Του Γιάννη Σχίζα
Ερευνητές του ΜΙΤ ανέπτυξαν ένα νέο υπερ-απορροφητικό υλικό που συλλέγει την υγρασία της ατμόσφαιρας ακόμα και σε πολύ ξηρές συνθήκες, αντίστοιχες με αυτές που επικρατούν στις περισσότερες ερήμους στη διάρκεια της νύχτας. Το νέο υλικό που παρουσιάζεται στην επιθεώρηση Advanced Materials είναι μακράν πιο αποδοτικό σε σχέση με προηγούμενες προσπάθειες, καθώς απορροφά και συγκρατεί 1,79 κιλά νερού ανά κιλό υλικού σε ξηρές συνθήκες με σχετική υγρασία 30%.
Όπως εξηγεί ανακοίνωση του MIT, το διάφανο, ελαστικό υλικό αποτελείται κυρίως από υδρογέλη, ένα είδος πορώδους πολυμερούς που απορροφά μεγάλες ποσότητες νερού και διογκώνεται. Τέτοιου είδους υλικά χρησιμοποιούνται ευρέως στις βρεφικές πάνες, επισημαίνουν οι ερευνητές. Οι απορροφητικές ιδιότητες της υδρογέλης ενισχύθηκαν με εμβάπτιση σε ένα διάλυμα χλωριούχου λιθίου, ενός εξαιρετικά υγροσκοπικού άλατος που χρησιμοποιείται ως ξηραντικό.
Την ίδια προσέγγιση είχαν ακολουθήσει και προηγούμενες μελέτες, στις οποίες όμως η υδρογέλη έμεινε βυθισμένη στο διάλυμα άλατος μέχρι 48 ώρες και δεν απορροφούσε μεγάλες ποσότητες χλωριούχου λιθίου. Η λύση δόθηκε με μια μεγάλη δόση υπομονής, αφού η ομάδα του ΜΙΤ άφησε την υδρογέλη να μουλιάσει στο διάλυμα για έναν μήνα. Απορροφήθηκαν έτσι 24 γραμμάρια άλατος ανά γραμμάριο υλικού, πολύ περισσότερο από το προηγούμενο ρεκόρ των 6 γραμμαρίων.
«Η μεγάλη έκπληξη ήταν ότι, με μια τόσο απλή προσέγγιση, πετύχαμε τη μεγαλύτερη κατακράτηση νερού που έχει αναφερθεί ως τώρα» καμαρώνει ο Γκούσταβ Γκρέμπερ, μέλος της ερευνητικής ομάδας.
Το νερό είναι εύκολο να απομονωθεί από το νέο υλικό με απλή θέρμανση, οπότε η υγρασία εξατμίζεται. Οι ατμοί μπορούν στη συνέχεια να συμπυκνωθούν σε μια κρύα επιφάνεια και να δώσουν απολύτως καθαρό νερό.
Η εφεύρεση δεν μπορεί βέβαια να λύσει το πρόβλημα της λειψυδρίας, θα μπορούσε όμως να αποδειχθεί χρήσιμη σε ορισμένες ξηρές, άνυδρες περιοχές όπου η λύση της αφαλάτωσης του θαλασσινού νερού δεν είναι πρακτικά εφικτή.
Το βαθυσκάφος
Μετά την τελευταία του κατάδυση στο ναυάγιο του Τιτανικού αναπτύχθηκε με τη βοήθεια της NASA και παλαιότερα είχε μεταφέρει στο βυθό πρώην αστροναύτες και στελέχη της διαστημικής βιομηχανίας. Το κύτος του βαθυσκάφους, κατασκευασμένο από τιτάνιο και ανθρακόνημα, αναπτύχθηκε με τη βοήθεια μηχανικών του Κέντρου Διαστημικής Πτήσης «Μάρσαλ» της NASA στην Αλαμπάμα, είχε αναφέρει παλαιότερα η OceanGate, η εταιρεία που ανέπτυξε το σκάφος και οργάνωνε τις τουριστικές εξορμήσεις στο διάσημο ναυάγιο.
«Η τεχνογνωσία της NASA στον σχεδιασμό και την αυτοματοποίηση της τοποθέτησης νημάτων σε σύνθετα κύτη ήταν εξαιρετικά σημαντική για αυτό το σχέδιο» είχε δηλώσει τον Μάρτιο του 2022 ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της OceanGate Στόκτον Ρας, ένας από τους πέντε αγνοουμένους. «Η δυνατότητα κατασκευής του κύτους πίεσης του Titan με ανθρακόνημα και κατασκευαστικά πρωτόκολλα αεροδιαστημικών προδιαγραφών είχε ως αποτέλεσμα ένα βαθυσκάφος που ζυγίζει πολύ λιγότερο από άλλα βαθυσκάδη» είπε. «Η μείωση του βάρους μάς επιτρέπει να μεταφέρουμε ένα σημαντικά μεγαλύτερο φορτίο με πέντε μέλη πληρώματος».
Όπως επισημαίνει το space.com, η βοήθεια της NASA στην ανάπτυξη του σκάφους δεν είναι η μόνη σύνδεση της υπόθεσης με το Διάστημα. Ένας από τους τέσσερις επιβάτες, ο επιχειρηματίας και εξερευνητής Χάμις Χάρντινγκ, είχε πετάξει το 2022 στο όριο του Διαστήματος με σκάφος της Blue Origin, της εταιρείας διαστημικού τουρισμού του Τζεφ Μπέζος. Στο τελευταίο ταξίδι του Titan επέβαινε επίσης ο Πακιστανός επιχειρηματίας Σαχζάντα Νταγούντ, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του αμερικανικού ινστιτούτου SETI για την αναζήτηση εξωγήινων πολιτισμών. Αν και τα ονόματα των επιβαινόντων δεν έχουν δοθεί επίσημα στη δημοσιότητα, τα άλλα άτομα στο χαμένο βαθυσκάφος είναι ο 19χρονος γιος του Νταγούντ και ο γάλλος πρώην δύτης Πολ-Ενρί Ναρζολέ.
Σε προηγούμενες αποστολές του Titan στον Τιτανικό είχαν επίσης συμμετάσχει ο Άλαν Στερν, επικεφαλής της αποστολής New Horizons της NASA στον Πλούτωνα, καθώς και ο πρώην αστροναύτης της NASA Σκοτ Παραζίνσκι, ο οποίος ήταν από πέρυσι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της OceanGate. Και, σε μια τελευταία λεπτομέρεια, η Ocean Gate είχε ανακοινώσει την περασμένη εβδομάδα ότι στο ταξίδι της Κυριακής θα χρησιμοποιούταν η υπηρεσία δορυφορικού Διαδικτύου Starlink της SpaceX.
Η επαφή με το Titan χάθηκε περίπου 1 ώρα και 45 λεπτά μετά την έναρξη της καθόδου προς το ναυάγιο του Τιτανικού σε βάθος σχεδόν τεσσάρων χιλιομέτρων, περίπου 600 χιλιόμετρα έξω από τις ακτές της Νέας Γης στον Καναδά. Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν μόνο πέντε βαθυσκάφη που μπορούν να φτάσουν αυτό το βάθος.
Έργα της χημικής βιομηχανίας
Η χημική βιομηχανία απέκρυπτε επί δεκαετίες όσα γνώριζε για την επικινδυνότητα των ουσιών PFAS. Οι PFAS, ή υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ενώσεις, είναι μια ομάδα χιλιάδων βιομηχανικών χημικών που χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες σε αντικολλητικά σκεύη, αδιάβροχα ρούχα, αντιπυρικές μονώσεις, κόλλες, ακόμα και συσκευασίες προϊόντων. Συχνά ονομάζονται «παντοτινά χημικά» επειδή δεν διασπώνται στο περιβάλλον και ανιχνεύονται πλέον στο έδαφος, στον υδροφόρο ορίζοντα, στο νερό της βροχής, ακόμα και στον οργανισμό των περισσότερων ανθρώπων.
Η νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Annals of Global Health εξετάζει έγγραφα των αμερικανικών εταιρειών DuPont και 3M, των μεγαλύτερων παραγωγών PFAS, έγγραφα που απέκτησε διά της νομικής οδού ο δικηγόρος Ρόμπερτ Μπίλοτ, ο οποίος κέρδισε αγωγή κατά της DuPont και ενέπνευσε την ταινία «Σκοτεινά Νερά» του 2019. «Τα έγγραφα αποκαλύπτουν σαφείς ενδείξεις ότι η χημική βιομηχανία γνώριζε για τους κινδύνους των PFAS αλλά δεν ενημέρωσε το κοινό, τις ρυθμιστικές αρχές, ακόμα και τους ίδιους τους εργαζομένους της» σχολίασε η Τρέισι Γούντραφ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο και πρώην σύμβουλος πολιτικής στην αμερικανική Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας. Τα αντικολλητικά σκεύη είναι μια κατηγορία προϊόντων που συχνά περιέχουν PFAS (George Redgrave / CC BY-ND 2.0)
Μεταξύ άλλων ευρημάτων:
- Το 1961, εσωτερική έκθεση ανέφερε ότι το Teflon, εφεύρεση της DuPont, έχει την ιδιότητα «να αυξάνει το μέγεθος του ήπατος αρουραίων σε χαμηλές δόσεις». Συνιστούσε «εξαιρετικά μεγάλη προσοχή» στον χειρισμό του αντικολλητικού υλικού και αποφυγή κάθε επαφής με το δέρμα.
- Σύμφωνα με εσωτερικό υπόμνημα του 1980, εργαστήριο που χρηματοδοτούταν από την DuPont ανέφερε ότι μία PFAS με την ονομασία C8 είναι «άκρως τοξική όταν εισπνέεται και μέτρια τοξική όταν καταπίνεται». Σε έκθεση του 1979, το ίδιο εργαστήριο ανέφερε ότι σκύλοι που εκτέθηκαν σε μία και μόνο δόση PFAS «πέθαναν δύο ημέρες μετά την κατάποση».
- Το 1980, η DuPont και η 3Μ πληροφορήθηκαν ότι δύο από τις οκτώ έγκυες γυναίκες που εργάζονταν στην παραγωγή του C8 γέννησαν παιδιά με συγγενείς ανωμαλίες. Η εταιρεία δεν δημοσίευσε τα δεδομένα, ούτε ενημέρωσε το προσωπικό της, υποστήριξε όμως σε υπόμνημά της το επόμενο έτος ότι «δεν έχουμε υπόψη μας ενδείξεις συγγενών ανωμαλιών που προκαλούνται από το C8».
Το 1991, η εταιρεία εξέδωσε δελτίο Τύπου ως απάντηση σε αναφορές για μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα κοντά σε εργοστάσιό της, υποστηρίζοντας ότι «το C8 δεν έχει γνωστές τοξικές ή επιβλαβείς δράσεις στον άνθρωπο στα επίπεδα που ανιχνεύτηκαν».
Οι κίνδυνοι των PFAS απέκτησαν μεγαλύτερη δημοσιότητα έπειτα από αγωγές που υποβλήθηκαν το 1998 και το 2002, οπότε η DuPont έστειλε email στην Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας με το οποίο έλεγε: «Θέλουμε η Υπηρεσία να προβεί σύντομα (ακόμα και αύριο το πρωί) σε ανακοίνωση που θα λέει τα εξής: Ότι τα καταναλωτικά προϊόντα που πωλούνται με την επωνυμία Teflon είναι ασφαλή και μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν γνωστές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία που προκαλούνται από το PFOA», ή περφθοροκτανοϊκό οξύ, ουσία που κατατάσσεται στις PFAS.
Το 2003, η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας επέβαλε πρόστιμο 16,45 εκατ. δολαρίων στην DuPont για την απόκρυψη των ευρημάτων της, ποσό που ωχριά σε σχέση με τα έσοδα 1 δισ. δολαρίων από προϊόντα με PFOA και C8 το 2005.
