του Κώστα Βενιζέλου
Πούτιν και Ερντογάν υιοθετούν αναθεωρητική πολιτική και επιχειρούν να ανατρέψουν το στάτους κβο στις διεθνείς σχέσεις. Με διαφορετικές επιδιώξεις, προτεραιότητες και δυνατότητες στοχεύουν σε αλλαγές συνόρων και συσχετισμών δυνάμεων. Ο Ρώσος πρόεδρος επιχειρεί να αλλάξει τις συμφωνίες που επιτεύχθηκαν μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Θέλει, όπως ανέφερε και στο πρώτο διάγγελμά του, που ανακοίνωνε την εισβολή στην Ουκρανία, να «διορθώσει» την Ιστορία. Επιχειρεί να διορθώσει τα «λάθη» του Β.Ι. Λένιν με αναπροσαρμογές συνόρων και επέκταση εδαφικά της Ρωσίας. Η αντίδραση του Ρώσου προέδρου έναντι της επέκτασης του ΝΑΤΟ μέχρι και το «μαλακό του υπογάστριο», καταγράφηκε διά της ισχύος, με την εισβολή στην Ουκρανία. Ο καταστροφικός πόλεμος που μαίνεται αποτελεί και μήνυμα με πολλούς αποδέκτες από πλευράς της Μόσχας. Το πρώτο μήνυμα είναι πως αυτά που είχε εξαγγείλει ως προειδοποίηση τα υλοποιεί. Δεν θα δεχθεί το ΝΑΤΟ στη γειτονιά του και παραπέμπει σε άτυπη συμφωνία που επιτεύχθηκε με τους δυτικούς, όταν κατέρρευσε το μπλοκ του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, ειδικά σε σχέση με την ΕΣΣΔ. Δεύτερο, ότι ξεκίνησε αλλά δεν έχει στρατηγικά καθορίσει μέχρι πού μπορεί να φθάσει η αναθεωρητική του πολιτική. Ακόμη και να ηττηθεί –πολιτικά και οικονομικά, όχι στρατιωτικά– το στοιχείο του αναθεωρητισμού έχει τεθεί, είναι μια πραγματικότητα ενώ την ίδια ώρα οι δυτικοί προφανώς και ευνοούν να υπάρχει ένα αντίπαλος δέος. Ανεξάρτητα εάν οι παράπλευρες απώλειες είναι μια ολόκληρη χώρα, η Ουκρανία.
Ο Πούτιν δεν μιμείται τον Ερντογάν, αλλά προφανώς τον παρακολουθεί και τον αξιοποιεί για τους δικούς του σχεδιασμούς. Το έκανε όταν αναζητούσε ρόλο απέναντι τους ισχυρούς της Δύσης. Η Μόσχα χρησιμοποίησε, την ίδια ώρα, πολλά επιχειρήματα της κατοχικής Τουρκίας, που πρόταξε με την εισβολή στην Κύπρο το 1974, όπως εκείνο που αφορά την προστασία των ομόγλωσσων, «εθνικά αδελφών» και ομόθρησκων. Η Τουρκία επιστράτευσε την ανάγκη «προστασίας» των Τουρκοκυπρίων το 1974 και εισέβαλε στην Κύπρο. Η Ρωσία έσπευσε να προστατεύσει τους ρωσόφωνους της Ουκρανίας. Καθόλου τυχαία δεν είναι και η αναφορά του έμπειρου και καλού γνώστη του Κυπριακού, Ρώσου υπουργού Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ για το ψευδοκράτος. Είχε πει ο Λαβρόφ για να στηρίξει τη δική του θέση: «Η μόνη σύγκρουση όπου το ένα από τα μέρη αρνείται να μιλήσει με το άλλο, και αυτό υποστηρίζεται πλήρως από τη Δύση, είναι η σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία. Πάρτε την Κύπρο. Η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου: Υπάρχει διαπραγματευτική διαδικασία, μεσολαβούν τα Ηνωμένα Έθνη». Χρησιμοποίησε μια στρέβλωση της λεγόμενης διεθνούς κοινότητας, που ίσχυσε σε βάρος της Κύπρου.
Η ανοχή που επιδεικνύεται στην Κύπρο με τα τετελεσμένα της Τουρκίας και ανάδειξη του κατοχικού καθεστώτος ως «επίσημου» συνομιλητή στο Κυπριακό με τις ευλογίες των Ηνωμένων Εθνών, χρησιμοποιήθηκε από τη Μόσχα. Θέλησε ο Λαβρόφ, άστοχα και απαράδεκτα, να αναδείξει πως παρά το γεγονός ότι υπάρχει παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου (αποφάσεις, ψηφίσματα του ΟΗΕ), ωστόσο υπάρχει συναίνεση ενίοτε και πίεση για συνομιλίες στην Κύπρο μεταξύ των δυο αυτών πλευρών (αφήνοντας στο απυρόβλητο την κατοχική Τουρκία). Η δήλωση αυτή έτυχε θερμής υποδοχής στην Τουρκία και τα κατεχόμενα και αναμένεται να αξιοποιηθεί.
Μέσα σε αυτό το παιχνίδι της ανακατανομής ισχύος, η Άγκυρα έχει επιβάλει την παρουσία της. Είτε το κέρδος θα είναι μεγάλο ή μικρό, το θέμα είναι πως θα είναι εκεί. Είναι δε πρόδηλο ότι η υλοποίηση των τουρκικών σχεδιασμών περνάει από την Κύπρο και την Ελλάδα. Ο αδύνατος κρίκος είναι πρωτίστως η Κύπρος και μετά η Ελλάδα
ΤΗΝ ΙΔΙΑ, όμως, ώρα είναι προφανές πως ο Ερντογάν μαθαίνει από τον Πούτιν. Από το αποτέλεσμα του πολέμου θα επηρεασθούν και οι σχεδιασμοί της Άγκυρας, που και στην περίπτωση αυτή έχει καταφέρει να μπει στην εξίσωση της κρίσης, αλλά από την πλευρά όσων κερδίζουν. «Μεσολαβεί» για να κρατήσει αποστάσεις, να μην πάρει θέση. Η γνωστή τουρκική συνταγή του «επιτήδειου ουδέτερου», που διαχρονικά ακολουθείται από την Τουρκία.
Είναι γνωστό ότι ο Τούρκος πρόεδρος εφαρμόζει εδώ και χρόνια μια αναθεωρητική πολιτική, επιδιώκει αλλαγή συνόρων, αύξηση της επιρροής της Τουρκίας. Όλα αυτά έχουν χρονικό ορίζοντα το 2023, όταν θα διεξαχθούν εκλογές και θα γιορτασθούν τα 100 τουρκικού κράτους.
Αυτοί οι σχεδιασμοί δεν είναι ερντογανικοί. Η Τουρκία και πριν τον Ερντογάν, ιδιαίτερα όμως επί της εποχής του, θέλει να επεκταθεί, να μεγαλώσει. Η Άγκυρα μετά την πτώση του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, επιχείρησε «επέλαση» στις χώρες αυτές, κυρίως στις τουρκογενείς και σε όσες ζει μουσουλμανικός πληθυσμός. Στη συνέχεια ο Ερντογάν θέλησε να το παίξει –και συνεχίζει– ο «πατερούλης» των μουσουλμάνων. Εγχείρημα όχι εύκολο καθώς διεκδικούν κι άλλοι αυτόν τον ρόλο. Εάν κάποιος τοποθετήσει σε χάρτη, πού έχει –και στρατιωτική– παρουσία η κατοχική Τουρκία, τότε θα επιβεβαιώσει τον επεκτατικό σχεδιασμό της, που δεν αφορά μόνο την περιοχή μας, αλλά και την Αφρική και όχι μόνο εκεί.
Από τον αναθεωρητισμό του Πούτιν, ο «ουδέτερος» Ερντογάν έχει να κερδίσει. Ακόμη και εάν χάσει ο Πούτιν, η Άγκυρα έχει λάβει το χρίσμα της δύναμης «ειρήνης» και ο πρόεδρός της, του «ειρηνοποιού». Πωλεί όπλα στην Ουκρανία και δεν εφαρμόζει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά «χειροκροτείται» από τους δυτικούς αλλά και τους Ρώσους.
Η κατοχική Τουρκία στρώνει εδώ και χρόνια το χαλί για τη «Γαλάζια Πατρίδα». Βρίσκεται στην Κύπρο, απειλεί, αμφισβητεί την Ελλάδα στο Αιγαίο. Βρίσκεται στη Συρία, στη Λιβύη, στον Καύκασο. Είναι σαφές πως η αμφισβήτηση της Συνθήκη της Λοζάνης αποτελεί βασικό στοιχείο της γεωπολιτικής στρατηγικής του καθεστώτος της Άγκυρας. Άνοιξε τη συζήτηση αυτή, μέτρησε αντιδράσεις και συντηρεί το θέμα τούτο μέχρι να το πετύχει.
Μέσα σε αυτό το παιχνίδι της ανακατανομής ισχύος, η Άγκυρα έχει επιβάλει την παρουσία της. Είτε το κέρδος θα είναι μεγάλο ή μικρό, το θέμα είναι πως θα είναι εκεί. Είναι δε πρόδηλο ότι η υλοποίηση των τουρκικών σχεδιασμών περνάει από την Κύπρο και την Ελλάδα. Ο αδύνατος κρίκος είναι πρωτίστως η Κύπρος και μετά η Ελλάδα.
Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, η αντίδραση των ΗΠΑ (που εξυπηρετείται από τον πόλεμο), η αναζωογόνηση του ΝΑΤΟ, που επανήλθε από το… κώμα και η υποτακτική Ε.Ε., δένει το νέο γεωπολιτικό παζλ. Και σε αυτό κομμάτι είναι και η αναβαθμισμένη Τουρκία, που έχει ενώπιόν της ένα δεδομένο: Η στρατιωτική ισχύς είναι αυτή που επιβάλλει πολιτικές. Και ενώ η Ουκρανία έχει βρει συμπαράσταση –που δεν απέτρεψε την καταστροφή της– η Κύπρος θα μείνει και πάλι μόνη.
«Τίποτε δεν θα γίνεται στον κόσμο χωρίς να το εγκρίνει η Τουρκία»
Ο πρώην Τούρκος πρωθυπουργός και πάλαι ποτέ θεωρητικός του κυβερνώντος κόμματος στην Τουρκία έγραψε στο βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος» πως «σε λίγα χρόνια, τίποτε δεν θα γίνεται στον κόσμο χωρίς να το γνωρίζει και να το εγκρίνει η Τουρκία». Κι αυτό γίνεται ήδη σε σχέση με τα διαδραματιζόμενα στην Ανατολική Μεσόγειο και κυρίως εκείνα που αφορούν την Κύπρο. Στο ίδιο βιβλίο του Νταβούτογλου, που ενώ ο Ερντογάν τον εκπαραθύρωσε η αναθεωρητική πολιτική της κατοχικής δύναμης ισχύει και υλοποιείται, αναφέρεται και το εξής: «ακόμη κι αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ένα Κυπριακό ζήτημα» καθώς «καμιά χώρα δεν μπορεί να μένει αδιάφορη σε ένα τέτοιο νησί που βρίσκεται στην καρδιά του ζωτικού της χώρου».
