Από την Αθήνα, υπάρχει μία φορά τη βδομάδα αεροπορική σύνδεση με την πόλη του Ντονιέτσκ που αποτελεί το οικονομικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής του Ντονμπάς, στην Ανατολική Ουκρανία. Από κει, ένας δρόμος ευθύς διασχίζει τη στέπα, προσπερνάει πολλά χωριά και καταλήγει στη Μαριούπολη. Η διαδρομή είναι άνετη και ξεκούραστη, με την προϋπόθεση ότι το οδόστρωμα των τεσσάρων λωρίδων (με διαχωριστική νησίδα) είναι καλά συντηρημένο. Δεν ήταν όμως, και με δεδομένες τις θερμοκρασίες του περασμένου χειμώνα που έφταναν στο μείον 25, τα χιόνια και τις συνεχείς βροχές, συν τις νταλίκες που μεταφέρουν βαριά μεταλλεύματα για να φορτωθούν στα πλοία, η φθορά ήταν αισθητή και ο επιδέξιος οδηγός δεν μπορούσε να αποφεύγει όλες τις λακούβες.
Αλλά ο χρόνος στην Αζοφική δεν είναι ποτέ αρκετός για τους υπερδραστήριους Έλληνες της περιοχής. Έτσι, έζησα άλλη μία βδομάδα απερίγραπτης πυκνότητας, γιατί ταυτόχρονα συνέβαιναν πολλές άλλες εκδηλώσεις στα ελληνικά χωριά που είναι αραδιασμένα σε αχτίνα 120 χιλιομέτρων από το λιμάνι της Μαριούπολης.
Στα ρωμέικα χωριά…
Την πρώτη μέρα, πήγαμε στο Σταραμπέσεβο για να παρακολουθήσουμε στο πολιτιστικό κέντρο του χωριού τη γιορτή για την επέτειο των 15 χρόνων λειτουργίας του ελληνικού συλλόγου. Εκατοντάδες άνθρωποι στην πλατεία και δεκάδες επί σκηνής χόρευαν, τραγουδούσαν παραδοσιακά ρωμέικα και σύγχρονα ελληνικά τραγούδια και έκαναν επιδείξεις δεξιοτεχνίας, με συνεχείς αναφορές στους Έλληνες και τον ελληνικό πολιτισμό, που δεσπόζει στην περιοχή. Στις εκπλήξεις της γιορτής η θεατροποιημένη παρουσίαση του τραγουδιού των Απόστολου Καλδάρα και Λευτέρη Παπαδόπουλου «Γιε μου, γιε μου»! Η μέρα έληξε με επίσκεψη σε ένα νεανικό κάμπινγκ, σε δασύλιο έξω από το χωριό και, βεβαίως, με ένα υπαίθριο τραπέζι στο οποίο οι προπόσεις από ντόπιους Ρωμιούς, Ουκρανούς και Ρώσους για την Ελλάδα και τους Έλληνες είχαν μεγάλο σουξέ!
Τη δεύτερη μέρα είχαμε το ετήσιο κονγκρέσο της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου του Σαρτανά, του μεγαλύτερου ελληνικού χωριού της Αζοφικής Θάλασσας, κοντά στη Μαριούπολη. 79 πρόεδροι από 103 συλλόγους και κοινότητες που ανήκουν στο δυναμικό της Ομοσπονδίας συνεδρίασαν για να ορίσουν τις βασικές δράσεις της ερχόμενης χρονιάς. Οι υπόλοιποι δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν λόγω επαγγελματικών δεσμεύσεων ή γιατί δεν μπορούσαν να καλύψουν το κόστος του ταξιδιού.
Ανάμεσα στα θέματα της πολύωρης συνεδρίασης ήταν: α) το πρόβλημα με τη γενική πρόξενο της Ελλάδας στη Μαριούπολη που υπονόμευσε τον Ελληνισμό και υπέθαλψε κινήσεις διάσπασης της εντυπωσιακής ενότητας των Ελλήνων της Ουκρανίας. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών παρ’ όλα τα διαβήματα, ακόμα και την πρωτοφανή για τα δεδομένα της περιοχής διαδήλωση διαμαρτυρίας έξω από το Προξενείο, τελικά δεν ανακάλεσε την υπάλληλό του, παρά την άφησε -στα πλαίσια προστασίας της κρατικής γραφειοκρατίας- να ολοκληρώσει τη θητεία της αδιαφορώντας πλήρως για τις καταστροφικές επιπτώσεις της παραμονής της στην Ουκρανία. β) τα ζητήματα που σχετίζονται με τη Διεθνή Συνομοσπονδία Ποντίων Ελλήνων, που έχει φρακάρει από τις προσωποπαγείς εσωτερικές έριδες που μαστίζουν τον ποντιακό Ελληνισμό, την ενωτική στάση που ακολουθεί η Ομοσπονδία, την προοπτική της ΔΙΣΥΠΕ κ.λπ., και γ) η διοργάνωση της «Μέγα Γιουρτί» που θα πραγματοποιηθεί στις 10 Σεπτεμβρίου στο χωριό Σαρτανά με τη συμμετοχή όλων των ελληνικών χωριών της περιοχής και εκπροσώπων από τις ελληνικές κοινότητες της Ρωσίας, της Λευκορωσίας κ.λπ. και περιλαμβάνει μεγάλη παρέλαση με εμβλήματα, σημαίες, πανό και τοπικές ενδυμασίες, περισσότερα από σαράντα καλλιτεχνικά σχήματα, αγώνες πάλης, γλέντια κ.λπ., με τη συνδρομή όλων των συλλόγων, των τοπικών αρχών, των σχολείων, των εργοστασίων κ.ά.
Είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο ότι ο Ελληνισμός συνεχίζει ακάθεκτος, παρ’ όλο που τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα, κυρίως εξαιτίας της αδιαφορίας της Ελλάδας, είναι σοβαρότερα από κάθε φορά. Η πενιχρή οικονομική βοήθεια έχει περικοπεί χωρίς να υπολογίζει η κυβέρνηση τις επιπτώσεις της ανθελληνικής πολιτικής της, τα προγράμματα φιλοξενίας συρρικνώθηκαν εντελώς αποκόβοντας τα νέα παιδιά από την ιστορική τους πατρίδα και ο Ελληνισμός έχει πλήρως εγκαταλειφθεί στην τύχη του. Ενώ στην Ελλάδα, ο υπερπατριωτισμός αφθονεί.
…ο Ελληνισμός ανθεί
Το απόγευμα της ίδιας μέρας, πήγαμε στο Μάλο Γιανισόλ, το ελληνικό χωριό που έχει βγάλει τους περισσότερους και σημαντικότερους Ρωμιούς ποιητές. Στην πλατεία, μπροστά στο πολιτιστικό κέντρο, όλα τα χωριά διαθέτουν ένα πολιτιστικό κέντρο, υπάρχει μια πελώρια προτομή του Γιώργη Κοσταπράφ, του πιο διάσημου λογοτέχνη και δημοσιογράφου της Ρωμιοσύνης στην Ουκρανία. Στο θεατράκι τους, ο ντόπιος ελληνικός σύλλογος παρουσίαζε μία αναπαράσταση παραδοσιακού γάμου, με πολλή μουσική, χορό και φαγοπότι. Όλα στα ρωμέικα. Από τα γέλια και τις αντιδράσεις ήταν φανερό ότι όλοι οι θαμώνες που είχαν καταλάβει τις 250 θέσεις, καταλάβαιναν τη διάλεκτο. Φεύγοντας, παίρναμε μαζί μας τσουρέκια και γλυκά που είχαν ετοιμάσει για μας.
Την τρίτη μέρα, πήγαμε στο Τσερμαλίκ, ένα από τα πιο αγαπημένα μου χωριά, δίπλα στο ποτάμι Κάλμιους, για να δούμε την Άννα, τη Ραΐσα και τις άλλες υπέροχες γυναίκες της ελληνικής κοινότητας, που ξενάγησαν τον καθηγητή Μιχάλη Πιερή και τους άλλους φίλους μας από τα κυπριακά πανεπιστήμια στο λαογραφικό τους μουσείο και έστησαν μια μικρή παράσταση από το γυναικείο φωνητικό συγκρότημα του χωριού και μία μαθητική χορωδία από το σχολείο, με τραγούδια στην ελληνική διάλεκτο. Το απόγευμα, διανύσαμε κι άλλα χιλιόμετρα στη στέπα για να προλάβουμε το πανηγύρι στο χωριό Κράσναγια Πολιάνα, που εκτυλισσόταν στην ύπαιθρο παρ’ όλο που κατά διαστήματα έβρεχε δυνατά. Όσο διαρκούσαν οι «Κουρές», αγώνες μεταξύ ντόπιων παλαιστών, μιλούσαμε ρωμέικα με παλιούς φίλους και μετά, σε ένα μεγάλο κύκλο παροτρύναμε τις ομάδες των εύσωμων νεαρών από τα κοντινά χωριά που μετρούσαν τις δυνάμεις τους στη διελκυστίνδα, το «σκνί» (σκοινί) όπως λένε στη διάλεκτο. Στο τέλος, πάλι τραγούδια (από το υπέροχο συγκρότημα «Πηγάδ’»), πάλι φαγητό και πάλι ρακί, όπως λένε τη βότκα οι Ρωμιοί! Και για το σπίτι, που λένε, μια γλυκύτατη κυρία, μας πρόσφερε ένα ψημένο ολόσωμο γουρουνάκι!!
Φεύγοντας, αποθέσαμε μερικά λουλούδια στο φρεσκοβαμμένο μνημείο, που βρίσκεται απέναντι από το πολιτιστικό κέντρο, με τα δεκάδες ανάγλυφα ονόματα των ντόπιων στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού και των παρτιζάνων, με πολλούς Ρωμιούς ανάμεσά τους, που έπεσαν στα πεδία των σκληρών συγκρούσεων με τα ναζιστικά στρατεύματα που κατέστρεφαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Κάθε χρόνο, την 9η Μαΐου, όλοι αναθυμούνται με μεγάλες τελετές τα θύματα και τους ήρωες του μεγάλου πατριωτικού πολέμου, σε όλα τα ελληνικά χωριά, όπως και σε όλη τη χώρα.
Προσβολή στη μνήμη των ηρώων
Θλιβερή παραφωνία στις εκδηλώσεις μνήμης οι ακραίοι εθνικιστές της Δυτικής Ουκρανίας, πολύ μακριά από την Αζοφική περιοχή, που επιτέθηκαν βάναυσα και προσβλητικά στους υπερήλικες βετεράνους και τους απογόνους των ηρώων, που φέτος, στις 9 του Μάη, προσέρχονταν με λουλούδια και φωτογραφίες στο μνημείο των πεσόντων, στο Λβιβ. Μία πολιτισμικά σημαντική πόλη με έντονη ελληνική παρουσία πεντακοσίων ετών και αξιόλογο τμήμα ελληνικών σπουδών στο κρατικό πανεπιστήμιο «Ιβάν Φρανκό»!
Το Λβιβ, Λβοβ στα ρωσικά, Λεοντόπολις στα μεσαιωνικά ελληνικά, προπολεμικά ήταν τμήμα της Πολωνίας και στα χρόνια διαίρεσης της Πολωνίας τμήμα της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Από την κήρυξη της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, το Λβιβ αποτελεί κέντρο του ακραίου ουκρανικού εθνικισμού.
Πρόσφατα, μία πολιτικός του εθνικιστικού κόμματος «Ελευθερία», κατά την επίσκεψή της σε ένα παιδικό σταθμό, επιτέθηκε φραστικά σε παιδάκια πέντε ετών ρωσικής καταγωγής επειδή είχαν ρώσικα ονόματα, Μίσα αντί Μιχαήλο, Μάσα αντί Μαρίτσκα και Νατάσα αντί Νατάλκα, παραβιάζοντας με τον πιο χυδαίο αντιπαιδαγωγικό τρόπο τη νομοθεσία της χώρας που προστατεύει τις εθνικές μειονότητες και τιμωρεί την καλλιέργεια εθνικιστικού μίσους.
Εθνικιστικές ασχήμιες και…
Το δημοτικό συμβούλιο της πόλης φέτος αποφάσισε να μην συμμετέχει ο Δήμος του Λβιβ στις εκδηλώσεις μνήμης, ενώ ήδη από την περασμένη χρονιά, είχε αποφασίσει να μην χρησιμοποιεί τον όρο «Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος» και να αποκαλεί την 9η Μαΐου «Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου» και όχι «Ημέρα της Νίκης» όπως είναι εκ του νόμου η ονομασία της!
Πέρσι, εθνικιστές σκούπιζαν τα παπούτσια τους πάνω στη σοβιετική κόκκινη σημαία, η οποία εφεξής – με νόμο της σημερινής Βουλής- αποτελεί επίσημο λάβαρο του αντιφασιστικού πολέμου και στην Ουκρανία. Φέτος, οι ακροδεξιοί άρπαξαν από τα χέρια του γενικού προξένου της Ρωσίας το στεφάνι που επρόκειτο να καταθέσει και το κατέστρεψαν. Χαιρετούσαν φασιστικά, πετούσαν πέτρες και κροτίδες και φώναζαν «θάνατος στους Μοσχοβίτες»! Ομοϊδεάτες τους στο Κίεβο, προσέβαλαν προκλητικά τη μνήμη των θυμάτων του ναζισμού τηγανίζοντας αυγά με μπέικον στη φλόγα που κοσμεί το μνημείο πεσόντων!
Οι ασχήμιες και οι βιαιότητες είναι συνέπεια του κλίματος που καλλιεργήθηκε υπερεντατικά για πολιτικούς λόγους από τον προηγούμενο πρόεδρο Βίκτωρ Γιούσενκο ο οποίος επένδυσε πολύ επιθετικά στον αντικομμουνισμό και τον αντιρωσισμό προκειμένου να ικανοποιήσει την εθνικιστική εκλογική του βάση και τους δυτικούς υποστηρικτές του που τον έφεραν στην εξουσία. Έτσι, ενώ ο Γιούσενκο υπέστη καθολική πανωλεθρία στις πρόσφατες εκλογές με ένα ατιμωτικό ποσοστό λίγων μονάδων, ο εθνικισμός που ενθαρρύνθηκε επί θητείας του παραμένει ενεργός, και, στην πιο ακραία του μορφή, έχει λάβει τα χαρακτηριστικά του φιλοναζισμού.
«Είδα με τα μάτια μου μπουλντόζες να καταστρέφουν νεκροταφεία στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού», κατάγγειλε ο Πιοτρ Σιμονένκο, ηγέτης του ΚΚ Ουκρανίας. «Θέλουν να αποδείξουν ότι το σωστό ήταν η συμμαχία τους με τον Χίτλερ εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης».
Ο τότε πρόεδρος Γιούσενκο, έχοντας βγει εκτός αναμέτρησης από την πρώτη Κυριακή με ποσοστό λίγο πάνω από 5% (!!!), ανακήρυξε πριν από τον επαναληπτικό γύρο και λίγο πριν παραδώσει την εξουσία, τον Στεπάν Μπαντέρα εθνικό ήρωα της Ουκρανίας, προκαλώντας την αγανάχτηση του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού της Ουκρανίας που έχει πληρώσει με εκατομμύρια νεκρούς τη ναζιστική επέλαση. Αλλά προκάλεσε αντιδράσεις και σε όλη την περιοχή της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όπου συνολικά θρηνούν 25 εκατομμύρια νεκρούς και ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές. Αντέδρασαν και οι οργανώσεις των Εβραίων, ακόμα και οι δεξιοί Πολωνοί, για την ηρωποίηση ενός εγκληματία πολέμου που κατέσφαξε σε συντονισμό με τα ναζιστικά στρατεύματα δεκάδες χιλιάδες Εβραίους, Ρώσους, Πολωνούς, Τσέχους, αλλά και Ουκρανούς που ανήκαν στο αντιφασιστικό μέτωπο.
…φασιστική αναβίωση
«Την ώρα που εκατομμύρια Ουκρανών, και αρκετοί κάτοικοι των βαλτικών χωρών πολεμούσαν ηρωικά στις τάξεις του Κόκκινου Στρατού, πολλοί Ουκρανοί ειδικά από τη δυτική Ουκρανία, καθώς και αρκετοί Λιθουανοί, Εσθονοί και κυρίως Λετονοί, είχαν ενταχθεί στις ναζιστικές μεραρχίες και έσφαζαν πολίτες και στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού», επισήμανε ο ιστορικός Leonid Dobrokhotov στο κανάλι «Η Ρωσία σήμερα».
Στη Λετονία και την Εσθονία γίνονται παρελάσεις με στολές των SS, προς τιμήν του βαλτικού στρατιωτικού σώματος που πολέμησε στο πλευρό των Γερμανών!
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο ευαίσθητη σε φασιστικές ενέργειες εναντίον χριστιανικών νεκροταφείων και εβραϊκών συναγωγών, έχει συστηματικά αποσιωπήσει τις φασιστικές αγριότητες που συχνά ενδύονται με κρατική νομιμοποίηση στις πρώην ανατολικές χώρες! Οι προπηλακισμοί εναντίον του Ρώσου πατριάρχη και η ανατίναξη μιας εκκλησίας κατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψής του στο Κίεβο, δεν αποτέλεσε είδηση για τα δυτικά ΜΜΕ ούτε προκάλεσε την αντίδραση των δυτικών κυβερνήσεων και των οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Παρόμοια νεοφασιστικά φαινόμενα, με διαφορετικούς πολιτικούς στόχους, αναπτύσσονται επίσημα και ανεπίσημα κι αλλού. Στη Γεωργία, ο πρόεδρος Σακασβίλι ξηλώνει μνημεία της σοβιετικής εποχής, αλλά και στη Ρωσία ένα εκτός πλέον νόμου ρατσιστικό και φασιστικό κίνημα ευθύνεται ακόμα και για δολοφονίες μεταναστών και Ρώσων δημοκρατών.
Ειρηνική συνύπαρξη
Στην Ουκρανία, ο πρόεδρος Γιανουκόβιτς, προερχόμενος από την ανατολική Ουκρανία, δίστασε να προχωρήσει στην υλοποίηση της προεκλογικής εξαγγελίας του για την καθιέρωση ως δεύτερης επίσημης της ρωσικής γλώσσας, που μιλιέται από δέκα περίπου εκατομμύρια Ρώσους και από τη μεγάλη πλειοψηφία των Ουκρανών και των πολυάριθμων εθνικών ομάδων της Ουκρανίας, έβαλε όμως, φρένο στη ρατσιστική και αντιρωσική κατρακύλα του προηγούμενου προέδρου Γιούσενκο.
Στην Αζοφική Θάλασσα, με κέντρο τη Μαριούπολη, οι φυλετικές και εθνικές αγριότητες που συμβαίνουν στη δυτική Ουκρανία δεν έχουν επηρεάσει, τουλάχιστον σε βαθμό αντιληπτό, την ομόνοια και συνύπαρξη μεταξύ των 140 διαφορετικών εθνοτήτων της περιοχής. Οι Έλληνες, τρίτη σε μέγεθος εθνότητα της περιοχής μετά τους Ουκρανούς και τους Ρώσους, δεν έχουν κανένα πρόβλημα είτε μιλούν ελληνικά, είτε μιλούν ρώσικα, ουκρανικά ή ταταρικά.
Στο τελευταίο βραδινό δελτίο ειδήσεων που είδα πριν φύγω από τη Μαριούπολη, δύο από τα πέντε κύρια θέματα ήταν ελληνικά. Το πρώτο ήταν ρεπορτάζ για τις εργασίες του συνεδρίου και την επέτειο του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μαριούπολης. Ο πρύτανης και ιδρυτής του πανεπιστημίου Κωνσταντίνος Μπαλαμπάνοφ, Έλληνας από μητέρα και πατέρα από το ελληνικό χωριό Μάλο Γιανισόλ, ανακοίνωνε τη συμφωνία που υπέγραψαν με τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Τριαντάφυλλο Αλμπάνη σχετικά με τη συνεργασία των δύο ιδρυμάτων. Το δεύτερο ήταν ρεπορτάζ από το ελληνικό χωριό Γιάλτα, με στιγμιότυπα από τις εκδηλώσεις για την επέτειο της ίδρυσής του με χορούς, τραγούδια και φαγοπότι, που έκλεισε με ένα πολύ κοντινό ζουμ που γέμισε την οθόνη της τηλεόρασης με μία μεγάλη γαλανόλευκη τούρτα που σχημάτιζε την ελληνική σημαία!
(Στο επόμενο Περίπτερο: Για τη γλώσσα των Ελλήνων στην Αζοφική Θάλασσα, με αφορμή τα εικοσάχρονα του πανεπιστημίου της Μαριούπολης)
