεί στον περιορισμό της Κίνας στον Ειρηνικό, ενώ έχει υπογράψει και σημαντικές συμφωνίες οικονομικής συνεργασίας τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με την Ε.Ε.
Μένει να δειχθεί αν οι αναταράξεις που προκαλεί η Ινδία θα παρακαμφθούν με κάποια ανταλλάγματα, ή θα ανακόψουν προσωρινά τη δυναμική που διαμορφώνεται μέσα από τις πρωτοβουλίες της Κίνας και της Ρωσίας.
* Ο SCO, που ιδρύθηκε από την Κίνα και τη Ρωσία το 2001, είναι ο μεγαλύτερος περιφερειακός οργανισμός στον κόσμο, τουλάχιστον όσον αφορά τη γεωγραφική έκταση και τον πληθυσμό: καλύπτει περίπου το 60% της έκτασης της Ευρασίας, το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού, και το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
** Στην ομάδα BRICS συμμετέχουν η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Αφρική, ενώ μια ντουζίνα ακόμη κράτη έχουν εκφράσει την πρόθεση να ενταχθούν σε αυτήν (μεταξύ των οποίων η Αργεντινή, το Μεξικό, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος και η Νιγηρία).
