Στο χώρο των ελευθέρων επαγγελματιών και των αυτοαπασχολούμενων (επαγγελματίες) συνυπάρχουν δύο αντικρουόμενες «πραγματικότητες». Η μία είναι η πραγματικότητα της εκάστοτε κυβέρνησης που τους θεωρεί και τους αντιμετωπίζει ως έχοντες υψηλά εισοδήματα φοροφυγάδες. Η δεύτερη είναι εκείνη των ίδιων των συγκεκριμένων εργαζόμενων και του άμεσου κοινωνικού τους περιβάλλοντος που μόνο αυτοί ξέρουν πως τα καταφέρνουν να επιβιώνουν τα τελευταία 15 χρόνια. Με αφορμή τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία του e-ΕΦΚΑ (ΚΕΑΟ) για τις οφειλές προς αυτόν και μια σχετική ανάλυση του καθηγητή Αλέξη Μητρόπουλου σε συνδυασμό με τις τελευταίες εξελίξεις όσον αφορά το προτεινόμενο φορολογικό νομοσχέδιο από την κυβέρνηση αλλά και τα στοιχεία από τις φορολογικές δηλώσεις εισοδημάτων 2023 προκύπτουν κάποια σημαντικά συμπεράσματα που είναι κόλαφος για την κυβερνητική επιχειρηματολογία σχετικά με τους ελεύθερους επαγγελματίες και για όσους την αναπαράγουν. Το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από το συγκερασμό όλων των παραπάνω είναι ότι στην παρούσα περίοδο οι επαγγελματίες είναι σε απόγνωση ανεξαρτήτως ηλικίας. Ειδικότερα από το προαναφερθέν πλαίσιο προκύπτουν τα ακόλουθα βασικά συμπεράσματα:
Φορολογικό χαράτσι από το εισόδημα 2023, 2.400 ευρώ: Η μεγάλη φορολογική επιβάρυνση σε βάρος των επαγγελματιών με βάση το τεκμαρτό εισόδημα, που εφαρμόζει η κυβέρνηση από τα εισοδήματα 2023 – φορολογική δήλωση 2024, τους έχει εξουθενώσει οικονομικά. Τους φορολογεί για καθαρό εισόδημα, ανάλογα με τα έτη εργασίας, που φθάνει τα 14.500 ευρώ. Από εκεί και μετά αν δηλωθεί επιπλέον εισόδημα και μόνο από αυτό αφαιρούνται δαπάνες. Με αυτά τα δεδομένα για τεκμαρτό εισόδημα 14.500 η φορολογική επιβάρυνση ήταν 2.744,43 ευρώ από τα οποία ποσό 325 ευρώ αφορούσε το τέλος επιτηδεύματος. Πρακτικά η κυβέρνηση Μητσοτάκη-Ν.Δ. προχώρησε στην εφαρμογή ενός νέου ετήσιου φόρου ύψους 2.400 ευρώ για όλους τους επαγγελματίες ως ένα ελάχιστο ποσό καταβαλλόμενο υποχρεωτικά, ανεξάρτητα από τη δραστηριότητα του συγκεκριμένου επαγγελματία. Σημειώνουμε ότι παράλληλα ο συγκεκριμένος επαγγελματίας ασφαλισμένος στην κατώτερη κλάση του e-ΕΦΚΑ κατέβαλε το ποσό των 2.883 ευρώ για όλο το έτος. Το ποσό αυτό δεν θεωρήθηκε δαπάνη ώστε να αφαιρεθεί από το τεκμαρτό εισόδημα. Μπορούσε να αφαιρεθεί μόνο στην περίπτωση που δηλώθηκε παραπάνω εισόδημα από το τεκμαρτό.
Η εφαρμογή της λογικής του Νασρεντίν Χότζα από την κυβέρνηση. Καταργείται το τέλος επιτηδεύματος 600 ευρώ: Η κυβέρνηση επέβαλε την τεκμαρτή φορολόγηση το 2023 και έναντι αυτής μείωσε το τέλος επιτηδεύματος που ήταν 600 ευρώ. Η μείωση ήταν 25% για όσους δήλωσαν εισόδημα έως το τεκμαρτό και 50% για όσους δήλωσαν μεγαλύτερο. Τώρα με το νέο φορολογικό νομοσχέδιο καταργεί το τέλος επιτηδεύματος. Δηλαδή επέβαλε ένα φόρο πολλαπλάσιο του τέλους για να έρθει στη συνέχεια, δύο έτη μετά, να καταργήσει το μικρότερο τέλος των 600 ευρώ και να μείνει το τεράστιο χαράτσι των 2.400 ευρώ. Εδώ η πολιτική της κυβέρνησης συμπίπτει με την ιστορία του Νασρεντίν Χότζα. Ο Χότζας συμβούλευε ένα φίλο του, επειδή το σπίτι του ήταν μικρό, να το γεμίζει σταδιακά με ζώα. Όταν του δήλωσε ότι δεν μπορεί να ανασάνει του είπε να βγάλει ένα από τα πολλά ζώα έξω, οπότε τον ενημέρωσε ότι «ανάσανε». Αυτό ήταν η «λύση». Έτσι συμπεριφέρεται και η κυβέρνηση.
Οικονομική ασφυξία που εκφράζεται με τη συνεχή αύξηση των οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία (e-ΕΦΚΑ) καθώς 7 στους 10 επαγγελματίες έχουν οφειλές. 835.052 μη μισθωτοί ασφαλισμένοι στο e-ΕΦΚΑ οφείλουν 6,2 δισ. ευρώ. Σε αυτούς προστίθενται και 475.604 που ήταν ασφαλισμένοι του π. ΟΑΕΕ (ΤΕΒΕ) και οφείλουν 14 δισ. ευρώ. Δηλαδή οι οφειλές, από το χώρο των ελεύθερων επαγγελματιών και αυτοαπασχολούμενων κυρίως, ξεπερνούν τα 20 δισ. ευρώ. Ένα μεγάλο τμήμα αυτού του πληθυσμού, το 40%, είναι ανασφάλιστοι-ακάλυπτοι μαζί με τις οικογένειές τους για θέματα υγείας, μία ακόμα «προσφορά» της παρούσας κυβέρνησης. Τα χρέη αυτά έχουν τεράστιες συνέπειες όταν φθάνει η ώρα της συνταξιοδότησης όπως θα δούμε παρακάτω.
Η οικονομική αδυναμία οδηγεί στη χαμηλότερη ασφαλιστική κλάση. Καθώς τα πραγματικά εισοδήματα είναι χαμηλά και «ο μήνας δεν βγαίνει» το 90% των επαγγελματιών επιλέγει να ασφαλιστεί στην κατώτερη κλάση. Φυσικά αργότερα όλοι ατοί θα έχουν και την κατώτερη σύνταξη, η οποία με τα σημερινά δεδομένα για 40 χρόνια εργασίας θα είναι της τάξης των 800 ευρώ μεικτά.
Άνθρωποι της τρίτης ηλικίας σε απόγνωση, χωρίς σύνταξη λόγω χρεών. Υπολογίζονται σε 300.000 οι ασφαλισμένοι σε όλα τα ταμεία, κυρίως επαγγελματίες, που δικαιούνται ηλικιακά σύνταξη αλλά δεν μπορούν να την λάβουν καθώς οφείλουν ποσά μεγαλύτερα από το προβλεπόμενο όριο των 20.000 ευρώ. Συνεπώς τα χρόνια περνούν χωρίς εισόδημα… μέχρι να βρουν το ποσό (από που;) που υπερβαίνει το όριο…
Οι ρυθμίσεις που έχουν θεσμοθετηθεί δεν αποδίδουν καθώς δεν ανταποκρίνονται στις συνθήκες. Διαχρονικά με όλους τους νόμους έχουν γίνει από το ΚΕΑΟ του e-ΕΦΚΑ 2.102.472 ρυθμίσεις οφειλών που αφορούσαν 26,9 δισ. ευρώ. Από αυτές έχουν χαθεί μέχρι τέλος Ιουνίου 2024, λόγω αδυναμίας ανταπόκρισης των οφειλετών, το 50,6% (1.063.432) που αφορούσαν το 69,7% των ρυθμισμένων ποσών (18,7 δισ. ευρώ).
Τα παραπάνω καταγράφουν μια κατάσταση μαζικής φτωχοποίησης με τεράστιες κοινωνικές συνέπειες τόσο τώρα όσο και για το μέλλον. Την ίδια στιγμή ο υπάρχον αντίλογος είναι ότι φοροδιαφεύγουν, έχουν αδήλωτα εισοδήματα και προς τον σκοπό αυτό αξιοποιούνται τα στατιστικά στοιχεία δηλώσεων φόρου εισοδήματος: «4 στους 10 με ετήσιο τζίρο κάτω από 30.000 ευρώ». Μάλιστα τώρα αξιοποιήθηκε και το γεγονός ότι ελάχιστοι (0,26%) από αυτούς που φορολογήθηκαν με το τεκμήριο έκαναν ένσταση. Φυσικά όλοι αυτοί δεν μιλούν για το άμεσο και έμμεσο κόστος μιας τέτοιας διαδικασίας που έχει πολύ αυστηρές προϋποθέσεις και ταυτόχρονα είναι γνωστή η «αδέκαστη» διαδικασία ελέγχου από διάφορους μηχανισμούς. Άλλωστε τα σχετικά «αποτελέσματα» από το παρελθόν είναι σε όλους γνωστά.
Το κοινωνικό πρόβλημα με όλα τα στοιχεία που προαναφέραμε, τα οποία είναι στοιχεία του e-ΕΦΚΑ, υπάρχει. Τα όποια προβλήματα φοροδιαφυγής υπάρχουν είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες. Η λύση δεν είναι τα χαράτσια και η μαζική φτωχοποίηση κόσμου αλλά η χρήση των δυνατοτήτων και των μέσων που έχει το κράτος, στη συγκεκριμένη περίπτωση η ΑΑΔΕ, για να συλλάβει τη φοροδιαφυγή. Αρκεί να υπάρξουν πραγματικοί έλεγχοι εκεί που πρέπει, ειδικά στην παρούσα ψηφιακή εποχή. Ας θυμηθούμε τα αποτελέσματα από τις «λίστες» και τις διαδρομές τους. Ας μας πουν τι έγινε με τον έλεγχο των εμβασμάτων στο εξωτερικό, που έχουν υποχρέωση οι τράπεζες να γνωστοποιούν στην ΑΑΔΕ από το 2009 (!) και άλλα ανάλογα μέτρα.
Τέλος πρέπει να βρεθεί άμεσα μία λύση για τους 300.000 δικαιούμενους λόγω ηλικίας και μη λαμβάνοντες σύνταξη λόγω μεγάλων οφειλών. Η αύξηση των ορίων ή μέτρα μείωσης των οφειλών από προσαυξήσεις είναι μονόδρομος για να μπορέσει στην πορεία να συμψηφιστεί με μέρος της σύνταξης το υπόλοιπο των οφειλών.
