Με αφορμή τις δύο ανακοινώσεις των υπουργών Παιδείας των κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για την 25η Μαρτίου 2015 και 2016
του Βασίλη Ασημακόπουλου
«Αραπιάς άτι, Γάλλου νους, βόλι Τουρκιάς, τοπ’ Άγγλου!
Πέλαγο μέγ’, αλίμονο, βαρεί το καλυβάκι»
Διονύσιος Σολωμός, Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
Στις δύο ανακοινώσεις των υπουργών Παιδείας για την 25η Μαρτίου (Μπαλτάς 2015 και Φίλης 2016) λανθάνει μια άποψη -ευρέως διαδεδομένη στους κόλπους της επίσημης αριστερής διανόησης και οργανωμένων τμημάτων του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά όχι στο λαό της Αριστεράς- περί του εθνικού φαινομένου. Δεν αναφέρομαι σε ορισμένα στερεότυπα που αναπαράγονται, όπως η αποσιώπηση της σημασίας του θρησκευτικού συναισθήματος των ορθοδόξων επαναστατών και η μονοδιάστατη θεώρηση της Ελληνικής Επανάστασης ως τέκνο του Διαφωτισμού (Μπαλτάς, 2015). Η αναφορά αυτή, πέραν του ότι είναι απολύτως στρεβλωτική της πραγματικότητας των δρώντων υποκειμένων, αντανακλά τον ιδεολογικό μεταπρατισμό τμημάτων της ευρωπαϊστικής Αριστεράς, που επιχειρεί ν’ αναλύσει ιστορικές διαδικασίες στη βάση αποκλειστικά της εξέλιξης των δυτικών κοινωνικών σχηματισμών. Κρίμα, γιατί μια από τις ιδεολογικές αφετηρίες της λεγόμενης ανανεωτικής κομμουνιστικής Αριστεράς ήταν η δημιουργική εφαρμογή της μαρξιστικής θεωρίας προσαρμοσμένη στις εγχώριες κοινωνικές συνθήκες σε αντίθεση με το «δογματικό» ΚΚΕ.
Για το συγκεκριμένο ιδεολογικο-μορφωτικό χώρο, κυρίως από το 1990 και μετά, το εθνικό φαινόμενο, το έθνος, θεωρείται ότι δημιουργείται με τη συγκρότηση του κράτους ή ότι είναι μια κατασκευή – μια ψευδής συνείδηση – επινόηση της αστικής ιδεολογίας, δηλαδή του εθνικισμού. Ο εθνικισμός είναι πράγματι μια ιδεολογία για το έθνος. Δεν είναι η μοναδική. Και δεν είναι αυτή που δημιουργεί το έθνος. Το έθνος είναι μια ιστορική κατηγορία, μια υπαρκτή κοινωνική οντότητα που εξελίσσεται και μεταλλάσσεται στην ιστορική διαδρομή μέσα από την αλληλεπίδραση υλικών όρων και ιδεών, από τη διαλεκτική σχέση αντικειμενικών και υποκειμενικών συνθηκών. Ο Συνασπισμός του 3%, με την εξαίρεση του Αριστερού Ρεύματος, και ο κομματικός μνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ στο σύνολό του, δέχονται την αστική-ιδεαλιστική αντίληψη για το έθνος, της επινόησης, της κατασκευής. Του «καινούργιου έθνους» που γεννήθηκε το 1821, όπως αναγράφει η σχετική υπουργική ανακοίνωση (Φίλης 2016). Στην πραγματικότητα, το πνεύμα της ανακοίνωσης υπονοεί ότι το καινούριο έθνος γεννήθηκε με το πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830 που αναγνωρίζει την κρατική ανεξαρτησία υπό τις Προστάτιδες Δυνάμεις. Δεν είναι τυχαίο ότι αμφότεροι οι υπουργοί Παιδείας είναι οργανικοί διανοούμενοι της ΣΥΡΙΖΑίικης κομματικής λογιοσύνης.
Σε κάθε περίπτωση αυτό που αρνούνται και οι δύο ανακοινώσεις είναι η οποιασδήποτε μορφής ιστορική συνέχεια του ελληνικού έθνους και ως εκ τούτου την Ελληνική Επανάσταση ως εθνική παλιγγενεσία. Στην Αριστερά η συγκεκριμένη άποψη δεν ήταν και δεν είναι κυρίαρχη και σίγουρα δεν είναι αποκλειστική. Ενδεικτικά αναφέρω διανοούμενους και αγωνιστές της Αριστεράς, που συνδύαζαν και τα δύο, οι οποίοι υποστηρίζουν την υλιστική-ιστορική θεώρηση για το έθνος και την υπόθεση της ιστορικής συνέχειάς του, όπως Σβορώνος Ν., Το ελληνικό έθνος. Γένεση και διαμόρφωση του νέου ελληνισμού, Εκδ. Πόλις, 2004, Μοσκώφ Κ., Εισαγωγικά στην ιστορία του κινήματος της εργατικής τάξης. Η διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα, Εκδ. Καστανιώτη, 1988, Ψυρούκης Ν., Το εθνικό ζήτημα, Εκδ. Αιγαίον-Κουκίδα, 2003, του ιδίου Ιστορικός χώρος και Ελλάδα, Εκδ. Επικαιρότητα, 1973, Ροδάκης Π., Η διαμόρφωση του ελληνικού έθνους, Εκδ. Γόρδιος, 1994, του ιδίου Κλέφτες και αρματολοί, Εκδ. Γόρδιος, 2015, Αξελός Λ., Ρήγας Βελεστινλής. Σταθμοί και όρια στη διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα, Εκδ. Στοχαστής, 2003, Καραμπελιάς Γ., 1204-1922, Η διαμόρφωση του νεώτερου ελληνισμού, Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2015, Σκλαβούνος Γ., Περί συνέχειας και ασυνέχειας των Ελλήνων. Αντίλογος στον Φαλμεράυερ και στη θεωρία των βορείων Αρίων, Εκδ. Γόρδιος, 2008.
Τέλος, όπως έχει ήδη πολλαπλώς αναφερθεί, ο υπουργός Παιδείας στην ανακοίνωσή του (Φίλης Ν. 2016) παραλείπει να κάνει έστω μία αναφορά κατά ποιου στρεφόταν η Επανάσταση του 1821. Δεν πρόκειται για την αποφυγή μιας άσκοπης επανάληψης, τύπου τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται. Πρόκειται για μια έμπρακτη εφαρμογή της πολιτικής για την ανιστόρητη εξομοίωση των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας σε Ελλάδα και Τουρκία. Η πρώτη σχετική απόπειρα έγινε στη συνάντηση Α. Παπανδρέου-Τ. Οζάλ, στο Νταβός (1ος/1988). Στη συνεδρίαση της ειδικής συνόδου της Κ.Ε. του ΠΑΣΟΚ που ακολούθησε ύστερα από αίτημα 11 μελών της (ομάδα των λεγόμενων Ιταλών), μέλη της Κ.Ε., όπως η Σ. Ακρίτα, ο Α. Τρίτσης, ο Δ. Ρόκος κ.ά., άσκησαν δριμύτατη κριτική στον Α.Π. για την πολιτική Νταβός. Ειδικά για το θέμα της εξομοίωσης των σχολικών εγχειριδίων της Ιστορίας ο Μ. Χαραλαμπίδης απευθυνόμενος στον Α.Π. του είπε χαρακτηριστικά «Τέλος πάντων, πρόεδρε, άλλο ο Κολοκοτρώνης και άλλο ο Δράμαλης». Το σημερινό λεγόμενο ΠΑΣΟΚ ας δημοσιοποιήσει τα Πρακτικά της 3ης Ειδικής Συνόδου της Κ.Ε.ΠΑΣΟΚ (2ος/1988). Θα είναι μια προσφορά. Η αλήθεια είναι ότι ο Α.Π. διέκοψε την πολιτική Νταβός με το περίφημο «mea culpa» (6ος/1988) και μαζί την εξομοίωση των σχολικών βιβλίων Ιστορίας. Αυτό τον τιμά κατά τη γνώμη μου. Η ιδεολογικο-πολιτική διαδρομή του Α.Π. δεν ήταν Νταβός, αλλά απεναντίας ένα ανοκλήρωτο ιδεολογικο-πολιτικό εγχείρημα συνάρθρωσης μιας μαρξιστικής σχολής σκέψης (θεωρία εξάρτησης) με τις εθνικολαϊκές δημοκρατικές αγωνιστικές παραδόσεις στις εγχώριες κοινωνικές, αλλά και ευρύτερες διεθνοπολιτικές συνθήκες. Αυτό, όμως, δεν ολοκληρώθηκε και ηττήθηκε. Ήδη από τη δεκαετία του ’80.
Η πολιτική με τα σχολικά βιβλία Ιστορίας επανήλθε και εφαρμόστηκε επί κυβερνήσεων Σημίτη (ν. 2929/2001), που θα οδηγήσει λίγα χρόνια αργότερα στη συγγραφή του βιβλίου της ΣΤ΄ Δημοτικού, από τη Μ. Ρεπούση, που έμεινε γνωστό για τη φράση «Συνωστίζονταν στη Σμύρνη», το οποίο προετοιμάστηκε για τη σχολική χρονιά 2007-2008, τυπώθηκε, αλλά τελικά δεν μοιράστηκε λόγω των αντιδράσεων που προκλήθηκαν (κυβέρνηση Καραμανλή). Μια πολιτική που συνεχίζει ο μετά το μνημόνιο Α. Τσίπρας μοιράζοντας τριαντάφυλλα στη Σμύρνη, υπό το βλέμμα της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας. Αυτό που δείχνουν να μην κατανοούν ή τέλος πάντων αρνούνται οι οργανικοί διανοούμενοι της ΣΥΡΙΖΑιικής κρατικο-κομματικής λογιοσύνης είναι αυτό που εξηγεί πολύ απλά ο Νίκος Ψυρούκης. Ότι το ελληνικό έθνος διαμορφώνεται στη διπλή του πάλη απέναντι σε Οθωμανούς και Δυτικούς ως έθνος καταπιεζόμενο-κυριαρχούμενο, ενώ το οθωμανικό-τουρκικό έθνος διαμορφώνεται ως έθνος καταπιεστικό-κυρίαρχο. Γι’ αυτό είναι ανιστόρητη η εξομοίωση των σχολικών βιβλίων Ιστορίας. Γι’ αυτό άλλο Κολοκοτρώνης και άλλο ο Δράμαλης. Γι’ αυτό είναι εκτός τόπου και χρόνου η στάση ορισμένων στελεχών της ΣΥΡΙΖΑίικης Αριστεράς απέναντι στις παρελάσεις, μαθητικές ή στρατιωτικές. Οι εθνικές επέτειοι στην Ελλάδα, είναι εθνικοαπελευθερωτικές. Εορτάζουμε και τιμούμε την πάλη και την αντίσταση του ελληνικού λαού για την εθνική του ανεξαρτησία απέναντι στους κατακτητές και εισβολείς. Δεν εορτάζουμε, ούτε τιμούμε αποικιακούς, κατακτητικούς ή ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Γι’ αυτό και η 25η Μαρτίου, η Ελληνική Επανάσταση έχει σήμερα μια δραματική επικαιρότητα. Γιατί ο αγώνας για εθνική ανεξαρτησία είναι το κυρίαρχο ζήτημα στη χώρα. Και αυτό είναι υπόθεση των κυριαρχούμενων κοινωνικών τάξεων. Όλα τα υπόλοιπα έπονται.
