Δανεισμός, μεταφορά, ενοικίαση, μια ανοιχτή πληγή στον κόσμο της δουλειάς
Μια από τις πρακτικές, στον κόσμο της εργασίας, που εξαπλώνεται όλο και περισσότερο, είναι η μεταφορά των εργαζομένων, μεταξύ εταιριών, με διάφορες μορφές. Εργαζόμενοι που καλούνται να κάνουν τη συγκεκριμένη δουλειά, αλλά με πολύ χειρότερους όρους και συνθήκες, μια και πάντα ο «νέος» εργοδότης τούς παρέχει μικρότερους μισθούς, μεγαλύτερη επισφάλεια και πολύ λιγότερα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα. Μεταφορά που λαμβάνει διάφορες μορφές. Κανονική «μεταφορά», ακόμα και δανεισμός καθώς και ενοικίαση εργαζομένων. Διάφορες μορφές, που αποτελούν παραλλαγές του καθεστώτος της εργολαβίας και ειδικά τα τελευταία, μνημονιακά χρόνια, έχει διευκολυνθεί ως «μοχλός ανάπτυξης».
Μεταφορές-αποδομήσεις
Η αιφνίδια μεταφορά προσωπικού παρατηρείται κυρίως στις μεγάλες εταιρίες και είναι κύρια μέθοδος «νέου τύπου» διευθέτησης και μείωσης του κόστους της εργασίας και της δύναμης των εργαζομένων. Δεν είναι τυχαίο που την πρακτική εφαρμόζουν, πρώτα από όλα, πολυεθνικές στον χώρο των τεχνολογιών που συνήθως αποτελούν την «αβανγκάρντ» στις νέες μεθόδους management.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι εργαζόμενοι στις τεχνικές υπηρεσίες της Wind και Vodafone. Χωρίς να ερωτηθούν ή να υπογράψουν κάποιο συμβόλαιο οι 120 εργαζόμενοι μεταφέρθηκαν σε νέα ενοποιημένη εργολαβική εταιρία με την ονομασία Victus. Να σημειωθεί ότι τέτοιες πρακτικές ήταν, ουσιαστικά, παράνομες. Όμως, έπειτα από την αλλαγή της νομοθεσίας και ιδιαίτερα ύστερα από την απόφαση 244/2012 του Αρείου Πάγου, κατόπιν προσφυγής για το θέμα, τα πράγματα έχουν αλλάξει άρδην. Σύμφωνα με το σκεπτικό του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας, λοιπόν, «η μεταβολή του προσώπου του εργοδότη, εφόσον διατηρείται η ταυτότητα της επιχειρήσεως και η οικονομική της δραστηριότητα, συνεπάγεται, ανεξάρτητα από τη νομική αιτία και την μορφή της μεταβιβάσεως, αυτοδίκαιη υποκατάσταση του νέου εργοδότη στις υφιστάμενες εργασιακές σχέσεις και την απαλλαγή του προηγούμενου εργοδότη, το αποτέλεσμα δε αυτό επέρχεται χωρίς να απαιτείται η συναίνεση των εργαζομένων».
Ενοικιάζεται… εργαζόμενος
Δανεισμός ή ενοικίαση εργαζομένων υπάρχει υπό δύο έννοιες. Έχουμε πρώτον τον κατ’ επάγγελμα ή κατ’ επιχείρηση δανεισμό (Ν.2965/2001) όταν μια επιχείρηση (εταιρία προσωρινής απασχόλησης) δανείζει προσωρινά εργαζομένους της σε μια άλλη και αμείβεται για την προμήθεια προσωπικού. Στη δεύτερη περίπτωση δανεισμού έχουμε το λεγόμενο γνήσιο δανεισμό ή «δανεισμό αλληλεγγύης» που αφορά περιπτώσεις παραχώρησης ή απόσπασης προσωπικού και που λειτουργεί με βάση τις γενικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Όμως, η μεγαλύτερη πληγή είναι τα ιδιωτικά γραφεία εύρεσης εργασίας. Οι εταιρίες που κάνουν αυτήν τη δουλειά είναι οι περίφημες εταιρίες ενοικίασης εργαζομένων ή Εταιρίες Προσωρινής Απασχόλησης (ΕΠΑ), όπως ονομάζονται. Ο τζίρος τους ήδη έχει φθάσει τα 100.000.000 ευρώ, ενώ έως τώρα οι ΕΠΑ που έχουν πάρει άδεια λειτουργίας από το υπουργείο Εργασίας είναι 12. Ο θεσμός των ενοικιαζόμενων εργαζομένων είναι παλιός και στη χώρα μας. Λειτουργεί από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν τότε νοίκιαζαν εργαζομένους με παχυλούς μισθούς κυρίως για λογαριασμό ανώνυμων εταιριών που ελέγχονταν από το Δημόσιο. Στα μέσα τις προηγούμενης χρονιάς η λειτουργία των ΕΠΑ έγινε ευκολότερη, καθώς έγινε ελαστικότερη η απασχόληση μέσω της «ενοικίασης» εργαζομένων διευρύνθηκε η δυνατότητα ενοικίασης εργαζομένων για τα μεγάλα έργα μέσω των ΕΣΠΑ.
Οι ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι στην Ελλάδα έχουν ξεπεράσει τα 70.000 άτομα, σύμφωνα με εκτιμήσεις. Στην πλειονότητά τους είναι γυναίκες, νέοι, μετανάστες, και ο μέσος όρος ηλικίας τους είναι τα 30 χρόνια. Ουσιαστικά, μέσω της ενοικίασης εργαζομένων οι συλλογικές συμβάσεις μένουν «κενό γράμμα». Οι εργαζόμενοι αυτής της κατηγορίας αμείβονται με το κατώτερο ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη, δεν δικαιούνται τυχόν επιδόματα ή δώρο, ενώ δεν μπορούν να γραφτούν σε κλαδικό σωματείο εργαζομένων. Η αμοιβή τους προκύπτει άμεσα από τις εταιρίες ενοικίασης και αποτελεί μέρος της συμφωνίας που έχουν κάνει με τους άμεσους εργοδότες τους. Οι εταιρίες καρπώνονται το όφελος που προκύπτει από την παρακράτηση ενός ποσοστού του μισθού, το οποίο μπορεί να φτάνει έως και το 18%.
Στον ιδιωτικό τομέα χιλιάδες εργαζόμενοι απασχολούνται στις τράπεζες, στον επισιτισμό, σε σούπερ μάρκετ, σε πολυκαταστήματα, σε εργοστάσια, στην καθαριότητα και στη φύλαξη επιχειρήσεων. Σε τμήματα όπως είναι οι πωλήσεις πιστωτικών καρτών, τα call centers, σχεδόν το 60% του προσωπικού είναι ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι. Ίδια κατάσταση και στα ξενοδοχεία και στις τουριστικές μονάδες, όπου «νοικιάζονται» φθηνοί μάγειροι, σερβιτόροι, λαντζιέρηδες και καμαριέρες.
Στο Δημόσιο οι ενοικιάσεις ξεκίνησαν το 2001 από την Εθνική Τράπεζα. Σήμερα το φαινόμενο έχει επεκταθεί κυρίως σε καθαρίστριες και υπηρεσίες security στις πρώην ΔΕΚΟ, σε ΕΛΤΑ, στον ΟΤΕ αλλά και σε νοσοκομεία.
Οι παίκτες
Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, οι Εταιρίες Προσωρινής Απασχόλησης που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα είναι οι εξής: ISS Human Resources ΑΕΠΑ, RandstadHellas Α.Ε., Adecco Α.E., Manpower Team A.E., INGroupAEΠΑ, Klueh H/R ΟΡΑΜΑ ΑΕΠΑ, JobCentres Ελλάς A.E., Icap Employment Solutions AΕΠΑ (πρώην) IcapHrOutsourcing ΑνώνυμηΕταιρίαΠροσωρινής Απασχόλησης, Optimal Business Action ΑΕΠΑ, Advance Human Resources ΑΕΠΑ, Μέλλον ΑΕΠΑ, HR Care A.E. Με βάση τους ισολογισμούς των περισσοτέρων από αυτές τις εταιρίες, προκύπτει ότι έχουν πραγματοποιήσει τεράστιους τζίρους την προηγούμενη διετία, ενώ έχουν επενδύσει πολύ περιορισμένα ποσά.
Χωρίς δικαιώματα
Γιατί, όμως, επιλέγεται αυτού του είδους η απασχόληση; Με δεδομένο ότι ο εργαζόμενος παρέχει την εργασία του σε επιχείρηση υπό τις εντολές και οδηγίες του εργοδότη χρήστη, ενώ υπάγεται στο εργασιακό καθεστώς της δανείζουσας επιχείρησης, αυτό έχει ως αποτέλεσμα χαμηλότερες δαπάνες εργασίας για την επιχείρηση-χρήστη, αλλά και τη δημιουργία προσωπικού πολλαπλών ταχυτήτων στο πλαίσιο της ίδιας επιχείρησης. Το κυριότερο όμως είναι ότι με τον τρόπο αυτό η χρήστρια επιχείρηση αποφεύγει τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από την εργοδοτική ιδιότητα. Παρακάμπτεται το δίκαιο της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, παρακάμπτονται οι νόμιμες αποδοχές και οι όροι εργασίας, ενώ αποδυναμώνεται η συλλογική εκπροσώπηση και η συλλογική διαπραγμάτευση συνολικά.
Κεντρική ευρωπαϊκή επιλογή
Να σημειωθεί ότι για την Ε.Ε., παρά τη μεγάλη δομική ανεργία, έχει αποφασιστεί να στηριχθεί το μοντέλο της προσωρινής απασχόλησης. Θεωρείται ότι με τον τρόπο αυτόν διευκολύνονται η «κινητικότητα» μεταξύ των θέσεων εργασίας αλλά και η μετάβαση από την ανεργία στην απασχόληση, αφού έτσι οι επιχειρήσεις επιλέγουν πιο εύκολα να προσλάβουν εργαζομένους που θα ξέρουν ότι έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα (έως 36 μήνες) θα τους αποδεσμεύσουν χωρίς να καταβάλουν αποζημίωση.
