του Κώστα Βενιζέλου*
Πυκνώνουν τα σύννεφα της έντασης και ενισχύεται η στρατιωτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο ενόψει του γεγονότος ότι εισέρχονται στην τελική ευθεία οι διαδικασίες για την γεώτρηση της αμερικανικής εταιρείας Exxon Mobil, που χρονικά τοποθετείται στις 15 Νοεμβρίου. Το γεωτρύπανο αναμένεται να φθάσει εντός των ημερών στην περιοχή της Κύπρου. Η ναυτική παρουσία στην περιοχή, αμερικανική, τουρκική, γαλλική αλλά και ελληνική, επιβεβαιώνουν την κρισιμότητα της περιόδου που διανύουμε.
Στην αντίπερα όχθη, ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παρουσιάζεται έτοιμος να παίξει τα ρέστα του στην Ανατολική Μεσόγειο, με στόχο να αποτρέψει το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό φαντάζει σήμερα ανέφικτο, είναι όμως προφανές ότι το καθεστώς της Άγκυρας θα επιχειρήσει να επιβάλλει νέα τετελεσμένα σε βάρος της Κύπρου.
Είναι ξεκάθαρο, και το γνωρίζει αυτό ο Ερντογάν, πως εάν υλοποιηθούν οι ενεργειακοί σχεδιασμοί της Κυπριακής Δημοκρατίας, χωρίς η Άγκυρα να είναι μέρος τους, τότε θα ανατραπούν οι τουρκικές επεκτατικές επιδιώξεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
Επί της ουσίας η Τουρκία θα χάσει έδαφος στην προσπάθεια της να καταστεί περιφερειακή δύναμη με πρωταγωνιστικό ρόλο και επιρροή στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι τουρκικές επιδιώξεις περνούν μέσα από τον έλεγχο της Κύπρου ενώ το φυσικό αέριο θεωρείται βασικό εργαλείο άσκησης του στρατηγικού ρόλου.
Το ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσει η Τουρκία από τη στιγμή που εμπλέκονται δυνατοί διεθνείς παίκτες. Υπενθυμίζεται συναφώς ότι τον περασμένο Ιανουάριο τα τουρκικά πολεμικά πλοία εμπόδισαν το γεωτρύπανο της ιταλικής ΕΝΙ να προχωρήσει στο τεμάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ για έρευνες. Τα δεδομένα, ωστόσο, σήμερα είναι διαφορετικά. Δεν αναμένεται να παρενοχλήσει γεωτρύπανο της αμερικανικής εταιρείας Exxon Mobil, το οποίο θα «τρυπήσει» στο τεμάχιο 10.
Μια τέτοια κίνηση θα βάλει σε περιπέτειες την Τουρκία. Ήδη έχει διαμηνυθεί από την Ουάσινγκτον πως δεν πρόκειται να ανεχθεί οποιαδήποτε ενέργεια της Άγκυρας που θα επηρεάζει το πρόγραμμα της αμερικανικής εταιρείας.
Είναι πρόδηλο ότι οι ΗΠΑ, όπως κι άλλες χώρες εταιρείες των οποίων δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ, θα αντιδράσουν μόνο εάν επηρεασθούν τα συμφέροντα τους. Προφανώς και δεν θα αντιδράσουν εάν η Τουρκία προβεί σε κίνηση που θα έχει κόστος μόνο για την Κύπρο.
Είναι σαφές πως η Άγκυρα δεν θα… ανεχθεί τους σχεδιασμούς της Λευκωσίας. Το ερώτημα είναι με ποιο τρόπο θα εκφρασθεί η αμφισβήτηση τους από την Άγκυρα και πώς θα αντιδράσει η Λευκωσία αλλά και η Αθήνα
Είναι, πάντως, γνωστό ότι ο Ερντογάν, αν και αστάθμητος παράγοντας, δεν προχωρεί σε ενέργειες υψηλού ρίσκου, που θα προκαλέσουν κόστος στην Τουρκία.
Στη Λευκωσία εκτιμούν πως η Τουρκία θα επιλέξει μια άλλη οδό, που δεν θα αφορά ευθέως τις εταιρείες, αλλά την Κύπρο:
- Μπορεί να διενεργήσει δικές της γεωτρήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ, σε μη αδειοδοτημένα τεμάχια. Αυτό θα συνιστά ευθέως αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας καθώς θα επιβληθούν τετελεσμένα. Είναι προφανές στην περίπτωση μιας τέτοιας κίνησης, η κρίση που θα ξεσπάσει θα αφορά την Κυπριακή Δημοκρατία και την Τουρκία και όχι άλλη χώρα, εταιρείες των οποίων δραστηριοποιούνται στην Κυπριακή ΑΟΖ. Σημειώνεται πως το τουρκικό γεωτρύπανο «Πορθητής» δεν είναι σε θέση, σε αυτή τη φάση, να προβεί σε γεωτρήσεις.
- Μπορεί να πυκνώσει τις στρατιωτικές ασκήσεις στην περιοχή, εντός της ΑΟΖ και σε λεγόμενα αμφισβητούμενα τεμάχια.
- Ενδέχεται να προκαλέσει ένταση στο έδαφος της Κύπρου.
Είναι σαφές πως η Άγκυρα δεν θα… ανεχθεί τους σχεδιασμούς της Λευκωσίας. Το ερώτημα είναι με ποιο τρόπο θα εκφρασθεί η αμφισβήτηση τους από την Άγκυρα και πώς θα αντιδράσει η Λευκωσία αλλά και η Αθήνα. Υπάρχει σχέδιο σε αυτή την περίπτωση; Είναι κι αυτό ένα βασικό ερώτημα.
Οι μόνοι που θα υπερασπιστούν τα συμφέροντα και την ασφάλεια μας είμαστε οι ίδιοι και δεν θα πρέπει να περιμένουμε από τρίτους. Συνεπώς είναι αρκούντως ανεδαφικό να επενδύει η Λευκωσία μόνο στους τρίτους για την ασφάλεια της.
Και στο βάθος Κυπριακό
Ο Πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης σε συνέντευξη Τύπου, που έδωσε την περασμένη Τρίτη, παρουσιάσθηκε αντιφατικός και συγχυσμένος. Από τη μια παραδέχθηκε την αποτυχία της ακολουθούμενης πολιτικής στο Κυπριακό, βασικός εκφραστής της οποίας είναι ο ίδιος. Την ίδια ώρα, φοβούμενος αντιδράσεις εντός και εκτός Κύπρου, έδωσε διαπιστευτήρια προσήλωσης στην πολιτική αυτή, την αποτυχημένη και αδιέξοδη. Είναι προφανές πως ο κύκλος για τη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία έχει κλείσει και οι μόνοι που δεν θέλουν να το αντιληφθούν είναι ο ΔΗΣΥ και το «αριστερό» ΑΚΕΛ. Το θέμα είναι πως ο Αναστασιάδης, ενώ φαίνεται να έχει αντιληφθεί πως η πορεία αυτή είναι αδιέξοδη, κινείται προς λάθος κατεύθυνση, βλέποντας ως εναλλακτική επιλογή τη συνομοσπονδία ή τα δυο κράτη.
* Ο Κώστας Βενιζέλος είναι δημοσιογράφος στην Κύπρο και διδάκτορας Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης
