Έχοντας κατά νου την ανάγκη για την οικοδόμηση μιας κοινής στάσης μικρών χωρών και λαών που απειλούνται από ισχυρούς αντιπάλους, κι επειδή δεν ξεχνάμε ότι και η Αρμενία συγκαταλέγεται στα πρόσφατα θύματα κυνικών γεωπολιτικών παιχνιδιών και επεκτατικών γειτόνων, απευθυνθήκαμε σε δύο Αρμένιους φίλους με ένα βασικό ερώτημα: τι θα μπορούσε να κάνει η Ελλάδα για να βοηθήσει την πατρίδα τους; Τα σημειώματα που είχαν την καλοσύνη να μας στείλουν ας θεωρηθούν ένα πρώτο βήμα προς μια μονιμότερη προσέγγιση ανθρώπων και συλλογικοτήτων που θέλουν να συμβάλουν στην κατεύθυνση μιας αποτελεσματικής συμπαράταξης, και αγώνα, για επιβίωση και διέξοδο χωρών όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, η Αρμενία κ.ά. από τη σημερινή δύσκολη κατάσταση.
Πώς η Ελλάδα μπορεί να βοηθήσει την Αρμενία, και αντιστρόφως
του Σήφη Κασσεσιάν*
Πώς μπορεί η Ελλάδα να βοηθήσει την Αρμενία; Το ερώτημα σχεδόν αχρηστεύεται αυτόχρημα από την αντικειμενική πραγματικότητα. Πώς θα μπορούσε ένα κράτος που μετά βίας προασπίζει τα δικά του συμφέροντα να βοηθήσει ένα άλλο κράτος; Περαιτέρω, στην παρούσα συγκυρία η Ελλάδα είναι εγκάρδιος εταίρος του Ισραήλ, στενού συμμάχου του Αζερμπαϊτζάν – γεγονός που περιορίζει τη δυνατότητα επίσημης παρέμβασής της σε περιορισμένης αποτελεσματικότητας ευχολόγια.
Αν όμως η ελληνική κυβέρνηση εμποδίζεται από την εξωτερική πολιτική της, το θλιβερό στην υπόθεση της Αρμενίας είναι η σιγή της ελληνικής αντιπολίτευσης – η οποία θα μπορούσε να εκφέρει έναν διαφορετικό λόγο, που θα έσωζε την τιμή της χώρας χωρίς να την εκθέτει σε διπλωματικούς και πολιτικούς κινδύνους. Φυσικά, σε αυτό το αρνητικό πλαίσιο δεν περιλαμβάνεται ο ελληνικός λαός, πάντα φιλάνθρωπος και φιλότιμος, έτοιμος να πάρει αυθόρμητα το μέρος του αδικούμενου, του αδύνατου. Καθημαγμένος ο ίδιος μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, αυτός ο λαός δέχτηκε στους κόλπους του δεκάδες χιλιάδες Αρμένιους πρόσφυγες, ενώ πρόσφερε και σημαντική βοήθεια στη σεισμόπληκτη Αρμενία το 1988.
Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα μπορεί να προσφέρει οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια, να συνυπογράψει κάποια ανθρωπιστικής φύσης ψηφίσματα διεθνών οργανισμών. Αυτά, όμως, μπορούν να τα κάνουν και κράτη-μέλη του ΟΗΕ όπως τα Νησιά Φίτζι ή η Δημοκρατία του Τρινιντάντ και Τομπάγκο. Η Ελλάδα θα μπορούσε, υπό ιδανικές συνθήκες, να προσφέρει μια εντελώς άλλου επιπέδου βοήθεια στην Αρμενία. Απαραίτητη προϋπόθεση γι’ αυτό θα ήταν να μεταμορφωθεί σε μια Ελλάδα ελληνική, σε ένα ισχυρό, ευημερούν, δημοκρατικό κράτος, η ισχύς του οποίου θα αντιρροπεί κατά το δυνατόν την ισχύ της Τουρκίας και θα λειτουργεί αποτρεπτικά έναντι των τουρκικών αυθαιρεσιών. Στο πλαίσιο μιας φαντασιώδους υπό τις παρούσες συνθήκες ελληνο-αρμενικής συμμαχίας, η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι το δυτικό σκέλος ενός ισχυρού διδύμου που θα συζητούσε ισότιμα με την Τουρκία.
Από την πλευρά της, η Αρμενία μπορεί να αποτελέσει ένα παράδειγμα που θα πρόσφερε έμπνευση στην Ελλάδα στον δικό της δύσβατο και κακοτράχαλο δρόμο. Οι Αρμένιοι απέχουν πολύ από του να είναι ένας ατυχήσας, άξιος οίκτου λαός. Ο πόλεμος των 44 ημερών είναι μια τρανή απόδειξη αυτού του ισχυρισμού. Ο αρμενικός λαός και η δημοκρατική κυβέρνησή του πολέμησαν μόνοι (μόνοι!) εναντίον πολλών αντιπάλων, καλύτερα και περισσότερο εξοπλισμένων. Ο αρμενικός στρατός δεν υπήρξε ρίψασπις. Έμεινε στο πεδίο της μάχης όσο μπορούσε να μείνει. Σαράντα τέσσερις ημέρες. Ο εχθρός γνωρίζει ότι για κάθε μέτρο αρμενικής γης που θα αποπειραθεί σε οποιοδήποτε μέλλον να καταλάβει, θα υποχρεωθεί να καταβάλει το αντίστοιχο, βαρύ αντίτιμο.
Οι Έλληνες αναλυτές που δαιμονοποιούν την αρμενική πολιτική ηγεσία επειδή «δεν συνεμορφώθη» με τις επιταγές του ρεαλισμού και δεν έγινε πιστός θεράπων τρίτων δυνάμεων, θα μπορούσαν να εμπνευσθούν από το φρόνημα που έδειξε η Αρμενία στον πόλεμο των 44 ημερών. Η Αρμενία ηττήθηκε, αλλά πολέμησε. Το φρόνημα που επέδειξαν οι Αρμένιοι είναι ακριβώς αυτό που οι Έλληνες αδελφοί έχουν παλαιόθεν χαρακτηρίσει «άριστο οιωνό». Η ευχή κάθε Αρμενίου φίλου της Ελλάδας –και όλοι οι Αρμένιοι είναι φίλοι της Ελλάδας– είναι να αντιμετωπίζει η Ελλάδα με ανάλογο φρόνημα τις κρίσεις που αναπόδραστα θα παρεμβάλλονται στην ιστορική πορεία της.
* Ο Σήφης Κασσεσιάν είναι συγγραφέας και συντάκτης της ελληνο-αρμενικής εφημερίδας «Φιλία».
Δεν αντιμετωπίζουμε μόνο το Αζερμπαϊτζάν…
του Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν*
Καταρχήν για το ερώτημα, τι θα μπορούσε να κάνει η Ελλάδα για να βοηθήσει την Αρμενία: τυπικά, οι δύο χώρες συνεργάζονται, ιδίως στον πολιτιστικό τομέα, αλλά και στον στρατιωτικό – στον τελευταίο με την έννοια ότι μελλοντικοί αξιωματικοί του αρμενικού στρατού σπουδάζουν στη Σχολή Ευελπίδων. Δεν υπάρχει κάτι πολύ περισσότερο. Και δεν νομίζω ότι η σημερινή επίσημη Ελλάδα μπορεί να κάνει πολλά, δεδομένου ότι λειτουργεί σαν να είναι η 51η πολιτεία των ΗΠΑ. Η μόνη έγνοια της είναι να αφοπλίζει τα ελληνικά νησιά για να εξοπλίσει την Ουκρανία… Πρέπει όμως να εκφράσω την απογοήτευσή μου και για την αδιαφορία του μεγάλου μέρους της ελληνικής αριστεράς μπροστά στο δράμα του Αρτσάχ, και γενικότερα μπροστά στις απειλές εναντίον της Αρμενίας. Ακόμη και το ΚΚΕ, που περίμενε κανείς να δείξει μια ευαισθησία για το αρμενικό ζήτημα, θεώρησε ότι προέχουν άλλα.
Περνώντας τώρα σε κάποιες άλλες πτυχές, πρέπει να επισημανθεί ότι η Τουρκία, που μαζί με το Ισραήλ αποτελεί τον μεγαλύτερο υποστηρικτή του καθεστώτος Αλίεφ, έχει το πάνω χέρι στην περιοχή. Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν αυξάνουν τώρα την πίεση για να επιβάλουν έναν διάδρομο που θα ενώνει το Ναχιτσεβάν με το Αζερμπαϊτζάν, και μάλιστα απαιτούν αυτός να περνά πάνω από τα κοινά σύνορα Αρμενίας-Ιράν, ώστε να μας αποκόψουν από τον νότιο γείτονά μας. Διότι γνωρίζουν κι αυτοί κι εμείς ότι το Ιράν είναι διαχρονικά ο μοναδικός μας ειλικρινής σύμμαχος. Αρμένιοι και Ιρανοί, Πέρσες παλιότερα, έχουμε φιλικότατες σχέσεις. Δεν ισχύει το ίδιο για τη Ρωσία, που μας πούλησε, ενώ και ο βόρειος γείτονάς μας, η Γεωργία, αν και χριστιανική χώρα με την οποία κάποτε είχαμε κοινή διαδρομή, είναι εντελώς ασταθής σύμμαχος.
Με άλλα λόγια, είμαστε μια απειλούμενη χώρα, κατακερματισμένη, κι έχουμε επιπλέον να αντιμετωπίσουμε μια α λα καρτ εφαρμογή του διεθνούς δικαίου από τους ισχυρούς, αλλά και την εχθρότητα του Ισραήλ, πέραν της Τουρκίας. Έχουμε επομένως να αντιμετωπίσουμε και την αντιπάθεια του εβραϊκού λόμπι των ΗΠΑ, που είναι πολύ ισχυρό εντός του βορειοαμερικανικού κατεστημένου. Για όλους αυτούς τους λόγους διατηρείται στην Αρμενία μια υποβόσκουσα ανησυχία για το ποια θα είναι η επόμενη κίνηση των Αζέρων και των συμμάχων τους. Η μεγάλη στρατιωτική άσκηση Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν, που πραγματοποιήθηκε κυριολεκτικά σε απόσταση αναπνοής από τα εδάφη της Δημοκρατίας της Αρμενίας, έκανε αισθητές τις πιέσεις. Επιπλέον έχουμε να χειριστούμε το κύμα προσφύγων από το Αρτσάχ, η πλειοψηφία των οποίων έχει οδηγηθεί στη νότια Αρμενία, που είναι η πιο άμεσα απειλούμενη. Κατά τα άλλα, η ζωή κυλά ομαλά…
* Ο Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν είναι συγγραφέας, μεταφραστής, και γενικός γραμματέας του Συλλόγου Ελληνο-Αρμενικής Φιλίας.
