Ντράγκι, Μέρκελ, Τσίπρας οι άνθρωποι-κλειδιά στο θρίλερ της διαπραγμάτευσης – Βομβαρδισμοί των θεσμών στις «κόκκινες γραμμές» – Σε ασαφές πλαίσιο η «συνολική, μακροπρόθεσμη συμφωνία»
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
«Tο κόλπο είναι να επικεντρώνετε στους ανθρώπους που έχουν πρακτική ισχύ στα ομόλογα και στις νομισματικές αγορές της Ευρωζώνης αυτή τη στιγμή: στον Έλληνα πρωθυπουργό, στην Γερμανίδα καγκελάριο και στον πρόεδρο της ΕΚΤ». Η οξυδερκής παρατήρηση έγινε από αναλυτές του Bloomberg και συστήνεται ως το καταλληλότερο μέσο αποκωδικοποίησης των επεισοδίων του θρίλερ της ελληνικής διαπραγμάτευσης. Το Bloomberg προτείνει τη «συνταγή» κυρίως στους παίκτες των αγορών ομολόγων, αλλά είναι χρήσιμη και για την εκτίμηση της πολιτικής έκβασης της διαπραγμάτευσης.
Ας δούμε τι ρόλο παίζουν οι τρεις άνθρωποι-κλειδιά στη λύση ή ρήξη του ελληνικού γόρδιου δεσμού, με άξονα την πρόσφατη σύνοδο στη Ρίγα.
Ντράγκι, ο «νεροκράτης»
Ο Μάριο Ντράγκι, που με κάθε τρόπο προσπαθεί να διασώσει το κύρος της «ποσοτικής χαλάρωσής» του από τα αναιμικά μέχρι στιγμής αποτελέσματά της, έκανε την κίνηση του μια μέρα πριν από την ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής. Αύξησε το πρόγραμμα έκτακτης ρευστότητας, τον ELA, μόλις κατά 200 εκατ. ευρώ, το μικρότερο ποσό εβδομαδιαίας αύξησης κατά το τελευταίο τετράμηνο της ασφυξίας. Ταυτόχρονα, όμως, απέτρεψε για μια ακόμη φορά τη «χαριστική βολή» στη στήριξη των ελληνικών τραπεζών, ένα δραστικό κούρεμα στα ομόλογα που δέχεται ως ενέχυρο η ΕΚΤ. Το απέτρεψε, αλλά δεν το ματαίωσε οριστικά. Το πιστόλι μένει στο τραπέζι και η απειλή ενεργή, τουλάχιστον από μερίδα κεντρικών τραπεζιτών, συμπεριλαμβανομένου του Γερμανού, που μετέχουν στο Δ.Σ. της ΕΚΤ. Το μήνυμα της ΕΚΤ παραμένει σαφές: «Εμείς κρατάμε τον έλεγχο του χρήματος, αλλά εσείς οι πολιτικοί αποφασίζετε πότε και πόσο κάθε φορά ανοίγουμε ή κλείνουμε τη στρόφιγγα». Κατά κάποιο τρόπο ο Ντράγκι κρατάει τον ρόλο του «νεροκράτη» του κάμπου.
Η ισορροπίστρια Μέρκελ
Η μπάλα, λοιπόν, περνάει στα… πόδια της Μέρκελ. Για μια ακόμη φορά πρόθυμα συναντήθηκε, παρουσία Ολάντ, με τον Έλληνα πρωθυπουργό, σε μια προσπάθεια πολιτικής ώθησης στη συμφωνία κυβέρνησης και «θεσμών». Η Γερμανίδα καγκελάριος είναι υποχρεωμένη να κρατάει πολλές ισορροπίες: πρώτα, τις ισορροπίες εντός του κόμματος και της κυβέρνησής της. Κρατώντας πάντα τον ρόλο του «κακού μπάτσου» ο Β. Σόιμπλε χτύπησε επανειλημμένα αυτή την εβδομάδα- δεν συμμερίζεται την αισιοδοξία για συμφωνία, δεν αποκλείει χρεοκοπία, δεν αποκλείει ούτε το ενδεχόμενο διπλού νομίσματος. Η επιθετική ρητορική του Σόιμπλε συντηρεί το αρνητικό κλίμα στους βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας στη Γερμανία, τη συνδρομή της οποίας θα χρειαστεί η καγκελάριος για την έγκριση της οποιασδήποτε συμφωνίας με την Ελλάδα.
Έτσι, από τη μια πλευρά η Μέρκελ εμφανίζεται έτοιμη ακόμη και για «διάγγελμα» υπέρ ενός νέου ελληνικού προγράμματος ή παράτασης του υπάρχοντος, από την άλλη πλευρά, στη Ρίγα, αδειάζει την ελληνική αισιοδοξία ότι είμαστε κοντά σε συμφωνία, δηλώνοντας ότι χρειάζεται «πολύ, πολύ εντατική εργασία». Εξίσου ζωτική για τη Μέρκελ είναι η ισορροπία έναντι του ΔΝΤ. Το σενάριο αντικατάστασής του στον δανεισμό προς την Ελλάδα από τον ESM προκαλεί ρίγος-θα απαιτήσει κάποια πρόσθετα χρήματα, και γερμανικά-, εξού και η γερμανική ηγεσία θέλει να διατηρηθεί το ΔΝΤ στο παιχνίδι. Αλλά, για να μείνει το ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα όχι μόνο με τη βαθιά τεχνογνωσία του σε μεταρρυθμίσεις νεοφιλελεύθερης λιτότητας, αλλά και με τα λεφτά του, θέλει συμφωνία για βιώσιμο χρέος. Δηλαδή, αναδιάρθρωσή του. Εδώ, φαίνεται ότι οι επιλογές της Μέρκελ διασταυρώνονται με την εκκρεμούσα από το 2012 απαίτηση του ΔΝΤ και με τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης υπέρ μιας «ενιαίας και μακροπρόθεσμης συμφωνίας». Μόνο που το ΔΝΤ δεν βιάζεται. Εξού και το σχόλιο της απούσας, από τη Ρίγα,Λαγκάρντ: «Θέλουμε ολοκληρωμένη προσέγγιση, όχι μια γρήγορη και βρόμικη δουλειά».
Ο εσωτερικός συμβιβασμός
Ο τρίτος άνθρωπος που σύμφωνα με το Bloomberg πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά οι αγορές -αλλά κι εμείς- είναι ο Έλληνας πρωθυπουργός. Ο Αλέξης Τσίπρας, που δηλώνει αισιόδοξος για συμφωνία μέχρι αρχές Ιουνίου, όπως προκύπτει από τη συνάντηση με Γιούνκερ στη Ρίγα, ελέγχει τα δυο πιο κρίσιμα πεδία της διαπραγμάτευσης: το εξωτερικό, στο οποίο γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα τα όρια πολιτικής ευελιξίας που προτίθενται να δείξουν οι βασικοί παράγοντες των δανειστών και τις υποχωρήσεις που αυτοί απαιτούν, και το εσωτερικό, στο οποίο δοκιμάζεται η σχέση της κυβέρνησης με την κοινωνία και με την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Σ’ αυτό το πεδίο ειδικά επισημάναμε και από την προηγούμενη εβδομάδα ότι αποτελεί σαφή επιτυχία των δανειστών το γεγονός ότι η διαπραγμάτευση για το περιεχόμενο της συμφωνίας έχει μεταφερθεί στην εσωτερική πολιτική ζωή και, ιδιαίτερα, στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. Η ακατάσχετη φλυαρία για τις «κόκκινες γραμμές», των οποίων τα ίχνη συνεχώς μετατοπίζονται, προδίδει τις δυσκολίες διαχείρισης που θα προκαλέσει μια συμφωνία με σημαντικές υποχωρήσεις από εμβληματικές προεκλογικές δεσμεύσεις. Το εύρος των διαφωνιών που μπορεί να καταγραφούν δεν είναι σαφές. Αλλά έχει τη σημασία του το γεγονός ότι διάφορα κέντρα, συχνά με απροκάλυπτη ευρωπαϊκή κάλυψη, επιμένουν να προβάλουν σενάρια «εφεδρικής» στήριξης της Συμφωνίας στη Βουλή από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, με προθυμότερο όλων Το Ποτάμι. Σε κάθε περίπτωση, ο άνθρωπος που μπορεί να μετατρέψει τον «έντιμο συμβιβασμό» με τους δανειστές, με τις όποιες υποχωρήσεις αυτός ενσωματώνει, σε έναν «έντιμο συμβιβασμό» εντός του ΣΥΡΙΖΑ και της κυβερνητικής πλειοψηφίας, είναι και πάλι ο πρωθυπουργός.
Σε μία η δύο φάσεις;
Το χρονοδιάγραμμα της διαπραγμάτευσης παραμένει το ίδιο. Με σταθμό την 5η Ιουνίου, οπότε πρέπει να πληρωθεί η δόση των 298 εκατ. στο ΔΝΤ, υπάρχει ένα περιθώριο περίπου δέκα ημερών για συμφωνία. Επόμενοι σταθμοί είναι η 12η και η 16η Ιουνίου, αλλά εκεί ο λογαριασμός προς το ΔΝΤ φουσκώνει επικίνδυνα, περίπου στο 1 δισ., και το ενδεχόμενο μιας αθέτησης πληρωμών γίνεται πολύ πιο πιθανό. Στο έδαφος ενδεχόμενου αδιεξόδου, οι δανειστές επεξεργάζονται και εναλλακτικά σενάρια «διάσπασης» της διαπραγμάτευσης σε δυο φάσεις, με ενδιάμεση συμφωνία τώρα με τους ευρωπαίους δανειστές και εκταμίευση μέρους των δανειακών δόσεων που οφείλουν στην Ελλάδα, και πλήρη συμφωνία το Φθινόπωρο, μαζί και με τη διευθέτηση του χρέους ώστε να ικανοποιείται και το ΔΝΤ και να αποδεσμεύσει κι αυτό το «μερτικό» του.
Το διαρρεύσαν έγγραφο Γιούνκερ που διατύπωνε το σενάριο αυτό διαψεύστηκε, αλλά επανήλθε με ποικίλες εκδοχές τις προηγούμενες μέρες. Παρέχει κάποια διευκόλυνση στην κυβέρνηση, αφού μεταθέτει τα πιο ακανθώδη ζητήματα (εργασιακό, ασφαλιστικά) για την τελική, φθινοπωρινή διαπραγμάτευση, αλλά έχει και μια «τεχνική» δυσκολία: προϋποθέτει νέα παράταση της δανειακής σύμβασης για μερικούς μήνες. Κι αυτό απαιτεί έναν ακόμη δύσκολο γύρο εσωτερικής πολιτικής ζύμωσης. Για το σενάριο αυτό η κυβέρνηση μετέδωσε αντιφατικά μηνύματα: αρχικά διέρρευσε θέση αποδοχής των «δύο φάσεων» της διαπραγμάτευσης, στη συνέχεια επανέφερε τη θέση της «ενιαίας συμφωνίας».
Στην παρούσα φάση, μετά τη Σύνοδο της Ρίγας, η κυβέρνηση μεταδίδει αισιοδοξία για «συνολική, μακροπρόθεσμη συμφωνία» ή «σταθερή και βιώσιμη λύση», και μάλιστα εντός του Μαΐου. Το εύρος και η μορφή της συμφωνίας αυτής παραμένουν ασαφή. Θα περιλαμβάνει το ζήτημα του χρέους; Σε ποιο επίπεδο και σε ποιο θεσμικό πλαίσιο γίνεται η διαπραγμάτευση γι’ αυτό; Στο Brussels Group, που συζητάει μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του «τρέχοντος προγράμματος», στο Eurogroup που θα επικυρώσει πολιτικά τη συμφωνία κυβέρνησης-Θεσμών; Ή μήπως σε μια έκτακτη «Σύνοδο Κορυφής», σαν αυτή που περιέγραψε η Bild, αλλά διαψεύστηκε από την Κομισιόν;
Πολλά κομμάτια του παζλ τα αγνοούμε για να πούμε οτιδήποτε πέρα από εικοτολογίες. Προφανώς υπάρχουν κυβερνητικά στελέχη που τα γνωρίζουν. Καλό είναι σύντομα να τα μάθει η ελληνική κοινωνία. Σε τελική ανάλυση αυτή είναι που επωμίζεται το κόστος και των συμβιβασμών και των ρήξεων.
