ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στην Ρούλα Μουτσέλου
Η αλληλεγγύη ως πολιτική πράξη, η ευρωπαϊκή υποκρισία και η απουσία του κράτους από το πεδίο του δράματος στο οποίο καταφθάνουν καθημερινά χιλιάδες πρόσφυγες, είναι εικόνες που έφεραν μαζί τους οι εθελοντές του Κοινωνικού Ιατρείου – Φαρμακείου Αλληλεγγύης Χανίων που επισκέφθηκαν τη Σκάλα Συκαμιάς Λέσβου. Καθώς προετοιμάζεται νέα αποστολή στη Χίο, ο παθολόγος γιατρός Μανώλης Φραγκάκης (που μαζί με τον πνευμονολόγο Μηνά Βουλγαρίδη, την αναισθησιολόγο Ελευθερία Λιοδάκη και την παιδίατρο Βάσω Υφαντή, βρέθηκαν την πρώτη βδομάδα του Δεκέμβρη στο νησί) μίλησε στον Δρόμο, για την προσφορά των εθελοντών, για τη Frontex, αλλά και για τα αδιέξοδα που προδιαγράφει η εξέλιξη του προσφυγικού ζητήματος.
Περιγράψτε μας καταρχάς την κατάσταση ανθρωπιστικής κρίσης που συναντήσατε στη Μυτιλήνη.
Πιο αντιπροσωπευτικός είναι ο όρος «εμπόλεμη κατάσταση». Την περίοδο που φτάσαμε εμείς, η Τουρκία είχε μόλις πάρει τα 3 δισ. από την Ε.Ε., με αποτέλεσμα αντί για 80-100 βάρκες να φτάνουν καθημερινά 10-15. Παρ’ όλα αυτά η εικόνα ήταν σοκαριστική. Χιλιάδες πρόσφυγες στις βόρειες ακτές, παντού πεταμένα ρούχα, στο βουνό δεκάδες χιλιάδες σωσίβια. Οι βάρκες έφταναν συνεχώς, και 6 μίλια με μια βάρκα πλαστική από τα Τουρκικά παράλια είναι τρομερά επικίνδυνο ταξίδι. Ειδικά όταν η βάρκα χωράει 30 άτομα και μέσα είναι 70-100.
Εμείς ήμασταν μια πλήρης αποστολή από γιατρούς, σε θέση να αντιμετωπίσουμε βαριά περιστατικά. Αυτό εντυπωσίασε τους ανθρώπους στο νησί και ακόμα περισσότερο το γεγονός πως ήμασταν Έλληνες, γιατί παρότι υπάρχουν πολλοί αλληλέγγυοι, Έλληνες γιατροί έχουν περάσει από το νησί ελάχιστοι. Ήταν σοκαριστικό το ότι δεν βρήκαμε άλλον γιατρό εκεί. Ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου του νησιού, μας καλωσόρισε στο αεροδρόμιο, μας ενημέρωσε πώς θα πάμε στο κλειστό Περιφερειακό Ιατρείο της Σκάλας Συκαμιάς και αυτή ήταν η πρώτη και τελευταία επαφή μας με κάποια μορφή επίσημη ή κρατική.
Η απουσία του κράτους είναι πλήρης. Δημιούργησαν υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Ποια είναι η παρουσία του στο νησί; Εγώ δεν την συνάντησα. Η ανθρωπιστική κρίση είναι μεγάλη, δεν έχουμε εμπειρία, αλλά υποτίθεται ότι έχεις μία κυβέρνηση Αριστεράς. Ίσως κακώς τη λέμε Αριστερά, θα πρέπει να προστατέψουμε αυτή την τόσο σημαντική λέξη, αλλά όπως και να ’χει λες «δεν έχουμε Δεξιά τώρα, κάτι θα κάνουν». Είναι ανικανότητα; Δεν μου αρκεί αυτό το άλλοθι.
Δεν γίνεται να φτάνουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι και να μην έχεις ένα περιφερειακό ιατρείο. Δεν γίνεται να έχεις ένα ναυάγιο και το ΕΚΑΒ να μην έρχεται, γιατί υπάρχει ένα μόνο ασθενοφόρο. Πήγε στη Μυτιλήνη το ΚΕΕΛΠΝΟ για τον έλεγχο μεταδοτικών ασθενειών. Στήσανε ένα τροχόσπιτο, φωτογραφηθήκανε με τον Αβραμόπουλο και μετά από λίγες ώρες το έκλεισαν κι έφυγαν.
Η αστυνομία στη Σκάλα Συκαμιάς είναι ανύπαρκτη, όπως και η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Υπάρχει μόνο ένας ηλικιωμένος κοινοτάρχης, στα όρια της απόγνωσης. Από εκεί που διαχειριζόταν 60 μόνιμους κατοίκους, έχει να αντιμετωπίσει 200-300 αλληλέγγυους που δεν δίνουν λογαριασμό σε κανένα συντονιστικό κέντρο, αφού τέτοιο δεν υπάρχει, και 1.000 πρόσφυγες καθημερινά. Και φυσικά συμβιώνει και με τη Frontex. Ο άνθρωπος μας είπε ότι ρώτησε επίσημα «αυτοί που είναι στο χωριό μου οπλισμένοι και με τις ξένες σημαίες, τι είναι;» Και έλαβε την απάντηση ότι είναι άνθρωποι της Frontex και θα δρουν όποτε και όπως κρίνουν.
Σχεδόν αποκλειστικά η περίθαλψη των προσφύγων καλύπτεται από ένα δίκτυο αλληλέγγυων, κυρίως από ΜΚΟ. Συναντάς κόσμο από παντού, Ν. Αφρική, Μαλαισία, ΗΠΑ, Σκανδιναβικές χώρες, Ισπανία. Έχουν ακουστεί πολλά για τις ΜΚΟ. Σίγουρα κάποια στιγμή πρέπει να διερευνηθεί ο ρόλος τους και οι πηγές χρηματοδότησης, αλλά ως γιατρό δεν με απασχόλησε αυτό άμεσα. Γιατί αν λείπανε θα είχαμε πολύ περισσότερους νεκρούς. Στο νησί ξεχωρίζει και η αυτοοργανωμένη προσπάθεια του «Πλάτανου», ως η μοναδική οργανωμένη δομή που δεν είναι ΜΚΟ και παρά την απειρία της, προσφέρει πολλά, παρά την εχθρότητα του κράτους.
Η τοπική κοινωνία, επίσης, έχει πάρει θέση. Υπάρχει κόσμος που συνεργάζεται με ΜΚΟ και κυρίως με τον «Πλάτανο», βοηθούν στο νοσοκομείο του νησιού. Και φυσικά υπάρχουν πάρα πολλοί που μαζεύουν τρόφιμα, φάρμακα, ρούχα, σε όλη την Ελλάδα. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Γιατί εγώ δεν θα μπορούσα να βοηθήσω, αν δεν υπήρχε κάποιος στα Χανιά, στην Κέρκυρα, στη Θεσσαλονίκη και αλλού να έχει στείλει μια κουβέρτα ή ένα κουτί Ντεπόν.
Είναι εμφανής η παρουσία της Frontex στο νησί;
Εμφανέστατη. Η ανθρωπιστική κρίση έχει και χαρακτηριστικά κατοχής. Έβλεπα μπροστά μου κατοχική δύναμη με βαρύ οπλισμό, στολές παραλλαγής, φουλ φέις μάσκες. Ένα κλίμα τρομοκρατίας. Επαγγελματίες μισθοφόροι, εντελώς ανέκφραστοι που όποια εντολή και να λάβουν θα την εκτελέσουν. Τις τελευταίες ημέρες περισυλλέγουν τους πρόσφυγες μεσοπέλαγα και τους μεταφέρουν απευθείας στην Μόρια, απαγορεύοντας στους αλληλέγγυους να πλησιάσουν. Στις 28 Οκτώβρη, όταν είχαμε 50 νεκρούς, οι ντόπιοι λένε πως τα σκάφη της Frontex, σε απόσταση 50 μέτρων έβλεπαν κόσμο να έχει πέσει στη θάλασσα να σώσει μωρά και δεν έκαναν απολύτως τίποτα. Κι αυτό είναι ένα πρόσωπο της Ευρώπης. Μέσα σε όλη την υποκρισία -γιατί υπάρχει μια τεράστια υποκρισία και μια βιομηχανία εκμετάλλευσης- βλέπεις και αυτό το πρόσωπο της Ευρώπης, το δολοφονικό.
Βιομηχανία εκμετάλλευσης; Τι εννοείτε;
Έχει η Ευρώπη συμμετοχή στον πόλεμο στη Συρία; Σαφώς. Από εκεί ξεκινάει η «μπίζνα». Η Τουρκία έχει συμμετοχή στον πόλεμο; Φυσικά. Το Ισλαμικό Κράτος έχει τεράστια έσοδα από την πώληση πετρελαίου στην Τουρκία.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού τους οι πρόσφυγες αποτελούν πηγή κέρδους. Πληρώνουν διόδια για να περάσουν από το κτήμα κάθε μεγαλογαιοκτήμονα στην Τουρκία, αγοράζουν σωσίβια από τις απέναντι ακτές, καταβάλλουν 2-3 χιλιάδες δολάρια στους διακινητές που τους βάζουν στις βάρκες, ακόμα και με τη βία, καθώς κάθε βάρκα πρέπει να αποφέρει 100-150 χιλιάδες ευρώ και δεν μπορεί να φύγει με λιγότερους επιβάτες.
Στη δική μας πλευρά το κέρδος συνεχίζεται με άλλους όρους. Με τα ενοικιαζόμενα δωμάτια και τις επιχειρήσεις που σε όλη τη Μυτιλήνη δουλεύουν με τους αλληλέγγυους. Αλλά και με άλλους τρόπους. Όπως η μεταφορά προσφύγων στη Μόρια, γιατί τα λεωφορεία της Ύπατης Αρμοστείας δεν αρκούν. Δεκάδες αλληλέγγυοι βοηθούν σ’ αυτή τη διαδικασία αλλά κάποιοι παίρνουν μεγάλα ποσά για λίγα χιλιόμετρα. Και φυσικά αυτό που έχει γραφτεί, το είδα και με τα μάτια μου, «3 ευρώ φόρτιση κινητού». Δεν είναι ο κανόνας αλλά συμβαίνουν. Και φυσικά η μπίζνα συνεχίζεται με τις ακτοπλοϊκές που μεταφέρουν τους πρόσφυγες στον Πειραιά και τα πούλμαν για την Ειδομένη.
Με δεδομένη την ελάχιστη εισροή προσφύγων που δέχονται χώρες της Ε.Ε., χιλιάδες ξεριζωμένοι καταλήγουν εγκλωβισμένοι στην Ελλάδα της φτώχειας και της ανθρωπιστικής κρίσης. Προοπτικά δημιουργείται ένα αδιέξοδο, δεν νομίζετε;
Μιλάμε για πάνω από 3 εκατομμύρια ανθρώπους που θέλουν να περάσουν στη Δύση. Θα κλείσουν τα σύνορα κάποια στιγμή και θα εγκλωβιστούν εδώ. Πράγματι, προδιαγράφεται ένα τεράστιο αδιέξοδο. Όταν θα γίνει αυτό, γιατί πιστεύω πως θα γίνει, πραγματικά δεν θα είμαστε έτοιμοι. Δομές σαν της Μυτιλήνης θα πρέπει να στηθούν σε όλη τη χώρα και πάλι δεν θα αρκούν.
Πάντως, μια Ελλάδα με δεκάδες Αμυγδαλέζες, γιατί σε κάτι τέτοιο θα εξελιχθούν τα hotspots, θα είναι κάτι καινούργιο για την κοινωνία που ήδη βιώνει μια βαθιά κρίση χωρίς ορατή διέξοδο.
Από την άλλη ο φασισμός ανεβαίνει. Κατάσχεση τιμαλφών σε Δανία και Ελβετία, κόκκινες πόρτες στη Βρετανία, έκδηλος ρατσισμός στην Ουγγαρία. Κι εδώ η Χρυσή Αυγή. Όλο αυτό θα χρησιμοποιηθεί από το κράτος. Θα έχουμε αποπροσανατολισμό από τα πραγματικά προβλήματα, θα έχουμε και το εργαλείο του φόβου.
Έχω όμως εμπιστοσύνη στην κοινωνία. Έχει αποδείξει ότι μπορεί να σταθεί όρθια, να οργανωθεί σε δομές και να δείξει τα αντανακλαστικά της. Ελπίζω πως θα αντισταθεί σε όποια προσπάθεια, με τον φόβο ή με προβοκάτσιες να ανατιναχθεί το κύμα αλληλεγγύης. Δεν υπάρχει χώρα στην Ευρώπη που να έχει χτυπηθεί όσο η δική μας, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά, αλλά δεν υπάρχει και χώρα που να έχει βοηθήσει τους πρόσφυγες τόσο πολύ. Ο Έλληνας παλεύει με τη φτώχεια, αλλά προσφέρει, την στιγμή που οι καλοταϊσμένοι Ευρωπαίοι βγάζουν ένα πολύ άσχημο πρόσωπο.
Τι νομίζετε ότι μπορεί να γίνει τελικά για ένα πρόβλημα που είναι και ηθικό και πολιτικό ταυτόχρονα;
Η Ευρώπη ξέρει τι συμβαίνει και δεν είναι τυχαίο αυτό. Υπάρχει ένα ερώτημα. Μέσα στη Σένγκεν ή έξω; Πιθανότατα θα βγούμε. Αυτό ίσως να μειώσει τις προσφυγικές ροές στην Ελλάδα. Το θέμα, όμως, είναι να απομακρύνουμε το πρόβλημα από τη δική μας αυλή; Κάποια στιγμή πρέπει να αποφασίσουμε σε ποια Ευρώπη ανήκουμε. Στην Ευρώπη της υποκρισίας, των φραχτών, των τραπεζών, ή σε μια Ευρώπη αλληλέγγυα; Και πρέπει να βρεθεί κάποιος να πάρει την ευθύνη αυτής της απόφασης. Ο λαός θα τον στηρίξει. Το έδειξε με το ποσοστό του «όχι» στο δημοψήφισμα, ένα ποσοστό τόσο μεγάλο που ο ΣΥΡΙΖΑ το φοβήθηκε.
Κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα σε πρακτικό επίπεδο, γιατί είναι πρωτοφανές για την Ελλάδα. Αλλά έχουμε τα κοινωνικά εφόδια. Η κοινωνία μας κινδυνεύει να σκάσει από έλλειψη οξυγόνου, είναι τραυματισμένο το σπίτι μας, η ηθική μας, γιατί η κρίση που ζούμε είναι και ηθική, αλλά μπορούμε να απαντήσουμε αγωνιστικά. Να δώσουμε το στίγμα της αλληλεγγύης. Να γίνουν πολλές συζητήσεις για το τι είναι αλληλεγγύη και τι εθελοντισμός. Είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Η αλληλεγγύη έχει πολιτικό πρόσημο. Είναι πολιτική θέση, δεν είναι φιλανθρωπία. Αυτό πρέπει να είναι μια μεγάλη συζήτηση στις ημέρες που έρχονται γιατί η αλληλεγγύη είναι ο μόνος δρόμος σήμερα, όχι μόνο για το προσφυγικό, αλλά και για την ανθρωπιστική κρίση που έφεραν τα μνημόνια και βαθαίνει.
Καλείς τον θύτη να διαχειριστεί τις συνέπειες του εγκλήματός του;
Αν λάβουμε υπόψη τη συζήτηση για τον έλεγχο των θαλάσσιων και χερσαίων συνόρων μας από ευρωπαϊκά σώματα επιτήρησης και το ΝΑΤΟ, δεν δημιουργούνται και πρόσθετα ζητήματα για την Ελλάδα;
Το να γίνει η Ελλάδα αποθήκη ψυχών είναι σχεδιασμός. Το χρέος, που προσωπικά θεωρώ ότι δεν υπάρχει, πέρα από οικονομικούς όρους είναι ένα εργαλείο που μπορεί να αλλάξει ριζικά την εικόνα της κοινωνίας και της χώρας με έναν «μη πόλεμο» εξίσου όμως αιματηρό. Και το αίμα στην Ελλάδα έχει κυλήσει πολύ όλα αυτά τα χρόνια. Σαν γιατρός στο νοσοκομείο, βλέπω τουλάχιστον μια απόπειρα αυτοκτονίας την ημέρα. Μετράμε τα θύματα των αυτοκτονιών, αλλά αυτοί που το αποπειρώνται είναι πολλαπλάσιοι. Όπως κι αυτοί που η κρίση τους φορτώνει με ψυχικά νοσήματα κάθε είδους.
Η Ευρώπη χρησιμοποιώντας το χρέος θέλει για πολλούς και διάφορους λόγους, να κάνει την Ελλάδα αποθήκη ψυχών. Είναι τεράστια η υποκρισία. Χρηματοδοτούν την Τουρκία, γνωρίζοντας πως ένα κομμάτι από τα χρήματα θα πάει σε εξοπλισμό των Tζιχαντιστών για να συνεχιστεί ο πόλεμος. Αναγνωρίζουν θέμα ασφάλειας, αλλά δεν βάζουν ένα πλοίο από την Τουρκία να μεταφέρει τους πρόσφυγες με ασφάλεια. Δίνουν λεφτά στις ΜΚΟ για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες ενός πολέμου που οι ίδιοι έστησαν και τροφοδοτούν. Δεν είναι υποκρισία το ΝΑΤΟ; Το να το καλείς να διαχειριστεί μια ανθρωπιστική κρίση, είναι σαν να καλείς το ΔΝΤ να διαχειριστεί μια οικονομική κρίση. Καλείς τον θύτη να διαχειριστεί τις συνέπειες του εγκλήματός του;
