Πλάι σε πολλές εκδόσεις που κυκλοφορούν με αφορμή την επέτειο των 200 ετών της Επανάστασης του 1821, υπάρχουν μερικά βιβλία που ξεχωρίζουν. Ένα από αυτά είναι «Το Καλογεράκι του Μυστρά». Ένα μυθιστόρημα που απευθύνεται σε παιδιά και πρωτοκυκλοφόρησε σε συνέχειες το 1927 στο περιοδικό Παιδική Ζωή. Σήμερα χάρη στο Λύκειο Ελληνίδων και τις εκδόσεις Καπόν, απέκτησε μια νέα ζωή.
Καθοριστική βεβαίως ήταν η συμβολή της Κατερίνας Δασκαλάκη που μεταγλώττισε και επιμελήθηκε το βιβλίο κάνοντάς το προσιτό και για τα παιδιά του σήμερα. Πρόκειται για μια πραγματικά υποδειγματική δουλειά, με σεβασμό στο αρχικό κείμενο, με γλαφυρή γλώσσα και υποσημειώσεις που χωρίς να κουράζουν βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση του κειμένου.
Η ιστορία είναι συναρπαστική και μας μεταφέρει στην περίοδο λίγο πριν το ξέσπασμα της Επανάστασης μέχρι την άφιξη του Όθωνα στην Ελλάδα. Ένα ορφανό αγόρι, μαζί με τον παππού του –που βγαίνει στο κλαρί να πολεμήσει πλάι στον Κολοκοτρώνη– πηγαίνουν στον Μυστρά. Εκεί ο παππούς εμπιστεύεται το παιδί σε μια φίλη του καλόγρια…
Θα ζήσουμε την καθημερινότητα και τον αγώνα, με μοναδικό τρόπο. Περιπέτεια συναρπαστική και ανθρώπινη με στιγμές αγωνίας αλλά και συγκίνηση. Ένας διαφορετικός τρόπος να μαθαίνουν τα παιδιά την ιστορία. Εξαιρετική και η αισθητική του βιβλίου –με αξιοποίηση ζωγραφικών έργων και χαρακτικών– που το κάνουν ακόμη πιο ελκυστικό.
Θυμήθηκα αυτά που διάβαζα κι εγώ μικρός και μαγεύτηκα χωρίς να μπορώ να το αφήσω από τα χέρια μου…
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Πώς αποφασίστηκε η έκδοση του βιβλίου της Μαρίας Μομφεράτου;
Αποφασίστηκε επειδή θεωρήσαμε ότι το βιβλίο θα αποτελούσε μια σημαντική συμβολή του Λυκείου των Ελληνίδων στον εορτασμό για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Πράγματι πρόκειται για ένα πολύ ωραίο και διδακτικό ανάγνωσμα, για τα παιδιά καταρχάς αλλά και για τους μεγάλους, αλλά και επειδή η συγγραφέας του είχε άμεση σχέση με το Λύκειον των Ελληνίδων. Έτσι, η έκδοση αποφασίστηκε σε συνεργασία του Λυκείου με τις εξαιρετικές Εκδόσεις Καπόν.
Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για την προσωπικότητα της συγγραφέως;
Η Μαρία Μομφεράτου ήταν γόνος της οικογενείας Φιλαδελφέως που έδωσε επιφανείς ανθρώπους των γραμμάτων στον τόπο. Παντρεύτηκε τον στρατηγό Τιμολέοντα Μομφεράτο και έζησε στη Θεσσαλονίκη στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Υπήρξε στενή συνεργάτης της Καλλιρρόης Παρρέν, μία από τις κυρίες που βρέθηκαν εξαρχής δίπλα της, όταν τον Φεβρουάριο του 1911 προχώρησε στην ίδρυση του Λυκείου των Ελληνίδων, το οποίο λειτουργεί έκτοτε αδιαλείπτως, με 54 Παραρτήματα στην Ελλάδα (το τελευταίο ιδρύθηκε στο Καστελλόριζο) και 17 Γραφεία στο εξωτερικό. Η Μομφεράτου διετέλεσε επίσης πρόεδρος του Λυκείου των Ελληνίδων (1958-1962), ενώ ανέπτυξε και αξιόλογη δημοσιογραφική και συγγραφική δραστηριότητα. Είχε ιδιαίτερη ευαισθησία και κλίση για τη μουσική, συνέβαλε μάλιστα σημαντικά στην ίδρυση Εθνικού Ωδείου στη Θεσσαλονίκη, όπου ίδρυσε και ορχήστρα. Επιστρέφοντας στην Αθήνα προσέφερε τις υπηρεσίες της στην Επαγγελματική Σχολή της Ενώσεως Ελληνίδων και στον Οίκο Φοιτητρίας, ενώ στη διάρκεια της Κατοχής διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής ΕΟΧΑ Καλλιθέας που περιέθαλψε εκατοντάδες οικογένειες.
Διάβασα κι εγώ μικρή το “Καλογεράκι”, εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Με είχε γοητεύσει τότε, εξακολουθεί να με γοητεύει και τώρα
Γιατί επιλέχθηκε να γίνει μεταγλώττιση του βιβλίου;
Η μεταγλώττιση, η οποία είναι εξαιρετικά ήπια, επιλέχθηκε ακριβώς για να γίνει το κείμενο ελκυστικότερο, όχι μόνον για τα παιδιά αλλά και για τους ενήλικες που έχουν ξεχάσει τι ήταν η τρίτη κλίση, η δοτική, το απαρέμφατο, το άμεσο και έμμεσο αντικείμενο και άλλες τέτοιες εκφάνσεις της ελληνικής γλώσσας. Στην πραγματικότητα έγιναν όσο το δυνατόν λιγότερες παρεμβάσεις, ενώ έχουν διατηρηθεί και πολλές λόγιες λέξεις του πρωτοτύπου, ακριβώς για να μη θιγεί και το ύφος του κειμένου.
Γυρίσατε κι εσείς –κατά κάποιον τρόπο– στην εποχή που το πρωτοδιαβάσατε;
Το «Καλογεράκι του Μυστρά» πρωτοδημοσιεύθηκε το 1927 σε συνέχειες στο περιοδικό Παιδική Ζωή (1927-1931), που το διηύθυναν η Μαρία Μομφεράτου και η Άννα Τριανταφυλλίδου, που διετέλεσε επίσης πρόεδρος του Λυκείου των Ελληνίδων. Σε εκείνο το περιοδικό (του οποίου συνδρομήτρια ήταν η μητέρα μου όταν ήταν παιδί και είχε φυλάξει ευλαβικά όλα του τα τεύχη) διάβασα κι εγώ μικρή το «Καλογεράκι», εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Μου είχε γοητεύσει τότε, εξακολουθεί να με γοητεύει και τώρα. Υπάρχει αληθινή ευγένεια στον μύθο και την αφήγηση, ενώ περνούν και μερικά πολύ σημαντικά, διαχρονικά, μηνύματα μέσα από τις σελίδες του. Όλα εκτυλίσσονται γύρω από την ιστορία ενός μικρού ορφανού αγοριού που μεγαλώνει στον Μυστρά, μεταξύ 1821 και 1833 και μαζί του, ο αναγνώστης «ζει» πολύ σημαντικές στιγμές της Επανάστασης στην Πελοπόννησο. Και, ναι… διαβάζοντάς το ξανά και δουλεύοντας πάνω σ’ αυτό, γύρισα πίσω και στα δικά μου παιδικά χρόνια: σε μια καλοκαιρινή βεράντα όπου στοίβαζα τα τεύχη της Παιδικής Ζωής, σε μια εποχή που τα παιδιά δεν είχαν άλλη πρόσβαση στη γνώση από τα βιβλία και τις εικόνες τις έφτιαχναν και τις χρωμάτιζαν στο μυαλό τους, μέσα και πέρα από τις όποιες προσφερόμενες ζωγραφιές.
Σήμερα πιστεύετε πως το «Καλογεράκι» θα αγγίξει τα παιδιά;
Για να αγγίξει ένα τέτοιο ανάγνωσμα τα παιδιά, χρειάζεται να αγγίξει τους μεγάλους, εννοώ τους γονείς, τους δασκάλους και τους άλλους που είναι κοντά τους και τότε θα αγγίξει και τα παιδιά, είμαι βέβαιη, και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι με την επέτειο των 200 χρόνων από το 1821 τα παιδιά πολλά ακούνε και βλέπουν, έχουν επομένως τα κατάλληλα ερεθίσματα. Έπειτα –και θέλω ιδιαίτερα να σταθώ σε αυτό– έχουμε να κάνουμε με μία εξαιρετική έκδοση. Το βιβλίο είναι ένα τυποτεχνικό κομψοτέχνημα με τη σφραγίδα των Εκδόσεων Καπόν και με ολοφάνερο το μεράκι της Ραχήλ και του Μωυσή Καπόν που το «έστησαν». Είναι έγχρωμο, με ωραίο χαρτί και σκληρό εξώφυλλο και εικονογραφημένο με γκραβούρες και πίνακες από τα μουσεία. Είναι πανέμορφο.
