Κατάρρευση τακτικών, στρατηγικών, στερεότυπων και εύκολων απαντήσεων
Του Ρούντι Ρινάλντι
Η χώρα μας έχει μπει σε τροχιά χρεοκοπίας και βίαιης εκποίησης της δημόσιας περιουσίας, της οικονομίας, της κυριαρχίας της, μέσα από τις νέες -αλλά και κλασικές- μορφές ιμπεριαλιστικής επιβολής. Επανειλημμένα έχει υποστηριχθεί από τις στήλες αυτής της εφημερίδας ότι η Ελλάδα δεν λογαριάζεται ως χώρα του πυρήνα της Ευρώπης, ούτε καν ανήκει στον λεγόμενο Νότο. Στους σχεδιασμούς των ευρωκρατών είναι κάτι υποδεέστερο: «νότος του Νότου». Πρέπει να εξομοιωθεί με «χώρα-σκουπίδι», όπως έγινε με τις χώρες της Aνατολικής Ευρώπης αμέσως μετά την κατάρρευση. Και όχι μόνον. Χώρα-προτεκτοράτο σε μια δύσκολη περιοχή όπου συναντούνται διεθνή γεωπολιτικά τόξα. Προγεφύρωμα ή και πεδίο βολής, περιοχή πειραματισμών μοντέλων προς εξαγωγή για άλλες ευρωπαϊκές περιοχές. Τέτοιες αναφορές ήταν συχνά δυσάρεστες σε κύκλους και χώρους της Αριστεράς που ήθελαν να αγνοούν πεισματικά αυτές τις διαστάσεις του νεοελληνικού προβλήματος και της καθολικής κρίσης, μένοντας προσκολλημένοι σε στερεότυπα που ένα-ένα καταρρέουν εκκωφαντικά.
Χρεοκόπησε ο ευρωπαϊσμός σε όλες τις εκδοχές του. Η Ε.Ε. και όλοι οι θεσμοί που έχουν οικοδομηθεί σαν υλική συμπύκνωση συμφερόντων των ισχυρών κρατών και του μονοπωλιακού κεφαλαίου, «ολοκληρώνονται», μέσα από τη συνταγή του νεοφιλελευθερισμού, στη μορφή της γερμανικής Ευρώπης και των δορυφόρων της. Αυτή οδηγεί σε διαρκή και βαθιά κρίση και πυροδοτεί αντιθέσεις με άλλες δυνάμεις που νοιώθουν τον ασφυκτικό γερμανικό εναγκαλισμό. Οι στρατηγικές για τον νότο του Νότου, για την Ελλάδα δεν διαβάστηκαν σωστά και έτσι όλη η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ στηρίχθηκε στη δυνατότητα εύκολης συμφωνίας με τους «εταίρους».
Δεν διαβάστηκαν καλά και οι ευρωατλαντικές σχέσεις και θεωρήθηκε ότι η βοήθεια και παρέμβαση των ΗΠΑ θα διευκόλυνε την επίτευξη συμφωνίας. Όλα ήταν διαφορετικά και πιο σύνθετα. Το «μένουμε Ευρώπη» για να αποφύγουμε το GRexit θα χρεοκοπήσει κι αυτό, γιατί καμία ευρωπαϊκή δύναμη δεν νοιάζεται ακριβώς για την σωτηρία μας… Εσωτερικά, το «μένουμε Ευρώπη για να αποφύγουμε το GRexit» στηρίζεται από το παλιό πολιτικό σύστημα μαζί με τον μνημονιακά μεταλλαγμένο ΣΥΡΙΖΑ. Η πολιτική κρίση είναι διαρκής και οι ψευδαισθήσεις για κυριαρχία και ηγεμονία του ΣΥΡΙΖΑ και προσωπικά του Αλέξη Τσίπρα δοκιμάζονται αρκούντως. Μπήκαμε διά της ευρωπαϊκής οδού στην «επόμενη μέρα», όπου όλα θα είναι διαφορετικά.
Χρεοκόπησε ο κυβερνητισμός (το «εργαλείο», όπως λέγεται τελευταία από τους προπαγανδιστές του Μαξίμου, που δεν το εγκαταλείπεις αλλά το χρησιμοποιείς έως την τελευταία στιγμή). Δηλαδή, η ιδέα και η πρακτική πως μπορεί να προκύψουν σοβαρές και μεγάλες αλλαγές χωρίς την παρεμβολή του λαϊκού παράγοντα, πως είναι αρκετό να βάλεις στο χέρι την διακυβέρνηση της χώρας και όλα μπαίνουν στον αυτόματο πιλότο. Η ιδέα πως μια κυβέρνηση μπορεί να κάνει τα πάντα χωρίς τον λαϊκό παράγοντα ή με επίκλησή του όποτε θέλει για να συνεχίσει να κάνει ό,τι νομίζει χωρίς να δίνει λογαριασμό. Μια κυβέρνηση, ένα μικρό επιτελείο και στην συγκεκριμένη περίπτωση χωρίς καμιά πείρα, να διαχειριστεί μια χώρα και μια μείζονα καθολική κρίση.
Αποδεικνύεται περίτρανα πως χωρίς τομές στο πολιτικό σύστημα, το «εργαλείο» έχει τις δικές του νόρμες και τους δικούς του κανόνες και έρχεται η στιγμή που διαπιστώνεις ότι δεν το ελέγχεις και γίνεσαι υποχείριο αυτού που κατέχει την πραγματική εξουσία. Τώρα το «εργαλείο» είναι στα χέρια των δανειστών, των «θεσμών», της τρόικας και μάλιστα με την υπογραφή της κυβέρνησης της Αριστεράς… Όταν στο τιμόνι μπαίνει η κεντροαριστεροποίηση, και μάλιστα σε συνθήκες μνημονιακής εμβάθυνσης, τότε οδηγούμαστε σε διαρκή ρευστοποίηση του πολιτικού σκηνικού και κρίση εκπροσώπησης -μια κλασική πολιτική κρίση.
Χρεοκόπησε η λογική των εύκολων λύσεων και των αυτοματισμών. Ο ΣΥΡΙΖΑ επέμενε ότι υπάρχει Πρόγραμμα (Θεσσαλονίκης), είναι κοστολογημένο, θα καταργηθεί ο ΕΝΦΙΑ, στα 12.000 ευρώ το αφορολόγητο, «ψηφίστε με για να το υλοποιήσω»… Η πραγματικότητα εξελίχθηκε διαφορετικά. «Θα σας φέρω συμφωνία και θα είναι μέρα μεσημέρι». «Θα είναι και αμοιβαία επωφελής». Η πραγματικότητα εξελίχθηκε πολύ διαφορετικά. «Θα σκίσω τα μνημόνια, θα πρωτοτυπήσω και θα εφαρμόσω το πρόγραμμά μας». Η πραγματικότητα διέψευσε αυτές τις διακηρύξεις. Η απάντηση στην καθολική κρίση που έχει βυθιστεί η χώρα απαιτεί σοβαρή και σύνθετη πολιτική διεξόδου, σε πόλεμο με τις «λύσεις ευκολίας» και την ακατάσχετη προχειρότητα.
Χρεοκόπησε η λογική της «διαπραγμάτευσης». Κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος η μονομέρεια και η εξάντληση όλου του κυβερνητικού έργου στο ζήτημα της «διαπραγμάτευσης». Η «διαπραγμάτευση» ως επιλογή και μάλιστα «χωρίς σύγκρουση» (όπως αποφασίστηκε τον Αύγουστο του 2014) στηρίζονταν στην ιδέα ενός εύκολου συμβιβασμού με την ευρωπαϊκή πλευρά και παράλληλα έφερε στην επιφάνεια μια άλλη οργανική ανικανότητα της κυβέρνησης Τσίπρα: Δεν κατάλαβε την παγίδευση που είχε οργανωθεί, την υποτίμηση, πίστεψε ότι έστω την τελευταία στιγμή θα υποχωρούσαν. Διαπραγματεύεται κανείς έχοντας δημιουργήσει κάποιους όρους, δείχνοντας πως είναι αποφασισμένος και φυσικά έχοντας κατανοήσει σε βάθος το σχεδιασμό και την στρατηγική του αντιπάλου.
Χρεοκόπησε η λογική του συμβιβασμού. Όχι πως αποκλείονται οι συμβιβασμοί στη ζωή και την πολιτική πάλη. Δεν αγωνίζεσαι, όμως, με την ιδέα και την σημαία του συμβιβασμού. Πριν ακόμα γίνει κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και μετά, η λέξη συμβιβασμός, με όλα τα αναγκαία καλλωπιστικά επίθετα έγινε η διακηρυγμένη επίσημη πολιτική του. Οι λίγες εξαιρέσεις που τροφοδότησαν και τη λαϊκή κινητοποίηση, ήταν όταν ειπώθηκαν πράγματα πέρα από την λογική του συμβιβασμού: τα πρώτα «όχι» στον Σόιμπλε και το πρόσφατο δημοψήφισμα.
Το τρίπτυχο χαρμάνι ευρωπαϊσμού – διαπραγμάτευσης – συμβιβασμού με όλες τις υπερφίαλες προχειρότητες και ρηχότητες ενός ασυντόνιστου κυβερνητικού σχήματος, χωρίς πρόγραμμα και στρατηγική οδήγησε στην ανοικτή συνθηκολόγηση και στην ταπεινωτική συμφωνία για τρίτο μνημόνιο.
Πέρα από αυτά, χρεοκόπησε μια αντίληψη για την πολιτική που θα την λέγαμε «επικοινωνιακή» ή «μεταμοντέρνα», που στηρίζεται στο ίματζ, την εικόνα, το φαίνεσθαι, στη διαμόρφωση προσώπου και εικόνας, στη χρήση του μάρκετινγκ και της επικοινωνίας, στις διαρροές, τα non paper, την έλλειψη εμπιστοσύνης στο λαό και στην αντίληψη ότι όλα είναι εργαλεία προς χρήση όπως και όποτε νομίζουμε. Όλα αυτά καταγράφονται στην αστική και δη μεταμοντέρνα αντίληψη της πολιτικής, που είναι πιο αδύναμη από τα κλασικά περί συσχετισμών, συνασπισμών, εξουσίας κ.λπ. Φέρνει κάποια αποτελέσματα, δεν εξηγεί την ιστορική κίνηση, καταποντίζεται πανεύκολα στα δύσκολα. Αυτή η αντίληψη για την πολιτική χαρακτηρίζεται από ένα σύμφυτο χαρακτηριστικό του μεταμοντερνισμού: την έλλειψη βάθους.
Οι καλές στιγμές του ΣΥΡΙΖΑ, σε όλη την ιστορία του, ήταν εκείνες που η έστω στοιχειακή του κίνηση συναντιόνταν με το βάθος της ιστορικής κίνησης και ανάγκης. Για να έχεις συναίσθηση του βάθους χρειάζεσαι ένα επιτελείο αντάξιο των περιστάσεων. Αυτό δεν υπάρχει και δεν υπήρξε. Όλα τα άλλα είναι δικαιολογίες. Δυστυχώς…
