Η άποψη ότι οι καλλιτέχνες συλλήβδην, συνθέτουν ένα «ύποπτο» είδος πολίτου, όπως υποστήριξε ο Μάνος Χατζιδάκις, παραμένει διαφιλονικούμενη.
Αντιθέτως, αδιαφιλονίκητο είναι ότι η εξουσία συχνά-πυκνά μεταχειρίζεται προς ίδιον όφελος τους πιο προβεβλημένους απ’ αυτούς, ενεργώντας δυναμικά εκμεταλλευόμενη την άγνοια, την αφέλεια ή την αυταρέσκειά τους.
Επειδή, όμως, η εποχή είναι πιο ύποπτη από την τέχνη, χρήσιμο αλλά και κρίσιμο είναι να εντοπιστούν όχι τόσο οι προσωπικές επιλογές ή οι φαντασιώσεις ενός εκάστου των δημιουργών, όσο κυρίως οι πρακτικές που μετέρχονται κάποιοι δημόσιοι φορείς και ιδρύματα, τα οποία ενώ δηλώνουν ότι δρουν στον αντίποδα της κεντρικής πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, γονιμοποιούν με τον πιο πρόσφορο τρόπο τον ιδεολογικό της πυρήνα.
Θα αναφέρουμε ένα πρόσφατο, ενδεικτικό παράδειγμα, που αφορά το γραφείο διασύνδεσης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Σύμφωνα με πληροφορίες που το ίδιο διακινεί, μαθαίνουμε ότι λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1997, χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ κι έχει αποκλειστικό στόχο να συμβάλει στην αποτελεσματική σύνδεση φοιτητών και αποφοίτων με την αγορά εργασίας και την εξοικείωσή τους με τις πραγματικές συνθήκες εργασίας! Στο πλαίσιο αυτό και υπό την πρόφαση της ανάδειξης και στήριξης νέων δημιουργών εγκαινιάστηκε, την Τετάρτη, με πρωτοβουλία του γραφείου και με επιμέλεια επίκουρου καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών έκθεση, στις βιτρίνες ενός πολυκαταστήματος(!) της οδού Ερμού στο Σύνταγμα, τουτέστιν στις πραγματικές αίθουσες τέχνης του καταναλωτισμού και του life style.
Την ιδέα συνέλαβε η κ. Μαριάννα Φούντα, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της Shop & Trade, η οποία φρόντισε εξαρχής να «ντύσει» την έκθεση με «ανατρεπτικό» περιεχόμενο, καθώς, σύμφωνα με δήλωσή της, ο χαρακτήρας του μαγαζιού «πηγάζει από ένα κράμα στοιχείων των δρόμων των πολυπολιτισμικών σύγχρονων μεγαλουπόλεων, της ανατρεπτικής τέχνης, της μη συμβατικής μουσικής και της ποπ κουλτούρας»… Όλη αυτή η δήθεν φιλοσοφία, αφενός δημιουργεί το ευνοϊκό κέλυφος για να στεγάσει χωρίς παρατράγουδα την έκθεση, αφετέρου μετριάζει ενδεχόμενες ενστάσεις που θα εγείρονταν από όσους εξακολουθούν να πιστεύουν ότι τέχνη και διακόσμηση είναι ασύμβατες έννοιες και υποθέσεις. Για το κατάστημα Shop & Trade πολιτισμός είναι ό,τι παραπέμπει ή ταυτίζεται με τη χαρτογραφημένη εμπορική βιομηχανία και τα κέρδη της, οπότε ουδεμία αντίρρηση. Για τους νέους καλλιτέχνες επίσης, καθώς είναι αναφαίρετο δικαίωμά τους να επιλέγουν τον καθρέφτη που επιθυμούν να εκφραστούν και να αναμετρηθούν με τον εαυτό τους. Για τη Σχολή Καλών Τεχνών και τους δασκάλους της όμως, τα πράγματα δυσκολεύουν.
Ως δημόσιο πανεπιστήμιο, κατά την εκφωνημένη (και ορθά) αντίληψη πρυτανικών Αρχών και καθηγητών) η ΑΣΚΤ δεν είναι προθάλαμος της αγοράς εργασίας, δεν πρέπει και δεν μπορεί να λειτουργεί με λογική επιχείρησης. Η ΑΣΚΤ περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πανεπιστήμιο είναι χώρος παιδείας, ελευθερίας, κριτικής αλλά και «εργαστήριο» δημοκρατίας. Είναι πάνω απ’ όλα χώρος ουτοπίας που σημαίνει ότι καλλιεργεί την ευαισθησία, το «άπιαστο», αντισυμβατικό, το φανταστικό, το ακαθόριστο νόημα, ό,τι εν τέλει συνθέτει την τέχνη.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε οποιοδήποτε επιχείρημα «αναγκών» της αγοράς εργασίας ή των προσωπικών επιλογών των σπουδαστών δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη μετατροπή της τέχνης σε διαφημιστικό περιτύλιγμα. Η αλλαγή του κόσμου εάν και εφόσον την εννοούν οι δάσκαλοι της Σχολής δεν είναι ρητορικό σχήμα, είναι καθημερινή μάχη και ευθύνη, ενάντια στα αυτονόητα ενός υποτιθέμενου ρεαλισμού που χειραγωγεί λεπταίσθητα τη σκέψη και τις συνειδήσεις των μαθητών τους, του μέλλοντος, δηλαδή, αυτής της κοινωνίας.
Επειδή, όμως, η εποχή είναι πιο ύποπτη από την τέχνη, χρήσιμο αλλά και κρίσιμο είναι να εντοπιστούν όχι τόσο οι προσωπικές επιλογές ή οι φαντασιώσεις ενός εκάστου των δημιουργών, όσο κυρίως οι πρακτικές που μετέρχονται κάποιοι δημόσιοι φορείς και ιδρύματα, τα οποία ενώ δηλώνουν ότι δρουν στον αντίποδα της κεντρικής πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, γονιμοποιούν με τον πιο πρόσφορο τρόπο τον ιδεολογικό της πυρήνα.
Θα αναφέρουμε ένα πρόσφατο, ενδεικτικό παράδειγμα, που αφορά το γραφείο διασύνδεσης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Σύμφωνα με πληροφορίες που το ίδιο διακινεί, μαθαίνουμε ότι λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1997, χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ κι έχει αποκλειστικό στόχο να συμβάλει στην αποτελεσματική σύνδεση φοιτητών και αποφοίτων με την αγορά εργασίας και την εξοικείωσή τους με τις πραγματικές συνθήκες εργασίας! Στο πλαίσιο αυτό και υπό την πρόφαση της ανάδειξης και στήριξης νέων δημιουργών εγκαινιάστηκε, την Τετάρτη, με πρωτοβουλία του γραφείου και με επιμέλεια επίκουρου καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών έκθεση, στις βιτρίνες ενός πολυκαταστήματος(!) της οδού Ερμού στο Σύνταγμα, τουτέστιν στις πραγματικές αίθουσες τέχνης του καταναλωτισμού και του life style.
Την ιδέα συνέλαβε η κ. Μαριάννα Φούντα, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της Shop & Trade, η οποία φρόντισε εξαρχής να «ντύσει» την έκθεση με «ανατρεπτικό» περιεχόμενο, καθώς, σύμφωνα με δήλωσή της, ο χαρακτήρας του μαγαζιού «πηγάζει από ένα κράμα στοιχείων των δρόμων των πολυπολιτισμικών σύγχρονων μεγαλουπόλεων, της ανατρεπτικής τέχνης, της μη συμβατικής μουσικής και της ποπ κουλτούρας»… Όλη αυτή η δήθεν φιλοσοφία, αφενός δημιουργεί το ευνοϊκό κέλυφος για να στεγάσει χωρίς παρατράγουδα την έκθεση, αφετέρου μετριάζει ενδεχόμενες ενστάσεις που θα εγείρονταν από όσους εξακολουθούν να πιστεύουν ότι τέχνη και διακόσμηση είναι ασύμβατες έννοιες και υποθέσεις. Για το κατάστημα Shop & Trade πολιτισμός είναι ό,τι παραπέμπει ή ταυτίζεται με τη χαρτογραφημένη εμπορική βιομηχανία και τα κέρδη της, οπότε ουδεμία αντίρρηση. Για τους νέους καλλιτέχνες επίσης, καθώς είναι αναφαίρετο δικαίωμά τους να επιλέγουν τον καθρέφτη που επιθυμούν να εκφραστούν και να αναμετρηθούν με τον εαυτό τους. Για τη Σχολή Καλών Τεχνών και τους δασκάλους της όμως, τα πράγματα δυσκολεύουν.
Ως δημόσιο πανεπιστήμιο, κατά την εκφωνημένη (και ορθά) αντίληψη πρυτανικών Αρχών και καθηγητών) η ΑΣΚΤ δεν είναι προθάλαμος της αγοράς εργασίας, δεν πρέπει και δεν μπορεί να λειτουργεί με λογική επιχείρησης. Η ΑΣΚΤ περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πανεπιστήμιο είναι χώρος παιδείας, ελευθερίας, κριτικής αλλά και «εργαστήριο» δημοκρατίας. Είναι πάνω απ’ όλα χώρος ουτοπίας που σημαίνει ότι καλλιεργεί την ευαισθησία, το «άπιαστο», αντισυμβατικό, το φανταστικό, το ακαθόριστο νόημα, ό,τι εν τέλει συνθέτει την τέχνη.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε οποιοδήποτε επιχείρημα «αναγκών» της αγοράς εργασίας ή των προσωπικών επιλογών των σπουδαστών δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη μετατροπή της τέχνης σε διαφημιστικό περιτύλιγμα. Η αλλαγή του κόσμου εάν και εφόσον την εννοούν οι δάσκαλοι της Σχολής δεν είναι ρητορικό σχήμα, είναι καθημερινή μάχη και ευθύνη, ενάντια στα αυτονόητα ενός υποτιθέμενου ρεαλισμού που χειραγωγεί λεπταίσθητα τη σκέψη και τις συνειδήσεις των μαθητών τους, του μέλλοντος, δηλαδή, αυτής της κοινωνίας.
Σταμάτης Μαυροειδής
Σχόλια
