του Γιώργου Κυριακού
Στο φόντο των αλβανικών επικήδειων για τον θάνατο της Μαντλίν Ολμπράιτ και των σερβικών θρήνων για την επέτειο των ευρωαμερικανικών βομβαρδισμών του 1999, οι σχέσεις Σέρβων και Αλβανών προχωρούν μέσα από ανταγωνισμούς και συνεργασίες στη νέα ψυχροπολεμική περίοδο που αναδύεται.
Η σύγκρουση Κοσόβου-Σερβίας φαίνεται ότι αγνοεί ακόμα και τις «κατευναστικές» διεθνείς παραινέσεις: ο «απείθαρχος» Κοσοβάρος πρωθυπουργός Κούρτι αρνείται να συμμορφωθεί με τις οδηγίες της ομάδας Quint (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία) για τη σύσταση εκλογικών τμημάτων στο Κόσοβο προκειμένου οι Σέρβοι να έχουν το δικαίωμα να ψηφίσουν στις εθνικές τους εκλογές της 3ης Απριλίου. Παράλληλα, δεν αναγνωρίζει διεθνείς συμφωνίες που έχει υπογράψει το Κόσοβο, όπως αυτή του 2013 για την Ένωση Σερβικών Δήμων. Είχε προηγηθεί μέσα στον χειμώνα το κυνηγητό στους Σέρβους –δήθεν– λαθρέμπορους που προμήθευαν με είδη πρώτης ανάγκης τους ομογενείς τους, όπως και ο «πόλεμος των πινακίδων» (που απαγόρευε αυτοκίνητα με σερβικές πινακίδες)*.
Πρόσφατα τα οδοφράγματα και οι μετακινήσεις τεθωρακισμένων στα σύνορα του Κοσόβου δημιούργησαν έντονες ανησυχίες, οι οποίες απαντήθηκαν με κλήσεις εφέδρων στη Σερβία. Σήμερα οι πιέσεις εντείνονται με τις συλλήψεις στελεχών της «παράλληλης διοίκησης» στον Νότο για «διαφθορά», με διώξεις στελεχών του σερβικού κόμματος Srpska Lista, όπως και με την καθαίρεση της επικεφαλής του Βασικού Δικαστηρίου της Μιτρόβιτσα, Λιλιάνα Στεφάνοβιτς, διότι συναντήθηκε με τον Βούτσιτς στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας στο Βελιγράδι.
Η κυβέρνηση Κούρτι αρνείται να συμμορφωθεί με τις «κατευναστικές» οδηγίες των δυτικών δυνάμεων, δεν αναγνωρίζει διεθνείς συμφωνίες που έχει υπογράψει το Κόσοβο, και καταδιώκει συστηματικά τη σερβική μειονότητα
«Ανοιχτά Βαλκάνια» και δυτική απογοήτευση
Από την άλλη, η συμφωνία «Ανοιχτά Βαλκάνια» έχει δημιουργήσει προϋποθέσεις ανάσχεσης του αποκλεισμού της Σερβίας μέσω των οικονομικών-εμπορικών σχέσεων με την Αλβανία. Η προμήθεια της Αλβανίας με 30.000 τόνους σερβικό σιτάρι και ποσότητα καλαμποκιού στο πλαίσιο των «Ανοιχτών Βαλκανίων» (παρ’ όλες τις αποφάσεις της Σερβίας για απαγόρευση των εξαγωγών ειδών πρώτης ανάγκης) βρήκε ανταπόδοση στην εξεύρεση λύσης για μέρος των ενεργειακών αναγκών της: το αμερικανοποιημένο λιμάνι του Δυρραχίου θα χρησιμοποιείται, σύμφωνα με δηλώσεις του Βούτσιτς, για να μεταφέρει πετρέλαιο για τη Σερβία από τη Μέση Ανατολή.
Από πλευράς Κοσόβου, πάντως, κλιμακώνεται ο έντονος αντισερβισμός – σε σημείο που οι προστάτιδες Δυτικές δυνάμεις εκφράζουν απογοήτευση, ενώ παράλληλα η «χώρα» παραμένει ο κατ’ εξοχήν πυλώνας προώθησης της Δυτικής πολιτικής στα Βαλκάνια (που έφτασε μέχρι και στην άρνηση εισαγωγής κινεζικών ή ρωσικών εμβολίων για την αντιμετώπιση του Covid-19). Ο Έντουαρντ Τζόζεφ, με 12ετή θητεία στα Βαλκάνια ως «διαχειριστής συγκρούσεων» και επί μια διετία (2010-12) διορισμένος από τις ΗΠΑ αναπληρωτής αρχηγός της Αποστολής του ΟΑΣΕ στο Κόσοβο**, έγραψε ότι «ο Κούρτι λαμπρύνει τη φήμη του Σέρβου Προέδρου ως λογικού εταίρου» και «δίνει στον Βούτσιτς και το καθεστώς του ένα πολύπλευρο δώρο, τη στιγμή που το περιθώριο ελιγμών του φιλορώσου αυταρχικού ηγέτη έχει συρρικνωθεί».
«Αντιπαραγωγικός» ο Κούρτι, ευθυγραμμισμένος ο Ράμα
Η άρνηση της κυβέρνησης Κούρτι να δώσει άδεια για να ψηφίσουν οι Σέρβοι στην ουσία απομακρύνει τον ΟΑΣΕ από τη «διαχείριση» των Σέρβων ψηφοφόρων, σε αντιδιαστολή με ό,τι είχε γίνει στο παρελθόν από την κυβέρνηση του Χακίμ Θάτσι. Ο Τζόζεφ επισημαίνει το αποτέλεσμα: «Αντί για σημαίες του ΟΑΣΕ, είναι οι σημαίες της Σερβίας που κυματίζουν στη Μιτρόβιτσα». Επιπλέον, αναφέροντας τις αυθαιρεσίες της κοσοβάρικης κυβέρνησης στα Μετόχια (όπου κατοικούν Σέρβοι) και μιλώντας για την ελευθερία που «πρέπει να απολαμβάνουν οι Σέρβοι στον Βορρά και στον Νότο» επισήμανε τις νέες επιφυλάξεις των 4 χωρών μελών του ΝΑΤΟ που δεν έχουν εγκρίνει τη συμμετοχή του Κοσόβου σε αυτό.
Από την άλλη ο Ράμα, που ενίοτε εκδηλώνεται υπέρ της ένωσης Αλβανίας-Κοσόβου (για να μη θεωρείται και εθνικός μειοδότης στους ψηφοφόρους του), έχει προσαρμοστεί απόλυτα στη Δυτική πολιτική διευθέτησης του ζητήματος. Αποτέλεσμα είναι η υποδειγματική (ακόμα) συνεργασία με τους Σέρβους στα «Ανοιχτά Βαλκάνια». Είναι φανερό ότι από τη μια η όξυνση που προκαλεί ο εθνικισμός του Κούρτι δεν δίνει δυνατότητες προσέλκυσης των Σέρβων στη Δυτική πλευρά, ενώ από την άλλη η συνεργασία Σερβίας-Αλβανίας δίνει ευκαιρίες ενός ξεπεράσματος του αποκλεισμού της Σερβίας (που απέχει παραδειγματικά από τις κυρώσεις προς τη Ρωσία). Φαίνεται ότι τα Βαλκάνια, πέρα από τις διεθνείς συγκυρίες που τα καθορίζουν, διατηρούν ακόμα δυνατότητες που δεν διακρίνονται μπροστά στη μεγάλη εικόνα.
* Οι πρόσφατες συγκρούσεις στο Κόσοβο και η σημασία τους (φύλλο 562).
** Ο ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη) διατηρεί Αποστολή στο Κόσοβο με στόχο την «παροχή βοήθειας στην οικοδόμηση δημοκρατικών θεσμών» και την «προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Το δίπολο Μπερίσα-Ράμα
Πολιτικές ανακατατάξεις προβλέπονται στην Αλβανία μετά την απόφαση του Δικαστηρίου Τιράνων να επικυρώσει την απόφαση της Συνέλευσης του Δημοκρατικού Κόμματος για επιστροφή του Μπερίσα στην ηγεσία του (παρά την κάθετη αντίθεση της πρεσβείας των ΗΠΑ). Η απόφαση ήρθε σε στιγμή κοινωνικής αναταραχής, καθώς έχουν εκτιναχθεί οι τιμές αγαθών πρώτης ανάγκης: πάνω από 70% είναι η αύξηση του ψωμιού σε έναν χρόνο, η τιμή της βενζίνης ανεβοκατεβαίνει και εκτοξεύεται στα 2 ευρώ, από το περσινό καλοκαίρι 15 επιχειρήσεις κατά μέσο όρο, ενώ εισάγεται το μεγαλύτερο μέρος της ακριβής ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, μετά την επιδημία της γρίπης των πουλερικών (H5N8) στο Δυρράχιο θανατώθηκαν πάνω από 355.000 κοτόπουλα (αν και δημοσιεύματα αναφέρουν ότι διατίθενται στην αγορά…). Στην Αλβανία, όπου τα κοτόπουλα και τα αυγά είναι μια σημαντική και φθηνή πηγή πρωτεΐνης, οι τιμές τους έχουν επίσης αυξηθεί. Επιπλέον, η χώρα μαστίζεται και από το σκάνδαλο για τις αναθέσεις στους αποτεφρωτήρες απορριμμάτων, όπως αυτό φίλου του πρωθυπουργού Ράμα (του ηθοποιού Γκαζμέντ Πάγια) που έγινε «στρατηγικός επενδυτής» στη Χιμάρα.
Ο συνδυασμός λαϊκής αγανάκτησης για την ακρίβεια και «εμβολής» του εκ νέου ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης Μπερίσα (ο οποίος προχώρησε και σε… αντιολιγαρχικές δηλώσεις) δημιουργεί προϋποθέσεις σύμπηξης ενός κοινωνικού μπλοκ που περιπλέκει και την εξωτερική πολιτική της Αλβανίας, καθώς μπορεί να στραφεί εναντίον της λύσης για το Κόσοβο που προωθεί η Δυτική συμπαράταξη υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Αυτή, άλλωστε, ήταν η κρυφή αιτία για την ανακήρυξη του Μπερίσα ως «persona non grata» από την κυβέρνηση Μπάιντεν – ο οποίος, στο σχετικά πρόσφατο δόγμα του για τα Βαλκάνια, προκαταβολικά κηρύσσει ανεπιθύμητα τα πολιτικά πρόσωπα που δεν αναγνωρίζουν τις καθ’ υπαγόρευση της Δύσης διεθνείς συμφωνίες (Ντέιτον, συμφωνίες Κοσόβου-Σερβίας, Πρέσπες).
Από την πλευρά της, η ριζοσπαστική ομάδα Organizata Politike (ενάντια στην οποία εντάθηκαν οι κυβερνητικές και παρακρατικές επιθέσεις αφότου πρωτοστάτησε στο πρόσφατο κύμα διαδηλώσεων ενάντια στην ακρίβεια*) θυμίζει ότι ο δεξιός Μπερίσα έκανε την αρχή για όσα ολοκληρώνει τώρα ο «σοσιαλιστής» Ράμα. Και, εύλογα, καλεί σε κινητοποιήσεις οι οποίες θα συμβάλλουν στη δημιουργία ενός πολιτικού κινήματος ανεξάρτητου από το «δίπολο» Μπερίσα-Ράμα.
* Οργή στην Αλβανία (φύλλο 582).
