Από το σκάνδαλο BP στο νόμο για τη μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Του Γιώργου Τσίπρα.
Στην περίπτωση της καταστροφής στον Κόλπο του Μεξικού και γενικότερα της αντιμετώπισης της ΒΡ, η διαπλοκή και οι κάθε είδους εξαρτήσεις που ήρθαν στην επιφάνεια, κατέδειξαν ένα καρκίνωμα που έχει εισχωρήσει βαθιά και εκτεταμένα στον κρατικό και κοινωνικό ιστό των ΗΠΑ. Καρκίνωμα που σχετίζεται με ορισμένα δομικά χαρακτηριστικά του ιδιαίτερου αμερικανικού καπιταλισμού και κάνει αδύνατη την ουσιαστική αλλαγή πολιτικής, για παράδειγμα σε ζητήματα περιβάλλοντος, χωρίς μια μεγάλη πολιτική αλλαγή και ρήξη με πλευρές του ίδιου του συστήματος.
Το ίδιο αυτό καρκίνωμα, αλλά σε ακόμη πιο «σκληρές» πτυχές του, κατέδειξε η πορεία του νομοσχεδίου Ομπάμα για τη μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος στις ΗΠΑ. Ο τελικός νόμος που πέρασε από τη Γερουσία είναι πολύ διαφορετικός από το αρχικό σχέδιο νόμου. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν η απόσυρση διάταξης που θα επέβαλλε επιπλέον φόρους 19 δισ. δολαρίων σε τράπεζες, προκειμένου να αποσπαστεί η ψήφος ενός ακόμη γερουσιαστή, του ρεπουμπλικανού Scott Brown. Μάλλον η πιο «δαπανηρή» ψήφος στην ιστορία της αμερικανικής Γερουσίας…
Σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, τα νομικά παραθυράκια που περιέχει ο νέος νόμος είναι τέτοια και τόσα ώστε είναι μάλλον απίθανο να επέλθει κάποια ουσιώδης αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος στις ΗΠΑ από το φόβο του νέου νόμου. Θεωρητικά περιορίζει κάποιες δραστηριότητες σχετικά με χρηματιστικά παράγωγα, αλλά δίνει περιθώριο επτά ετών στις τράπεζες να προσαρμοστούν στους περιορισμούς αυτούς. Θεωρητικά επιβάλλει στις τράπεζες να αυξήσουν τις κεφαλαιακές απαιτήσεις ασφαλείας, αλλά δίνει κι εδώ περιθώριο πέντε ετών να «προσαρμοστούν». Τέλος, για να ξεκινήσει η μεταρρύθμιση να μπει τυπικά σε εφαρμογή προβλέπεται πρώτα να πραγματοποιηθούν περί τις 150 μελέτες και να συγκροτηθούν 13 νέες υπηρεσίες, για τα οποία θα απαιτηθούν τουλάχιστον δύο χρόνια.
Τα παραπάνω είναι απλώς ενδεικτικά για το κατά πόσο υπάρχει πραγματικά η πολιτική βούληση να ασκηθεί έλεγχος στα χρηματοπιστωτικά μεγαθήρια που κυριαρχούν στις ΗΠΑ και στο μερτικό που τους αναλογεί σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ακόμη κι αν αυτά τα περιθώρια ήταν αυστηρότερα και τα νομικά παραθυράκια λιγότερα, η επίβλεψη της αγοράς παραγώγων από κάποιες ρυθμιστικές αρχές (η κυριότερη καινοτομία της «μεταρρύθμισης») δεν συνιστά κάποια ουσιώδη αλλαγή πολιτικής. Μήπως και η ΒΡ στο δικό της χώρο δεν επιβλεπόταν τόσα χρόνια από αρχές; Η στήριξη που παρείχε στη μεταρρύθμιση ο Hank Paulson, πρώην διευθύνων σύμβουλος της γνώριμης Goldman Sachs και υπουργός Οικονομικών του Μπους είναι επίσης ενδεικτική. Άλλωστε, τις μέρες που περνούσε ο νέος νόμος, η Goldman Sachs έκλεινε συμφωνία με τους ομοσπονδιακούς εισαγγελείς για πρόστιμο 550 εκατομμυρίων δολαρίων για τις φούσκες και την εξαπάτηση, δηλαδή όσα και τα κέρδη της ενός δεκαπενθημέρου, ανεβάζοντας την επόμενη μέρα τη μετοχή της 4,3%.
Η σαφής διάκριση ανάμεσα στις τραπεζικές και «επενδυτικές» δραστηριότητες, αν αυτό περίμεναν ορισμένοι σε ανάμνηση του νόμου Glass-Steagall του 1933, σίγουρα δεν ήταν στις προθέσεις Ομπάμα. Δεν υπήρχε το παραμικρό ενδεχόμενο να ακυρωθούν οι παρεμβάσεις των δεκαετιών του ’80 και του ’90 που ακύρωναν το Glass-Steagall και αποτέλεσαν τη βάση των ριγκονόμικς, των κλιντονόμικς και της εκτόξευσης της άυλης οικονομίας, ή αλλιώς της οικονομίας-καζίνο, της οικονομίας-φούσκα, ως επίλυση τάχα του προβλήματος ότι είναι η ίδια η πραγματική οικονομία που πάσχει. Η ανεξέλεγκτη «παράγωγική» και «επενδυτική» δραστηριότητα θα συνεχιστεί γιατί στο περιβάλλον της κρίσης που έχει διαμορφωθεί είναι ο κυριότερος τρόπος να «μαζεύονται» υπεραξίες εντός κι εκτός ΗΠΑ.
Το καρκίνωμα του καπιταλισμού έχει γίνει πια τόσο καθολικό στις ΗΠΑ, ώστε ακόμη και τα μέτρα Ρούσβελτ να είναι πολύ «αριστερίστικα», ακόμη και για το «ριζοσπάστη» Ομπάμα, που όμως θα ήθελε να τον παραλληλίζουν με εκείνον.
