Τα «Ιστορήματα Ρωμιοσύνης – από την Ανατολία και τη Ρωμυλία, τη Μαυροθάλασσα και την Ασπροθάλασσα…» του Νικόλαου Β. Πετρίδη, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Τσουκάτου, είναι ένα βιβλίο πρωτότυπο και ξεχωριστό.
Τα δέκα «ιστορήματα» που περιλαμβάνονται στη συλλογή είναι βασισμένα σε έρευνες που έκανε ο συγγραφές σε αρχειακό υλικό, αντλώντας από εκεί τις πληροφορίες για να οδηγηθεί στη μυθοπλασία.
Είναι μια μορφή διηγημάτων που ζωντανεύουν πρόσωπα και εποχές. Συχνά συγκλονίζουν με την αλήθεια τους…
Ξεκινώντας από τη Σεβάστεια του 1849, συνεχίζοντας με τη Μόσχα και τη Κριμαία του 1855, τη Σμύρνη του 1859, τη Σάμο και την Ερυθρά Θάλασσα του 1868, την Κρήτη του 1878, τον Πειραιά και την Τραπεζούντα του 1894, τη Σύμη και τη Μάλτα του 1899, την Καστοριά του 1907, το Σουφλί και την Αδριανούπολη του 1909 για να κλείσει με τη Σμύρνη και τον Βόλο του 1923, μας ταξιδεύει με έναν μοναδικό τρόπο.
Παραδόσεις και διαμάχες, συνήθειες και έθιμα, οικογενειακή ζωή, εκπαίδευση, έρωτες, προκαταλήψεις, κοινωνικές αντιθέσεις κι άλλα πολλά απαρτίζουν μια ολοζώντανη εικόνα, μια αφήγηση που συναρπάζει. Δεν είναι ιστορίες βγαλμένες από τη ζωή. Είναι η ζωή η ίδια που ξετυλίγεται μπροστά μας…
Όλα περιμένουν τη σειρά τους. Όλα είναι ριζωμένα στο μυαλό και στην ψυχή
Πώς προέκυψαν τα «Ιστορήματα Ρωμιοσύνης»;
Από τη διάθεση να μοιραστώ με τον αναγνώστη, μικρές ιστορίες που κέντρισαν το δικό μου ενδιαφέρον ως ιστορικού και ερευνητή. Και αυτές οι μικρές ιστορίες προέκυψαν μέσα από αρχεία, φωτογραφίες, χάρτες, ιδιωτικά και κρατικά έγγραφα. Ευρήματα σε υπηρεσίες, σε παλαιοπωλεία, δημοπρασίες, αποθήκες, συρτάρια, ερείπια. Προσπαθώντας να τοποθετήσεις σωστά τα κομμάτια του παζλ κάθε φορά, παίρνεις τα δεδομένα από τα ντοκουμέντα και τα συνδυάζεις με τις δικές σου πληροφορίες για κάθε τόπο και εποχή. Ανακαλύπτεις νέα στοιχεία για ανθρώπους και γεγονότα, τα συγκρίνεις με όσα ήδη έχεις και παλεύεις να ζήσεις κι εσύ τα όσα έγιναν.
Ποιον ρόλο έπαιξε η δική σας καταγωγή;
Η προγονική μου καταγωγή είναι από τον Πόντο και από τη Θράκη. Θεωρώ ότι αυτό από μόνο του δεν αρκεί για να στραφεί ένας σύγχρονος άνθρωπος προς την ιστορία ή τη μελέτη των προγονικών πατρίδων. Στη δική μου περίπτωση η σπίθα ήταν τα βιβλία. Το πρώτο πατρικό δώρο σε ηλικία έξι ετών «Η Ελλάς εις τους Βαλκανικούς Πολέμους» και αμέσως μετά «Η γη του Πόντου» του Δημήτρη Ψαθά. Ακολούθησαν τα κλασικά του Ιουλίου Βερν, «Στον καιρό του Βουλγαροκτόνου» της Δέλτα, «Ένα παιδί μετράει τα άστρα» του Λουντέμη, «Το νούμερο 31328» του Βενέζη και στη συνέχεια «Οδός Αβύσσου, αριθμός 0» του Λουντέμη, «Ματωμένα χώματα» της Σωτηρίου και πολλά αμιγώς ιστορικά για όλες τις περιόδους της ελληνικής και της παγκόσμιας ιστορίας. Αντιλαμβάνεστε την επίδραση που είχαν τέτοια αναγνώσματα, τόσο διαφορετικά μεταξύ τους, στο μυαλό και στην ψυχή ενός παιδιού του Δημοτικού και των πρώτων τάξεων του Γυμνασίου. Προσθέστε τις αφηγήσεις των παππούδων και των γιαγιάδων για τον ξεριζωμό, τον πόλεμο, τους Βούλγαρους και τους Γερμανούς κατακτητές, τον Εμφύλιο και τις δεκαετίες μόχθου για επιβίωση και προκοπή. Ο ένας παππούς φιλομοναρχικός, ο άλλος κομμουνιστής, αντίπαλοι για χρόνια. Κι όμως, αυτό δεν τους εμπόδισε να παντρέψουν τα παιδιά τους. Αυτές οι οικογενειακές καταβολές, μαζί με τα ερεθίσματα των βιβλίων και τέλος την πολιτική ένταξη και δράση από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, στο πνεύμα της εποχής, δημιούργησαν ένα μίγμα που οδηγούσε κατευθείαν στον έρωτα για την ιστορία, την έρευνα, τα ταξίδια, την αυτογνωσία.
Χρειάστηκαν φαντάζομαι αρκετά χρόνια έρευνας για την κάθε μια από τις ιστορίες σας. Πώς μπορέσατε να την υλοποιήσετε;
Από τα νεανικά μου χρόνια ταξίδεψα και γνώρισα χώρες, λαούς, θρησκείες και πολιτισμούς. Ειδικά για τη δική μας γεωγραφική περιοχή, στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής και ιστορικής έρευνας, ταξίδεψα πολλές φορές σε όλες τις βαλκανικές και τις παρευξείνιες χώρες, καθώς και σε κάθε γωνία της Μικράς Ασίας. Ιδιαίτερα από το 2016 που εγκαταστάθηκα στην Τουρκία, η δυνατότητα για επιτόπια έρευνα, καταγραφή και μελέτη, διευρύνθηκε σημαντικά. Η γνώση λοιπόν, για πολλά ζητήματα και περιοχές, υπήρχε ως απόσταγμα τριών δεκαετιών έρευνας. Τα «Ιστορήματα Ρωμιοσύνης» είναι ένα δείγμα των πολύτιμων αναμνήσεων και γνώσεων που πρόσφερε αυτό το πολυετές ταξίδι. Ξέρετε, είναι στιγμές που αυτόματα πλάθεις στο μυαλό σου «ιστορίες», με βάση εικόνες, στοιχεία και δεδομένα που έχεις από πριν. Ειδικά όταν βρίσκεσαι σε τόπους που γεννήθηκε, που άνθισε, που βασανίστηκε η Ρωμιοσύνη. Στις κορφές των Ποντιακών Άλπεων, στα υψίπεδα της Καππαδοκίας, στις διαδρομές της εξορίας, στα λιμάνια της προσφυγιάς, στα αστικά κέντρα του εμπορίου, στις παροικίες της Μεσογείου, ανάμεσα σε κάθε λογής λαούς και θρησκείες. Από το Αραράτ και την Αρμενία, στη Σμύρνη και την Ιωνία. Από τη Νικόπολη του Πόντου, στο Ντιγιαρμπακίρ της Κουρδίας. Από τον Ψηλορείτη της Κρήτης, στη Βαλέτα της Μάλτας. Φιλιππούπολη, Κριμαία, Βοσνία, Βελιγράδι, Οδησσός, Νοβοροσίσκ, Βατούμ και Τιφλίδα, Βουκουρέστι και Αγχίαλος, Μοναστήρι και Καστοριά, Αδριανούπολη, Νίγδη, Άγιοι Σαράντα, Καστοριά. Εκατοντάδες τόποι, εκατοντάδες σταθμοί, χιλιάδες ντοκουμέντα, έγγραφα, εικόνες, πληροφορίες, αναμνήσεις. Όλα περιμένουν τη σειρά τους. Όλα είναι ριζωμένα στο μυαλό και στην ψυχή.
Ποια από τα ιστορήματά σας ξεχωρίζετε και γιατί;
Όταν γράφεις για εποχές που έχεις μελετήσει πολύ, για τόπους που έχεις γνωρίσει από κοντά, δεν μπορείς να βάλεις στη ζυγαριά αυτά που έμαθες, αυτά που ένιωσες, αυτά που είδες με τα μάτια της ψυχής, αυτά που αποτύπωσες στο χαρτί. Ίσως να ξεχώριζα λίγο την ιστορία με τις δύο αδελφές από την Τραπεζούντα, που κατέληξαν στον Πειραιά για να σπουδάσουν. Η «αρχαιολατρεία» που παρατηρείται στην Ελλάδα μετά την Επανάσταση και η «ελληνολατρεία» που γιγαντώνεται από τα τέλη του 19ου αιώνα σε όλες τις περιοχές όπου υπάρχουν υπόδουλοι Ρωμιοί, είναι ένα πεδίο που χρήζει περαιτέρω συστηματικής μελέτης, κυρίως για τις μεταλλάξεις που επέφεραν σε κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο, αλλά και τον ρόλο που έπαιξαν στα μετέπειτα μεγάλα ιστορικά γεγονότα και επιλογές.
Ποιος είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσά τους;
Η Ρωμιοσύνη στον χώρο και στον χρόνο. Η ανάγκη να γνωρίσουμε περισσότερο τις εποχές, τα ήθη, τους ανθρώπους, τις θρησκείες, τις γλώσσες, τις οικονομίες. Να αντιληφθούμε ότι για να κατανοήσουμε την ιστορία και τα σημαντικά γεγονότα, πρέπει να σκεφτόμαστε με βάση τα δεδομένα του παρελθόντος και των τότε ανθρώπων και όχι με βάση αυτά του σήμερα και όσα εμείς εκ των υστέρων γνωρίζουμε. Με τα «Ιστορήματα» ο αναγνώστης θα μεταφερθεί στο παρελθόν, θα αντιληφθεί πρακτικές, επιλογές, γεγονότα και ανθρώπινες συμπεριφορές. Ο ημέτερος κρίκος με την ιστορία μας, τους προγόνους μας.
