του Βασίλη Κεχαγιά
Ίσως ό,τι πιο ενδιαφέρον συνέβη στα χρόνια της ακμής της ΔΕΘ να ήταν ο έμμεσος τρόπος με τον οποίον εκδηλώθηκε η ψυχροπολεμική διένεξη στην έκτασή της. Από τη μια οι Σοβιετικοί, από την άλλη οι Αμερικανοί, ιδίως στη δεκαετία του ’60, έδωσαν ρεσιτάλ κενόδοξης υπεροχής, βασισμένης σε «πλαστά πιστοποιητικά». Βέβαια, οι Ρώσοι ήταν από πολύ νωρίς «πελάτες» της Διεθνούς Εκθέσεως, από τα χρόνια που αυτή εκτεινόταν στο Πεδίο του Άρεως, με την είσοδό της στη σημερινή οδό Βασιλέως Γεωργίου. Από τότε η μέριμνα επικεντρωνόταν στην επίδειξη επιτευγμάτων του κομμουνιστικού καθεστώτος, με το εξαγωγικό τραστ της Ουκρανίας να παρουσιάζει ζώντα ζώα και να λαμβάνει το παρακάτω σχόλιο από τον Εβσέι Σταϊνσαπίρ, τον Οκτώβριο του 1926, στην πρώτη διοργάνωση:
«Πιστέψατε με κύριε, δεν θέλω να σας κολακεύσω και να θωπεύσω την εθνική σας φιλαυτίαν ή την επιτροπήν. Αλλ’ είδα εκθέσεις διαφόρους, εις τας οποίας συμμετέσχον υπό την ιδίαν ιδιότητα, ως αντιπρόσωπος δηλαδή του Κομμισαριάτου του Ρωσσικού Λαού δια το εμπόριον. Είδα τας εκθέσεις της Λυών, της Στοκχόλμης, της Ρήγας, του Ελσιγκορφ, της Λεμβέργης, του Δάντσιγ. Αυτό που είδα εδώ, αυτό το θαύμα της ταχύτητας και της δημιουργίας, δεν το είδα πουθενά. Έχετε σφρίγος και δραστηριότητα που μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε καλά, επί παντός επιπέδου δράσεως». Αυτή η δήλωση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Το Φως, αλλά το καλύτερο ήταν λίγο δίπλα, σε μια χάλκινη κεφαλή βρέφους η οποία συμβόλιζε τους Οκτωβρίνους και τις Οκτωβρίνες, τουτέστιν τα παιδιά που γεννήθηκαν τον Οκτώβρη του 1917, το μήνα της επικράτησης της σοβιετικής Επανάστασης.
Μετά τον πόλεμο τα πράγματα αγρίεψαν, με τη Σοβιετική Ένωση να καταλαμβάνει το 1954 έκταση τριών στρεμμάτων, τη μεγαλύτερη που έλαβε ποτέ διεθνής συμμετοχή στην Έκθεση. Φυσικά, την είσοδο του περιπτέρου κοσμούσαν επίχρυσα σφυροδρέπανα. Με δεδομένη την πάγια ελληνική θέση του «ανήκομεν εις την Δύσιν», δεν εκπλήσσεται κανείς που το 1956 σε άλλο περίπτερο διανεμόταν βιβλίο αντικομμουνιστικής προπαγάνδας, για να εισπράξει το μένος του σοβιετικού πρέσβη, απειλώντας με αποχώρηση. Παρενέβη ο ίδιος ο πρόεδρος της ΔΕΘ, με την εντολή να κλείσει αμέσως το εν λόγω περίπτερο.
Από την άλλη, οι Αμερικανοί κυριάρχησαν μεταπολεμικά στο παιχνίδι των εντυπώσεων, αφού η προβολή των τεχνολογικών τους επιτευγμάτων αποτελούσε πάντα τον ισχυρότερο πόλο έλξης των επισκεπτών. Έτσι, το 1951, παρουσίασαν μέσα από 91 προβολές το έργο των Αμερικανών στην Ελλάδα, ουσιαστικά δηλαδή το Σχέδιο Μάρσαλ. Συγχρόνως διοργάνωσαν μουσικά προγράμματα, με σύνολο 138.000 θεατών, ενώ διανεμήθηκαν 500.000 έντυπα, με θέματα που αφορούσαν στις παραγωγικές τάξεις.
Το 1954, η «Μαγική χειρ» επεδείκνυε τον τρόπο με τον οποίον πραγματοποιούνταν από απόσταση πειράματα με τη ραδιενέργεια, ενώ το κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης (πρωτοπαρουσιασμένο στους χιτλερικούς Ολυμπιακούς του Βερολίνου, το 1936) δεν πρέπει να υπήρξε επισκέπτης που να μην το χάζεψε με ανοικτό το στόμα. Σε συνέχεια αυτών, το 1957, το «Μαγικό σπίτι» λειτουργούσε με μακρόθεν εντολές, κάτι σαν ρομποτικό, ενώ το 1960 παρουσιάστηκαν ειδικές ορθοπεδικές λύσεις για αναπήρους, παράλληλα με τη γραπτή προτροπή προς τους εργοδότες «Προσλαμβάνετε αναπήρους!». Η ιατρική επίδειξη συμπληρωνόταν από ένα κολακευτικό αφιέρωμα στον Έλληνα Γεώργιο Παπανικολάου.
Στα χρόνια του ‘60 η αντιπαράθεση απογειώθηκε κυριολεκτικά, αφού στο κέντρο των επιδείξεων πήραν θέση τα εκατέρωθεν επιτεύγματα στον «πόλεμο των άστρων». Παρήλασαν από τη Θεσσαλονίκη αστροναύτες και κοσμοναύτες, με στόχο τον εντυπωσιασμό και τη συμπάθεια. Τόσες ανθρώπινες προσπάθειες, τέτοιος ερευνητικός κόπος… για ένα πουκάμισο αδειανό, από όποια οπτική γωνία κι αν το δει κάποιος.
