του Φατός Λιουμπόνια*
Η φράση «ο εθνικισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των αχρείων» αναφέρεται συχνά, αλλά εξίσου συχνά παρερμηνεύεται. Δεδομένων των μεγάλων εγκλημάτων που προκάλεσε ο εθνικισμός στον 20ό αιώνα –δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, αλλά και πολλοί άλλοι πόλεμοι και συγκρούσεις μέχρι και σήμερα– χρησιμοποιείται για να κατηγορήσει τους εθνικιστές. Γι’ αυτό εμφανίστηκε και η εννοιολογική διαφοροποίηση μεταξύ του όρου «εθνικιστής» και του όρου «πατριώτης». Η παρερμηνεία όμως οφείλεται στο ότι ο πατέρας της επίμαχης φράσης, ο διακεκριμένος Άγγλος συγγραφέας, ποιητής και γλωσσολόγος Σάμιουελ Τζόνσον, μιλούσε σε μια εποχή που ο εθνικισμός δεν είχε ακόμη αναδειχθεί ως ιδεολογία. Μάλιστα η ακριβής έκφραση που χρησιμοποίησε, απευθυνόμενος το 1775 στον λόρδο Γουίλιαμ Πιτ, ήταν: «Ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των αχρείων». Η φράση λοιπόν δεν λέει ότι οι πατριώτες ή οι εθνικιστές είναι γενικά κακοποιοί –αυτό είναι ένα άλλο θέμα, άλλης εποχής– αλλά ότι οι αχρείοι, όταν δεν τους απομένει άλλη δικαιολογία για τις θηριωδίες τους, κρύβονται πίσω από την επίκληση του πατριωτισμού. Εν πάση περιπτώσει, θεωρώ ότι η επίσκεψη του Ράμα στην Ελλάδα θα πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα αυτής, της αρχικής σημασίας της επίμαχης φράσης.
ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ η Αλβανία βράζει από διάφορα σκάνδαλα που έχουν σοκάρει την κοινή γνώμη – όπως η υπόθεση των αποτεφρωτηρίων, η διαφθορά του Δήμου Τιράνων από την κατασκευαστική εταιρία 5D, ή οι αποκαλύψεις του ερευνητικού ρεπορτάζ της RAI 3 για διαπλοκή εξουσίας και μαφίας. Όλα αυτά δείχνουν ότι η χώρα κυβερνάται από αδίστακτους κακοποιούς που την έχουν μετατρέψει σε ναρκοκράτος. Τέτοια σκάνδαλα θα έκαναν κάθε αληθινό πατριώτη –σύμφωνα με την έννοια που έδινε ο Τζόνσον στη λέξη– να ανησυχήσει βαθιά, και να αναλογιστεί τι πρέπει να γίνει.
Τι κάνει όμως ο πρωθυπουργός αυτής της χώρας, ο οποίος, αν ήταν αληθινός πατριώτης, θα έπρεπε να είναι ο πιο ανήσυχος, αφού η δραστηριότητα των ληστών γύρω του ξέφυγε από την επαγρύπνησή του; Πρώτον, σπεύδει να βγάλει μια δίωρη ομιλία, λέγοντας ότι δεν έχει καμία σχέση – ενώ ο ίδιος έχει τοποθετήσει σε υψηλές θέσεις αυτούς τους ανθρώπους, των οποίων οι πράξεις υποστηρίζονταν, εγκρίνονταν και προωθούνταν από τον ίδιο (μέχρι την ημέρα που αποκαλύφθηκε ο εγκληματικός χαρακτήρας τους). Δεύτερον, σπεύδει να οργανώσει σε ένα στάδιο στην Ελλάδα μια μπουγάδα πατριωτισμού προκειμένου να ξεπλύνει την εικόνα του, που έχει λερωθεί από τα σκάνδαλα στην Αλβανία, λέγοντας ότι οι Αλβανοί μετανάστες έγιναν πλέον συγκυρίαρχοι με τους Έλληνες…
Τέλος, φέρνοντας τους μισούς συμμετέχοντες με λεωφορείο από την Αλβανία, προσπαθεί να αποδείξει ότι είναι ένας δημοφιλής ηγέτης και όχι, όπως λένε ξεκάθαρα τα πρόσφατα σκάνδαλα, ο επικεφαλής μιας εγκληματικής συμμορίας που κλέβει από τους Αλβανούς τη γη (όπως έκανε στη Χιμάρα και αλλού), αλλά και το μέλλον τους. Ο Σάμιουελ Τζόνσον θα διέβλεπε εδώ την καλύτερη απεικόνιση της περίφημης φράσης του: το καμουφλάρισμα ενός «δημόσιου κινδύνου» πίσω από τη λεοντή του πατριωτισμού. Το ίδιο ισχύει και για όλους εκείνους που συνόδευσαν την μπουγάδα με τραγούδια, χορούς, δοξολογίες και επευφημίες.
* Αλβανός διανοούμενος. Το παρόν κείμενό του, που εδώ αποδίδεται συντετμημένο, δημοσιεύεται με την άδειά του. Ο τίτλος είναι της Σύνταξης.
