Χάρη στους Ζαπατίστας

του Χέρμαν Μπελινγχάουζεν*
εφημερίδα La Jornada, 17/5/2010

Οι ιθαγενείς λαοί του Μεξικού έγιναν ορατοί την Πρωτοχρονιά του 1994 και ανάγκασαν ολόκληρη τη χώρα να τους ακούσει χάρη στο θρυλικό «Φτάνει πια» των Ζαπατίστας, όταν άλλαξαν το ρου της ιστορίας, πήραν τα όπλα και είπαν «Εδώ είμαστε».

Ποτέ πριν οι ιθαγενείς λαοί της χώρας, τα αιτήματά τους και οι πολιτισμικές τους εκφάνσεις δεν είχαν κεντρική θέση στο πολιτικό σκηνικό. Η μεξικανική κοινωνία κατάλαβε ότι είχε πολλά να μάθει από τους ιθαγενείς λαούς. Αυτούς που προέρχονται από τους Μάγιας και όλους τους υπόλοιπους.
Χάρη στους Ζαπατίστας, στην αποθαρρυμένη Αριστερά μετά την κατάρρευση του τείχους του Βερολίνου αναγεννήθηκε κάτι περισσότερο από μια ελπίδα. Στο Μεξικό και σε άλλες χώρες γεννήθηκε μια γενιά ακτιβιστών και κοινωνικών στοχαστών ανοιχτών σε νέες ιδέες απελευθέρωσης και δημοκρατίας και νέες μορφές έκφρασης παλιών ωραίων ιδεών.
Οι ιθαγενείς έγιναν εξωστρεφείς, σταμάτησαν να ζητάνε και αποφάσισαν να απαιτούν και να αντιστέκονται. Το επίκεντρο του επεκτατικού τους κύματος ήταν η ανάκτηση των εδαφών που νέμονταν οι τσιφλικάδες και οι κτηνοτρόφοι που περιφρονούσαν τους ιθαγενείς και τους εργάτες τους, σκλάβους και μη. Ήταν ήδη σε αναβρασμό ένα ιστορικό ξύπνημα των Μάγιας στην Τσιάπας όταν, χάρη στους Ζαπατίστας, χιλιάδες οικογένειες ιθαγενών κατέλαβαν τη γη για να τη δουλέψουν. Πρόκειται για 700 χιλιάδες εκτάρια. Μεγάλο μέρος ωφέλησε τους μη Ζαπατίστας. Επιπλέον, χάρη στο ζαπατιστικό κίνημα, οι εξεγερμένοι ιθαγενείς, ιδίως στη ζούγκλα Λακαντόνα, απέκτησαν έναν τόπο για να ριζώσουν και να ζήσουν καλά, με αξιοπρέπεια. Το Μεξικό ανακάλυψε ότι η αξιοπρέπεια είναι ένα ουσιώδες χαρακτηριστικό των λαών μας. Για μια φορά ο ντροπιαστικός μεξικανικός ρατσισμός χτύπησε το κεφάλι του στον καθρέφτη.
Οι Ζαπατίστας είπαν από την αρχή τα πράγματα με το όνομά τους. Μας έμαθαν να συνομιλούμε με την πραγματικότητα, παραδέχτηκε μια φορά ο Κάρλος Μονσιβάις*. Κορυφαίες στιγμές, όπως το να μιλάει η διοικήτρια Εστέρ στο κοινοβούλιο και τη χώρα, εντύπωσαν στην εθνική συνείδηση την αδιαμφισβήτητη νομιμοποίηση αιτημάτων των ιθαγενών και τον επαναστατικό μετασχηματισμό των γυναικών τους.
Χάρη στους Ζαπατίστας, η λατινοαμερικανική αντίληψη του αντάρτικου -και η μακριά πονεμένη διαδρομή του- μετατράπηκε σε κάτι νέο και συγχρόνως τόσο παλιό όσο ο πολιτισμός: ένα στρατό αγροτών, στρατευμένο με τη ζωή, τις κοινότητές του και την εθνική απελευθέρωση με μια απρόσμενη διαύγεια. Παράλληλα, η κοινωνία των πολιτών συνειδητοποιούσε την ίδια της την ύπαρξη.
Έχουν αποδείξει ότι τα παράδοξα είναι ένας ανησυχητικός τρόπος να λες την αλήθεια: «Ολα για όλους, τίποτα για μας», «Κυβερνάμε υπακούοντας», «Καλή διακυβέρνηση», «Ενας κόσμος που να χωράει πολλούς κόσμους», «ένας στρατός που θέλει να πάψει να είναι στρατός». Η δική τους ειρήνη είναι μια στέρεα ένοπλη ειρήνη, επίσης πρωτοφανής και σχεδόν θαυματουργή, δεδομένου ότι πολιορκείται και πολεμιέται σε χαμηλή ένταση από τη μαζική κατάληψη του κυβερνητικού στρατού.
Χάρη στους Ζαπατίστας, για παράδειγμα, τώρα που η χώρα είναι στις φλόγες, και κυρίως μέσασε φόβο, η Τσιάπας είναι μια από τις πιο ειρηνικές περιοχές. Με άλλα λόγια, ο απελπισμένος πόλεμος της κυβέρνησης ενάντια στο οργανωμένο, πολεμοχαρές και καλά οπλισμένο έγκλημα, δεν εξελίσσεται στην Τσιάπας γιατί εκεί αντίθετα υπάρχει κυβέρνηση στις κοινότητες. Στις αυτόνομες κοινότητες και τις ζώνες επιρροής τους υπάρχουν πολλά πράγματα αλλά όχι οργανωμένο έγκλημα.
Χάρη στους Ζαπατίστας, σ’ αυτά τα εδάφη υπάρχουν νόμοι και εφαρμόζονται, παρόλο που οι τρεις εξουσίες της χώρας και των πολιτικών κομμάτων προδίδουν το λόγο τους όποτε τους συμφέρει. Η οικοδόμηση της αυτονομίας στις κοινότητες προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στην εκπαίδευση, την υγεία, την πολιτική συμμετοχή, τη συλλογική οργάνωση. Κάτι που δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την ύπαρξη του Εθνικοαπελευθερωτικού Ζαπατιστικού Στρατού.
Χάρη στους Ζαπατίστας, συγγραφείς, στοχαστές, ηγέτες, καλλιτέχνες ενδυνάμωσαν τη διανοητική βάση των πολιτικών και ηθικών τους θέσεων στην Αμερική και την Ευρώπη. Η κριτική -και οι ακόλουθες αντιστάσεις ενάντια στη νέα εποχή του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού, του νεοφιλελευθερισμού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης- απέκτησε χάρη στους Ζαπατίστας μια αποφασιστική ορμή. Ο στοχασμός τους γύρω από τη δράση αναπτύχθηκε στα γραπτά του υποδιοικητή Μάρκος και στις δεκάδες, ίσως εκατοντάδες, συνεντεύξεις που μετά το 1994 έδωσε σε ερευνητές, δημοσιογράφους και συγγραφείς απ’ όλο τον κόσμο.
Οι μεγάλες κινητοποιήσεις ενάντια στο παγκόσμιο εμπόριο πριν από μια δεκαετία κατάφεραν να αξιοποιήσουν όχι μόνο το μήνυμα αλλά και την εμπειρία αυτού που σήμερα ονομάζουμε κοινωνικά δίκτυα. Οι ζαπατιστικές δράσεις και συναντήσεις εμπνέουν δράσεις, συναντήσεις, οργανώσεις και αγώνες σε όλο τον κόσμο. Με λίγα λόγια, χάρη στους Ζαπατίστας, μέχρι και διάσημες μπάντες του παγκόσμιου ροκ βρήκαν πολλά νέα θέματα για να τραγουδήσουν.
Ο λόγος ανέκτησε την αλήθεια του, την αληθινή λειτουργία του που η πολιτική πρακτική τού είχε αφαιρέσει στο Μεξικό. Και έτσι όπως η φωνή τους είναι ένα όπλο, ένα έμβλημα, μια πηγή, οι Ζαπατίστας έχουν διδάξει επίσης τη σημασία της σιωπής.

Σχόλια